الصافات ٦٥
| کپی متن آیه |
|---|
| طَلْعُهَا کَأَنَّهُ رُءُوسُ الشَّيَاطِينِ |
ترجمه
| الصافات ٦٤ | آیه ٦٥ | الصافات ٦٦ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«طَلْعُهَا»: طلع، شکوفه. نخستین میوه‌ای که بر درخت ظاهر می‌شود (نگا: انعام / ، شعراء / . «رُؤُوسُ الشَّیَاطِینِ»: نماد نهایت زشتی قیافه است که بر اساس انعکاسات ذهنی انسانها ترسیم می‌گردد.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۱۲ - ۷۰ سوره صافّات
- حكايت انکار و استهزاء معاد، توسط مشرکان
- مراد از محشور شدن کافران با ازواج خود، در دوزخ چیست؟
- وجه تعبير به «هدايت»، در راندن کافران به سوی جحیم
- کافران در قیامت، از چه چیز بازخواست می شوند؟
- جایگاه ویژه و مقام والای «مُخلَصین»، در بهشت برین
- توصيف شراب بهشتى و حوريانى كه براى «مُخلَصين» آماده مى شود
- گفتگوى اهل بهشت، با يكديگر
- توصیف شجرۀ «زقّوم»، و عذاب های دوزخ
- بحث روايتى
تفسیر نور (محسن قرائتی)
طَلْعُها كَأَنَّهُ رُؤُسُ الشَّياطِينِ «65» فَإِنَّهُمْ لَآكِلُونَ مِنْها فَمالِؤُنَ مِنْهَا الْبُطُونَ «66»
خوشه‌ها و شكوفه‌ى آن مانند سرهاى شياطين است. پس دوزخيان از آن مى‌خورند و شكمها را از آن پر مى‌كنند.
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
طَلْعُها كَأَنَّهُ رُؤُسُ الشَّياطِينِ (65)
طَلْعُها: ميوه آن درخت يا خوشه آن، كَأَنَّهُ رُؤُسُ الشَّياطِينِ: گوئيا كه آن سرهاى شياطين است در تناهى كراهت و قبح منظر.
نكته: اين تشبيه تخييلى است، چه شيطان شرّ محض است در طبايع مركوز
«1» مجمع البيان ج 4 ص 446- 445.
جلد 11 - صفحه 125
شده كه زشت صورت و كريه منظر است، و لذا هر صورتى كه كريه و قبيح است شيطان تشبيه مى‌كنند و صورت آن را به اقبح وجهى تصوير كنند. و گويند در ميان عرب درختى است كه آن را «استن» گويند و ثمره آن به غايت كريه و قبيح است و آن را «رءوس الشّياطين» نامند، حق تعالى زقوم را تشبيه به آن فرمود.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
لِمِثْلِ هذا فَلْيَعْمَلِ الْعامِلُونَ (61) أَ ذلِكَ خَيْرٌ نُزُلاً أَمْ شَجَرَةُ الزَّقُّومِ (62) إِنَّا جَعَلْناها فِتْنَةً لِلظَّالِمِينَ (63) إِنَّها شَجَرَةٌ تَخْرُجُ فِي أَصْلِ الْجَحِيمِ (64) طَلْعُها كَأَنَّهُ رُؤُسُ الشَّياطِينِ (65)
فَإِنَّهُمْ لَآكِلُونَ مِنْها فَمالِؤُنَ مِنْهَا الْبُطُونَ (66) ثُمَّ إِنَّ لَهُمْ عَلَيْها لَشَوْباً مِنْ حَمِيمٍ (67) ثُمَّ إِنَّ مَرْجِعَهُمْ لَإِلَى الْجَحِيمِ (68) إِنَّهُمْ أَلْفَوْا آباءَهُمْ ضالِّينَ (69) فَهُمْ عَلى آثارِهِمْ يُهْرَعُونَ (70)
ترجمه
براى مثل اين پس بايد عمل كنند عمل كنندگان
آيا اين بهتر است براى تشريفات وارد يا درخت زقّوم
همانا ما قرار داديم آنرا امتحانى براى ستمكاران
همانا آن درختى است كه بيرون ميآيد در قعر دوزخ
بار آن گويا سرهاى شيطانها است
پس همانا آنها هر آينه خورندگانند از آن پس پركنندگانند از آن شكمها را
پس همانا براى آنها است بر روى آن هر آينه آميخته‌اى از آب گرم
پس همانا بازگشت آنها بسوى دوزخ است
همانا آنها يافتند پدرانشان را گمراهان
پس آنها در پيروى كارهاى آنان شتابان ميشوند.
