السجدة ٢٤
| کپی متن آیه |
|---|
| وَ جَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمَّا صَبَرُوا وَ کَانُوا بِآيَاتِنَا يُوقِنُونَ |
ترجمه
| السجدة ٢٣ | آیه ٢٤ | السجدة ٢٥ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«أَئِمَّةً»: امامان و پیشوایان. مراد انبیاء خدا، یا پیشوایان دینی است که پس از پیغمبران کار امر به معروف و نهی از منکر را به عهده می‌گیرند. «بِأَمْرِنَا»: به فرمان ما و برابر دستور ما. طبق موازین و قوانین ما. «لَمَّا صَبَرُوا وَ ...»: وقتی که بنی‌اسرائیل مشقّات تکالیف و دشواریهای راه خدا را تحمّل و بر آن استقامت و شکیبائی کردند. دو چیز انسانها را به پیشوائی می‌رساند: نخست ایمان و یقین به آیات الهی، دیگر شکیبائی و پایداری.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
ثُمَ آتَيْنَا مُوسَى الْکِتَابَ... (۱) وَ لَقَدْ آتَيْنَا بَنِي إِسْرَائِيلَ... (۰) وَ آتَيْنَاهُمْ بَيِّنَاتٍ مِنَ... (۲)
نزول
محمد بن العباس بعد از سه واسطه از جابر جعفى او از امام باقر علیه‌السلام نقل نماید که فرمود: این آیه درباره اولاد حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام نازل شده است.[۱]
تفسیر
- آيات ۱۵ - ۳۰، سوره سجده
- از نظر اوصافشان
- معرفى مؤ منين از نظر اعمالشان
- بشارت به مؤ منين به پاداشى مافوق علم و تصور همگان (فلا تعلم نفس ما اخفى لهم منقرة اعين )
- مقايسه مومن و كافر از نظر عاقبت آنها، پاداش و جزاى الهى
- وجوه مختلف درباره مراد از ((بلقائه )) در آيه ((و لقد آتينا موسى الكتاب فلا تمنفى مربة من لقائه ...))
- مقصود از ((فتح )) در آيه : ((و يقولون متى هذا الفتح ...))
- بحث روايتى
- رواياتى در عظمت نماز شب و فضيلت شب و روز جمعه
- چند روايت در ذيل آيه ((افمن كان مؤ منا كمن فاسقا...)) و ((لنذيقنهم من العذاب الادنى...))
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمَّا صَبَرُوا وَ كانُوا بِآياتِنا يُوقِنُونَ «24»
و از ميان بنى اسرائيل پيشوايانى قرار داديم كه به فرمان ما (مردم را) هدايت كنند؛ چون آنان، هم صبر كردند و هم به آيات ما يقين داشتند.
پیام ها
1- تعيين رهبرى، از حقوق الهى است. جَعَلْنا ... أَئِمَّةً
2- محتوا، شيوه و محدوده‌ى هدايت را خداوند تعيين مى‌كند. «يَهْدُونَ بِأَمْرِنا» (به
جلد 7 - صفحه 318
انتخاب خداوند، نه به انتخاب مردم) «1»
3- يقين و صبر، دو شرط لازم براى رهبرى است. (رهبر بايد به هدف يقين داشته باشد و تا آخرين مرحله مقاومت كند). صَبَرُوا ... يُوقِنُونَ
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمَّا صَبَرُوا وَ كانُوا بِآياتِنا يُوقِنُونَ «24»
وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً: و گردانيديم از بنى اسرائيل در بين امت موسى امامها و پيشوايانى، يَهْدُونَ بِأَمْرِنا: هدايت نمودند خلق را به احكام تورات به فرمان ما يا به توفيق ما، لَمَّا صَبَرُوا: آن هنگام كه صبر نمودند بر ايمان، يا بر شدايد قوم، يا
«1» تفسير منهج الصادقين، چ سوم اسلاميه ج 7، ص 274 بنقل از وسيط.
