| گسترشکپی متن آیه
|
| لَوْ أَنَ عِنْدَنَا ذِکْراً مِنَ الْأَوَّلِينَ
|
ترجمه
«اگر یکی از کتابهای پیشینیان نزد ما بود،
اگر پندنامه‌اى از پيشينيان نزد ما بود
«اگر پند [نامه‌ا]ى از پيشينيان نزد ما بود،
که اگر نزد ما کتابی از رسولان پیشین بود.
اگر نزد ما کتابی چون کتاب های آسمانی پیامبران پیشین بود،
اگر از پيشينيان نزد ما كتابى مانده بود،
که اگر در دست ما کتابی از [کتابهای آسمانی] پیشینیان بود
اگر نزد ما كتابى و پندى از پيشينيان بود- يعنى مانند آنان كتاب آسمانى داشتيم-،
اگر کتابی همچون کتابهای (آسمانی) پیشینیان می‌داشتیم.
«اگر همواره یادواره‌ای از پیشینیان نزدمان بود،»
که اگر می‌بود نزد ما یادآوریی از پیشینیان
“Had we received advice from the ancients.
معنی کلمات و عبارات
«ذِکْراً»: مراد کتابی، همچون کتابهای آسمانی انبیاء است (نگا: اعراف / و ، حجر / و انبیاء / و و ). «الأوَّلِینَ»: (نگا: حجر / و ، فاطر / ، شعراء / و و و .
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
نزول
ابن ابى هلال گوید: قریش از کسانى بودند که مى گفتند، اگر خداوند پیامبرى از میان ما برگزیند هیچ امتى مانند ما نسبت به خداوند مطیع تر و نسبت به پیامبر او فرمانبردارتر و درباره کتاب آسمانى او گوش شنواتر وجود نخواهد داشت ولى وقتى که پیامبر اسلام ظهور نمود، معلوم گردید که دروغ مى گفتند سپس این آیه و آیات ۱۵۷ سوره انعام و ۴۲ سوره فاطر نازل گردید.[۱]
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ إِنْ كانُوا لَيَقُولُونَ «167» لَوْ أَنَّ عِنْدَنا ذِكْراً مِنَ الْأَوَّلِينَ «168» لَكُنَّا عِبادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِينَ «169»
(مشركان) پيوسته و با تأكيد مى‌گفتند. اگر پندنامه‌اى از نوع (كتاب‌هاى) پيشينيان نزد مابود، ما نيز حتما از بندگان برگزيده‌ى خدا بوديم.
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
لَوْ أَنَّ عِنْدَنا ذِكْراً مِنَ الْأَوَّلِينَ (168)
لَوْ أَنَّ عِنْدَنا ذِكْراً: اگر مى‌بود نزد ما كتابى كه متضمن ذكر و نصيحت باشد، مِنَ الْأَوَّلِينَ: از جنس كتب پيشينيان، يعنى اگر بر ما نيز كتابى نازل مى‌شد مانند سابقين،
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
فَإِنَّكُمْ وَ ما تَعْبُدُونَ (161) ما أَنْتُمْ عَلَيْهِ بِفاتِنِينَ (162) إِلاَّ مَنْ هُوَ صالِ الْجَحِيمِ (163) وَ ما مِنَّا إِلاَّ لَهُ مَقامٌ مَعْلُومٌ (164) وَ إِنَّا لَنَحْنُ الصَّافُّونَ (165)
وَ إِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ (166) وَ إِنْ كانُوا لَيَقُولُونَ (167) لَوْ أَنَّ عِنْدَنا ذِكْراً مِنَ الْأَوَّلِينَ (168) لَكُنَّا عِبادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِينَ (169) فَكَفَرُوا بِهِ فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ (170)
ترجمه
پس همانا شما و آنچه را كه ميپرستيد
نيستيد شما براى عبادت آن گمراه كنندگان
مگر كسى را كه او يقينا وارد شونده دوزخ است
و نيست از ما مگر كه
جلد 4 صفحه 452
براى او مقامى معيّن است
و همانا مائيم صف‌زدگان
و همانا مائيم تسبيح كنندگان
و همانا بودند كه ميگفتند
اگر آنكه بود نزد ما ذكرى از پيشينيان
هر آينه بوديم بندگان خدا كه خالص شدگانند
پس كافر شدند بآن پس زود باشد كه بدانند.