تفسير
ظاهرا آيه اوّل نقل كلام اهل بهشت است در ضمن آيات سابقه چنانچه بيان شد و محتمل است كلام الهى باشد از قبل خود يعنى براى مانند اين نعيم كه در آيات اولئك لهم رزق معلوم تا كأنّهنّ بيض مكنون ذكر شد بايد كار كنند كاركنان و در هر حال خداوند ميفرمايد آيا اين نعيم مذكور در آيات سابقه مفصّلا خوب است كه تشريفات ورودى مهمان باشد يا درخت زقّوم كه در مقابل آن تشريفات ورودى كه براى اهل بهشت تهيّه شده بود براى اهل جهنّم تهيّه شده و پذيرائيهاى بعدى هر يك از دو دسته هم بهمين مناسبت خواهد بود و گفته شده زقوم نام درختى است كه در نهامه ميرويد و داراى برگهاى كوچك تلخ بدبو است و در مجمع نقل نموده كه قريش وقتى آيه انّ شجرة الزّقوم طعام الأثيم را شنيدند گفتند ما چنين درختى را نمى‌شناسيم و ابو جهل گفت محمد گمان ميكند آتش درخت ميروياند در صورتى كه درخت را ميسوزاند پس نازل شد انّا جعلناها فتنة
جلد 4 صفحه 434
للظّالمين يعنى ما آن درخت را موجب آزمايش كفّار قرار داديم كه بدون تأمّل در قدرت خدا آنرا منكر شدند و موجب مزيد عذاب آخرت آنها گرديد پس فتنه هم بمعناى امتحان و هم بمعناى عذاب اينجا مناسب است علاوه بر آنكه چنين نزل يعنى تهيّه بدوى براى وارد بخودى خود هم عذاب و بلا است و اگر اين شأن نزول نبود حمل بر عذاب و بلا ميشد و گفته شده چون آنها اظهار عدم اطّلاع از چنين درختى نمودند خدا آنرا معرّفى فرموده كه آن درختى است كه از ته جهنّم بيرون مى‌آيد و شاخه‌هايش بلند ميشود و بتمام طبقات جهنّم ميرسد و چون از آتش ميرويد در آتش نميسوزد و ميوه آن در وقت طلوع از شاخه مانند سرهاى شياطين است و اين يك نوع تشبيه لطيفى از امر حسّى است بامر خيالى مانند تشبيه سر نيزه بدندان غول در شعر امرء القيس يا روى خوب برخسار پرى كه رايج است با آنكه نه غول را كسى ديده نه پرى را شياطين را هم نمى‌بينند ولى در عالم خيال صورت قبيحى براى آنها تصوّر مينمايند كه ترس آور است و كفّار قبل از ورود بجهنّم از شدّت گرسنگى شكم را از آن پر ميكنند و عطش بر آنها غلبه مينمايد پس مدّتى تشنه ميمانند تا مايعى مركّب از چرك و خون بد بوى مشوب و مخلوط بزرداب جوشانى بآنها داده ميشود كه امعائشان متلاشى ميگردد و بعدا بجايگاه خودشان از جهنّم منتقل خواهند شد و گناه آنها آنستكه ديدند پدرانشان در ضلالت و گمراهى كفر و شرك بسر ميبرند و بدون تأمّل و تفكر و تحقيق و تدقيق تقليد از آنها نمودند و در پيروى آنها شتابان شدند مانند آنكه كسى آنها را تعقيب نموده و بسرعت ميراند بسوى آن و گفته شده حميم جاى مخصوصى دارد خارج از جهنّم آنها را مانند شتر ميبرند بر سر آن مايع جوشان و سيراب نموده بجهنّم برميگردانند بدليل قول خداوند هذه جهنّم الّتى يكذّب بها المجرمون يطوفون بينها و بين حميم آن پناه مى‌بريم بخداى مهربان.
جلد 4 صفحه 435
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
إِنّا جَعَلناها فِتنَةً لِلظّالِمِين‌َ (63) إِنَّها شَجَرَةٌ تَخرُج‌ُ فِي أَصل‌ِ الجَحِيم‌ِ (64) طَلعُها كَأَنَّهُ رُؤُسُ الشَّياطِينِ (65) فَإِنَّهُم لَآكِلُونَ مِنها فَمالِؤُنَ مِنهَا البُطُون‌َ (66) ثُمَّ إِنَّ لَهُم عَلَيها لَشَوباً مِن حَمِيمٍ (67)
محققا ما قرار داديم آن شجره زقوم را فتنه و عذاب و بلاء از براي ظلم كننده‌گان بدرستي که آن شجره زقوم روئيده ميشود و بيرون ميآيد در قعر جهنم يعني ريشه آن در ته جهنم است ميوه او كأنه سرهاي شياطين است يعني شبيه آنها است پس اهل جهنم هر آينه ميخورند از آنها پس پر ميكنند از آنها شكمهاي خود را پس از آن از براي آنها بر آن شجره زقوم مخلوط است بحميم.