جلد 10 - صفحه 394
به عمل طاعات، يا به اجتناب از محرمات؛ مراد انبياى بنى اسرائيل هستند. وَ كانُوا بِآياتِنا يُوقِنُونَ: و بودند كه به آيتهاى ما، يعنى علامات و معجزاتى كه به موسى عليه السّلام داده بوديم يقين داشتند و به حقيقت ايمان آورده بودند به جهت امعان نظر در آن. مفاد آيه شريفه يعنى: اى رسول اكرم دلتنگ مباش از تكذيب امت، چنانچه حضرت موسى عليه السّلام و كتاب او را هادى قرار داديم و ائمه‌اى از بنى اسرائيل قرار داديم كه مردم را هدايت كنند، تو و قرآن تو را هادى قرار داده‌ايم و ائمه‌اى از نسل تو را نيز امام مقرر فرموديم، چنانچه على بن ابراهيم قمى- روايت نموده از حضرت صادق عليه السّلام فرمود:
ائمه در كتاب خدا دو امام باشند: امام عدل و امام جور، در وصف ائمه عدل فرموده «وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنا» قرار داديم ائمه‌اى كه هدايت كنند مردم را به امر ما نه به امر مردم، اقدام كنند امر الهى را پيش از امر مردم و حكم خدا را پيش از حكم ايشان و در وصف امام جور فرموده «وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ» اقدام كنند به امر مردم پيش از امر خدا، و حكم ايشان را پيش از حكم خدا و فرا مى‌گيرند به هواهاى آنان خلاف آنچه در كتاب خداست «1».
تفسير برهان- در حديثى از حضرت صادق عليه السّلام فرمايد: پس صبر نمود رسول خدا در جميع احوال، پس بشارت داده شده به ائمه از عترت او و وصف نمود ايشان را به صبر و فرمود: «وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ ...» «2»
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ لَنُذِيقَنَّهُمْ مِنَ الْعَذابِ الْأَدْنى دُونَ الْعَذابِ الْأَكْبَرِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ «21» وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ ذُكِّرَ بِآياتِ رَبِّهِ ثُمَّ أَعْرَضَ عَنْها إِنَّا مِنَ الْمُجْرِمِينَ مُنْتَقِمُونَ «22» وَ لَقَدْ آتَيْنا مُوسَى الْكِتابَ فَلا تَكُنْ فِي مِرْيَةٍ مِنْ لِقائِهِ وَ جَعَلْناهُ هُدىً لِبَنِي إِسْرائِيلَ «23» وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمَّا صَبَرُوا وَ كانُوا بِآياتِنا يُوقِنُونَ «24» إِنَّ رَبَّكَ هُوَ يَفْصِلُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ فِيما كانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ «25»
ترجمه
و هر آينه ميچشانيم بآنها از عذاب نزديكتر سواى عذاب بزرگتر باشد كه آنها بازگشت كنند
و كيست ستمكارتر از آنكه پند داده شد بآيتهاى پروردگارش پس روى گردانيد از آنها همانا ما از گناهكاران انتقام كشندگانيم
و هر آينه بتحقيق داديم بموسى كتابيرا پس مباش در شك از ملاقاتش و قرار داديم آنرا هدايت از براى بنى اسرائيل
و قرار داديم از ايشان پيشوايانى كه هدايت ميكردند بفرمان ما چون صبر كردند و بودند كه بآيتهاى ما يقين ميداشتند
همانا پروردگار تو او حكم ميكند ميانشان روز قيامت در آنچه بودند كه در آن اختلاف ميكردند.