تفسير
خطاب خداوند به بت‌پرستان است بعد از نقل آراء آنها در آيات سابقه كه با اينهمه دروغ و افترا كه بخدا بستيد شما و معبودهاتان نميتوانيد بر خلاف اراده او گمراه كنيد كسيرا مگر آنرا كه مقدّر شده بجهنّم رود يا نميتوانيد براى آنچه عبادت ميكنيد بفتنه و گمراهى بيندازيد كسيرا مگر آنرا كه بايد جهنّمى شود باختيار خود و تقدير خدا و بنابر احتمال اوّل ضمير عليه بخدا راجع است و باحتمال دوم بما تعبدون كه بتها باشند باعتبار لفظ ما و كسانيكه مقدّر شده آنها مطيع باشند مانند ملائكه مقرّند بعبوديّت خدا و ميگويند نيست از ما احدى مگر آنكه مقام معلوم معيّنى در معرفت و عبادت دارد و مأموريّت مخصوصى در تدبير امور عالم بر وفق حكمت چنانچه گفته‌اند ولى قمّى ره از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه نازل شده در شأن ائمه اطهار و اوصياء ابرار و نيز گويند مائيم صف زنندگان در اداء طاعت و امتثال خدمت و مائيم كه تنزيه مينمائيم خدا را از صفاتى كه لايق او نيست چنانچه در روايات اينها از اوصاف ملائكه ذكر شده و از امام صادق عليه السّلام نقل شده كه ما انوارى بوديم در صفوفى حول عرش تسبيح مينموديم پس تسبيح مينمودند اهل آسمانها به تسبيح ما تا هبوط نموديم بسوى زمين پس تسبيح نمودند اهل زمين بتسبيح ما و مائيم صف‌زنندگان و مائيم تسبيح‌كنندگان و جمع بين ظاهر آيه شريفه بملاحظه سبق ذكر ملائكه و روايات خاصّه آنستكه گفته شود مقصود نقل قول ملائكه است كه بتعليم اهل بيت طهارت در عالم انوار اين اظهارات را مينمودند چون ايشانند آموزگاران ملائكه در عالم ملكوت عليا و قمّى ره از امام باقر عليه السّلام نقل نموده در تفسير آيات اخيره قريب به اين معنى را كه قريش ميگفتند اگر نزد ما بود كتابى مانند كتب پيشينيان بخدا قسم هر آينه بوديم ما از بندگان مخلص او و ميگفتند خدا بكشد يهود و نصارى را چگونه پيغمبرانشان را تكذيب نمودند پس كافر شدند بكتاب خدا كه اشرف كتب بود چون آورد آنرا پيغمبر خاتم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم كه اشرف انبياء بود و كلمه ان در وان كانوا مخفّفه از مثقّله است بدليل لزوم
جلد 4 صفحه 453
لام در خبر آن و جمله فجائهم ذكر قبل از فكفروا به محذوف است و جمله فسوف يعلمون تهديد آنها است بعاقبت كفرشان در دنيا و آخرت.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ إِن كانُوا لَيَقُولُونَ (167) لَو أَنَّ عِندَنا ذِكراً مِنَ الأَوَّلِين‌َ (168) لَكُنّا عِبادَ اللّه‌ِ المُخلَصِين‌َ (169)
و بدرستي که ميگويند اينکه مشركين مكه و حجاز که هر آينه اگر نزد ما كتابي و علمي و ذكري از سابقين بود هر آينه ما هم پرستش خدا را ميكرديم از روي اخلاص که آلهه ديگري بر خود اتخاذ نميكرديم.
نظر به اينكه مشركين زمان حضرت رسالت در دوره جاهليت بودند که از زمان پس از عيسي تا زمان حضرت رسالت را دوره جاهليت مينامند اينها هيچ پيغمبري را معتقد نبودند و هيچ كتاب را قبول نداشتند و دست آنها كوتاه بود و لو اينكه زمين خالي از حجت نبوده و اوصياء ابراهيم تا حضرت عبد المطلب و ابو- طالب ميان آنها بودند لكن ممنوع بودند از اظهار که حتي پسر عبد المطلب ابو لهب و خويشان آنها از بني هاشم و عبد مناف تمام مشرك بودند لذا عذر- تراشي ميكردند.
وَ إِن كانُوا لَيَقُولُونَ ان مخففه از مثقله است بمعني ان‌ّ است بقرينه لام ليقولون يعني مشركين در مقابل پيغمبر عذر ميآوردند و ميگفتند:
لَو أَنَّ عِندَنا ذِكراً مِنَ الأَوَّلِين‌َ بعضي گفتند مراد از ذكر كتاب است که اگر بر پيشينيان ما كتابي نازل شده بود بعضي گفتند مراد علم است که اگر از پيشينيان ما بما تعليم كرده بودند ولي بمعني خود ذكر بگذاريم بهتر است
جلد 15 - صفحه 202
يعني در آباء و اجداد ما ذكر از توحيد و نفي شرك نبوده اينکه اصنام از قديم الايام بوده و پدران ما ميپرستيدند و ما دست از دين آباء و اجدادي خود برنميداريم.