إِنّا جَعَلناها مرجع ضمير همان شجره زقوم است.
فِتنَةً لِلظّالِمِين‌َ فتنه در اينجا بمعني گرفتاريست يعني ظالمين گرفتار و مبتلا بآن ميشوند و مراد از ظالمين ظالمين بدين است که هم بمقدسات دين ظلم كردند هم بنفس خود و هم بانبياء و اوصياء و مؤمنين.
إِنَّها شَجَرَةٌ تَخرُج‌ُ فِي أَصل‌ِ الجَحِيم‌ِ يعني از ته جهنم روئيده ميشود كانه ريشه او فرو رفته در قعر جهنم که اسفل السافلين است و جاي منافقين است إِنَّ المُنافِقِين‌َ فِي الدَّرك‌ِ الأَسفَل‌ِ مِن‌َ النّارِ نساء آيه 144 و بيرون آمده جميع طبقات جهنم شاخه‌هاي او فرو گرفته.
طَلعُها كَأَنَّهُ رُؤُسُ الشَّياطِينِ از براي تشبيه برءوس شياطين وجوهي گفتند «1» اينكه خداوند صورت شياطين را در جهنم بنحوي قرار داده که بنگاه بآن وحشت پيدا ميشود ميوه اينکه درخت اينکه نحوه است «2» اينكه سرهاي
جلد 15 - صفحه 160
شياطين مثل سر مار و حيّه است گزنده‌گي دارد و وحشتناك است «3» ميوه‌اي است متغير الطعم او را آسن ميگويند و بهمين مناسبت ميفرمايد مِن ماءٍ غَيرِ آسِن‌ٍ يعني غير متغير در صفت آب بهشت.
فَإِنَّهُم لَآكِلُونَ مِنها فَمالِؤُنَ مِنهَا البُطُون‌َ روايت شده که آن قدر گرسنه ميشوند که الم گرسنگي بر الم عذاب آتش برتري ميكند از اينکه شجره زقوم شكم- هاي خود را پر ميكنند و هر چه ميخورند الم جوع برطرف نميشود و در دل آنها جوشش پيدا ميكند آب ميطلبند آب آنها از حميم است که ميفرمايد ثُمَّ إِنَّ لَهُم عَلَيها لَشَوباً مِن حَمِيمٍ و توصيف اينکه شجره زقوم و حميم را در بسياري از آيات فرموده مثل قوله تعالي لَآكِلُونَ مِن شَجَرٍ مِن زَقُّوم‌ٍ فَمالِؤُنَ مِنهَا البُطُون‌َ فَشارِبُون‌َ عَلَيه‌ِ مِن‌َ الحَمِيم‌ِ واقعه آيه 52 الي 54 و مثل إِنَّ شَجَرَةَ الزَّقُّومِ طَعام‌ُ الأَثِيم‌ِ كَالمُهل‌ِ يَغلِي فِي البُطُون‌ِ كَغَلي‌ِ الحَمِيم‌ِ دخان آيه 43 الي 46.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 65)- سپس می‌افزاید: «شکوفه آن مانند سرهای شیاطین است»! (طَلْعُها کَأَنَّهُ رُؤُسُ الشَّیاطِینِ).
این تشبیه برای بیان نهایت زشتی و چهره تنفر آمیز آن است.
نکات آیه
۱ - میوه و ثمره درخت «زقّوم»، در زشتى همانند سرهاى شیطان ها است. (طلعها کأنّه رءوس الشیطین) «طلع»، به معناى «ثمره» است.
۲ - درخت «زقّوم»، درختى زشت منظر و وحشت آور (طلعها کأنّه رءوس الشیطین) تشبیه درخت زقوم به سرهاى شیطان ها، به خاطر ذهنیتى است که مردم - به ویژه عرب ها - از شیطان دارند. بدین صورت که آن را موجودى زشت و وحشت آور مى دانند و هر چیز و فرد زشت را به چهره و سر شیطان تشبیه مى کنند.
موضوعات مرتبط
- تشبیهات قرآن: تشبیه به سرهاى شیاطین ۱; تشبیه میوه درخت زقوم ۱
- درخت زقوم: ترسناکى درخت زقوم ۲; زشتى درخت زقوم ۲; زشتى میوه درخت زقوم ۱; ویژگیهاى درخت زقوم ۲; ویژگیهاى میوه درخت زقوم ۱
- قرآن: تشبیهات قرآن ۱
منابع