تفسير
خداوند متعال قسم ياد فرموده كه بچشاند بكفار مذكور در آيات سابقه عذاب دنيا را از بلايا و محن و مصائب و قحطى و قتل و اسر و نهب و غيرها كه بعد از هجرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلم از مكه خداوند آنها را در جنگ بدر و غيره مبتلا فرمود يا در رجعت بشمشير امام زمان و يارانش مبتلا شوند چنانچه قمى ره نقل فرموده يا بچشند عذاب قبر را چنانچه در مجمع از امام صادق عليه السّلام نقل نموده يا هر يك از آنها را چنانچه مقتضاى اطلاق لفظ است چون مراد از عذاب اكبر مسلّما عذاب آخرت است و اينها همه نزديكترند از آن در هر حال عذاب أدنى براى آنستكه عذاب شدگان يا كسانيكه عذاب آنها را ديده يا شنيده‌اند متنبّه و نادم شوند و توبه و رجوع بحكم خدا نمايند چنانچه ظاهر است يا براى آنكه آنها در رجعت بدنيا بر ميگردند و معذّب ميشوند چنانچه قمى ره نقل نموده و پس از آن براى اثبات ستمكارى آنها فرموده كه كيست ستمكارتر از كسيكه آيات الهى براى او تلاوت شده و معارف حقّه را با ادلّه و براهين براى او بيان نموده‌اند با وجود اين بدون فكر و تأمل از آنها اعراض نموده و رو گردان شده و باقى بكفر مانده چون چنين كسى بخود ستم نموده كه خويش را مستحق عذاب دائم كرده و ظلم بنفس آنهم چنين ظلمى از بزرگترين
جلد 4 صفحه 296
انواع ظلم است ما از گناهكاران انتقام ميكشيم چه رسد بكفار و لفظ ثمّ براى استبعاد از اين عمل است با وضوح ادله حق و براى تسليت خاطر پيغمبر اكرم از اعراض كفار قريش و توجّه او به آزار و ايذاء بنى اسرائيل حضرت موسى را و اعراض آنها از دستورات الهى و صبر آنحضرت و ساير انبياء بنى اسرائيل و اوصياء ايشان در برابر آن ناملايمات فرموده و بتحقيق داديم ما بموسى عليه السّلام كتاب تورية را پس مباش در شك از ملاقات موسى پروردگارش را در آخرت چنانچه از پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلم روايت شده و بنابر اين مراد ملاقات رحمت نامتناهى او است يا ملاقات موسى تو را در آن عالم يا ملاقات او كتاب را يا ملاقات تو آنرا چون مراد جنس كتاب آسمانى است اعمّ از تورية و قرآن يا ملاقات تو موسى را در شب معراج چنانچه حضرات مفسرين هر يك بنوبه خود فرموده‌اند يا مباش در شك از ملاقات موسى رحمت واسعه و نور وجود حق را در وادى قدس و شنيدن كلام الهى را در عالم انس كه بنظر حقير رسيده و بامر وى از پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلم ممكن است تطبيق شود در هر حال خداوند آنحضرت و كتابش را موجب هدايت بنى اسرائيل قرار داد و قرار داد از ميان آنها پيغمبران و اوصياء ايشانرا پيشوايان و راهنمايان خلق بفرمان خدا چون صبر نمودند بر طاعت و از معصيت و بر مصائب و ناملايمات وارده از قوم بر ايشان و لما بكسر لام و تخفيف نيز قرائت شده است و معلوم است كه چنين اشخاصيكه خداوند ايشانرا براى ارشاد خلق اختيار ميفرمايد داراى نظر صائب و فكر ثاقب ميباشند و از آيات الهى يقين بذات و كمال نامتناهى او پيدا ميكنند و قمى ره نقل فرموده كه خدا ميدانست ايشان صبر بر مصائب وارده بر خودشان مينمايند پس قرار دادشان امامان و خداوند حكم ميفرمايد بين مؤمن و كافر و ائمه و خلق ستمكار در روز قيامت در آنچه اختلاف داشتند با يكديگر در امر دين و جدا ميكند حق را از باطل و هر كس را بپاداش خود از خوب و بد ميرساند.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ جَعَلنا مِنهُم أَئِمَّةً يَهدُون‌َ بِأَمرِنا لَمّا صَبَرُوا وَ كانُوا بِآياتِنا يُوقِنُونَ «24»
و قرار داديم ما از آن بني اسرائيل پيشواياني و ائمه‌اي که هدايت ميكردند به دستور ما
جلد 14 - صفحه 466
چنان چه صبر ميكردند بر اذيت‌هاي قوم و بودند که به آيات ما يقين داشتند.