لَكُنّا عِبادَ اللّه‌ِ المُخلَصِين‌َ جواب آنها اولا دروغ ميگويند اگر هزار پيغمبر و هزار كتاب هم بر شما ميآمد قساوت قلب و سياهي دل و هواهاي نفساني و عناد و عصبيت مانع از قبول بود و ثانيا حجت بر شما تمام بود و ميانه شما اوصياء ابراهيم بودند اعتنايي بآنها نداشتيد و ثالثا يهود و نصاري در حجاز بسيار بودند و از موسي و عيسي و زكريا و يحيي و ساير انبياء بني اسرائيل خبر ميدادند و از كتاب آسماني تورية و زبور و انجيل صحبت ميكردند و شما اعراض ميكرديد و رابعا مسئله توحيد و نفي شرك بضرورة عقل ثابت است احتياج بمذكر ندارد و خامسا اينکه قرآن مجيد و اينکه پيغمبر اكرم با معجزات باهرات و ادله روشن و بيان شيوا ميان شما و از خود شما آمده چرا نميپذيريد و در مقام اذيت او هر قدر که ميتوانيد برميآييد و چندين مرتبه تصميم قتل او را گرفتيد.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 168)- «اگر یکی از کتابهای پیشینیان نزد ما بود» (لَوْ أَنَّ عِنْدَنا ذِکْراً مِنَ الْأَوَّلِینَ).
نکات آیه
۱ - مشرکان، منکر وجود کتاب آسمانى جدید از سنخ کتاب هاى رسولان پیشین (لو أنّ عندنا ذکرًا من الأوّلین)
«لو» شرطیه بوده و جواب آن، جمله «لکنّا عباد اللّه...» (در آیه بعد) است. مقصود از «ذکر»، کتاب هاى آسمانى و مراد از «الأوّلین» رسولان پیشین است. بر این اساس پیام آیه چنین مى شود: اگر پیش ما کتابى مانند کتاب هاى آسمانى رسولان پیشین بود، ما از بندگان خالص بودیم; ولى چون چنین کتابى در دست ما نیست، پس به آیین توحیدى جدید ایمان نخواهیم آورد.
۲ - مشرکان، منکر آسمانى بودن قرآن بودند. (لو أنّ عندنا ذکرًا)
برداشت یاد شده به خاطر این نکته است که مشرکان، در حالى ایمان خود را مشروط به نزول کتابى آسمانى (همانند کتاب هاى آسمانى پیامبران گذشته) مى دانستند که قرآن براى هدایت آنان نازل شده بود و از آن آگاه بودند.
۳ - ذکر، از نام هاى کتاب هاى آسمانى (ذکرًا من الأوّلین)
۴ - کتاب هاى آسمانى، مایه یادآورى و بیدارى انسان ها است. (ذکرًا من الأوّلین)
از توصیف و نام گذارى کتاب هاى آسمانى به «ذکر»، برداشت یاد شده استفاده مى شود.
۵ - مشرکان، مدعى بى اطلاعى از سرنوشت خوب و بد مؤمنان و یکتاپرستان گذشته بودند. (لو أنّ عندنا ذکرًا من الأوّلین)
برداشت یاد شده مبتنى بر این دیدگاه است که «ذکر» در آیه شریفه به معناى «علم» باشد و مقصود از «الأوّلین» موحدان و مؤمنان گذشته باشد. بر این اساس معنا و پیام آیه چنین مى شود: اگر ما از سرنوشت مؤمنان و موحدان گذشته آگاه بودیم و از جایگاه خوب آنان مطلع مى شدیم، همچون آنان توحید الهى و بندگى خداى یکتا را مى پذیرفتیم.
موضوعات مرتبط
- تذکر: عوامل تذکر ۴
- ذکر :۳
- قرآن: تکذیب قرآن ۱; تکذیب وحیانیت قرآن ۲; نامهاى قرآن۳
- کتب آسمانى: نقش کتب آسمانى ۴
- مؤمنان: فرجام مؤمنان ۵
- مشرکان: ادعاهاى مشرکان ۵; بهانه جویى مشرکان ۱; جهل مشرکان ۵; عقیده مشرکان ۲
- موحدان: فرجام موحدان ۵
منابع