مراد انبياء بني اسرائيل هستند که اوصياء حضرت موسي بودند تا زمان زكريا و يحيي و عيسي و اوصياء عيسي تا زمان بعثت خاتم الانبياء که در چنگال يهود گرفتار بودند که در آيه شريفه ميفرمايد: وَ لَقَد آتَينا مُوسَي الكِتاب‌َ وَ قَفَّينا مِن بَعدِه‌ِ بِالرُّسُل‌ِ وَ آتَينا عِيسَي ابن‌َ مَريَم‌َ البَيِّنات‌ِ وَ أَيَّدناه‌ُ بِرُوح‌ِ القُدُس‌ِ أَ فَكُلَّما جاءَكُم رَسُول‌ٌ بِما لا تَهوي أَنفُسُكُم‌ُ استَكبَرتُم فَفَرِيقاً كَذَّبتُم وَ فَرِيقاً تَقتُلُون‌َ (بقره آيه 87) و بعيد نيست که اينکه آيه اشاره باشد به اينکه که اوصياء پيغمبر (ص)- ائمه هدي- هم گرفتار قوم ميشوند و صبر در بليات و آزار قوم ميكنند و هدايت ميكنند بندگان را به دستور الهي و به آيات الهي، داراي اعلي مراتب يقين هستند چنانچه در اخبار هم اشاره به اينکه معني دارد.
وَ جَعَلنا مِنهُم أَئِمَّةً امام پيشوا است اطلاق بر انبيا مي‌شود و بر اوصياء انبيا چنانچه در حق ابراهيم ميفرمايد: إِنِّي جاعِلُك‌َ لِلنّاس‌ِ إِماماً قال‌َ وَ مِن ذُرِّيَّتِي قال‌َ لا يَنال‌ُ عَهدِي الظّالِمِين‌َ (بقره آيه 124).
يَهدُون‌َ بِأَمرِنا مثل ائمه كفر و ضلالت نيستند که ميفرمايد: وَ جَعَلناهُم أَئِمَّةً يَدعُون‌َ إِلَي النّارِ وَ يَوم‌َ القِيامَةِ لا يُنصَرُون‌َ (قصص آيه 41).
لَمّا صَبَرُوا چون مي‌دانستند که صبر بر اذيت‌هاي قوم چه آثار بزرگي دارد، اگر صبر نداشتند نمي‌توانستند نگاه‌داري دين كنند و حفظ احكام الهي.
وَ كانُوا بِآياتِنا يُوقِنُونَ باعلي مراتب يقين که تمام حقايق نزد آنها مكشوف بود.
يك نفر از اصحاب پيغمبر (ص) زيد بن حارثه خدمتش عرض كرد: «اصبحت موقنا» حضرت فرمود:
«ما علامة يقينك»
گفت: الان صداي نغمه‌هاي بهشت و زفير جهنم را مي‌شنوم و اهل بهشت و جهنم را مي‌بينم.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 24)- در این آیه به افتخاراتی که نصیب بنی اسرائیل در سایه استقامت و ایمان شد اشاره می‌کند، تا درسی برای دیگران باشد، می‌فرماید: «و از آنها امامان
ج3، ص581
و پیشوایانی قرار دادیم، که به فرمان ما امر هدایت خلق خدا را بر عهده گرفتند زیرا آنها شکیبائی کردند و به آیات ما یقین داشتند» (وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمَّا صَبَرُوا وَ کانُوا بِآیاتِنا یُوقِنُونَ).
در اینجا رمز پیروزی و شرط پیشوایی و امامت را دو چیز شمرده: یکی ایمان و یقین به آیات الهی، دیگر صبر و استقامت و شکیبائی.
نکات آیه
۱ - پیشوایانى، از میان بنى اسراییل، براى هدایت مردم، برخاستند. (لبنى إسرءیل . و جعلنا منهم أئمّة یهدون بأمرنا)
۲ - پیشوایان دینىِ برخاسته از قوم بنى اسراییل، هدایت کننده مردم، براساس و چهارچوب تعالیم الهى بودند. (لبنى إسرءیل . و جعلنا منهم أئمّة یهدون بأمرنا)
۳ - پیشوایان بنى اسراییل، مردم را به توفیق خداوند، هدایت و راهنمایى مى کردند. (و جعلنا منهم أئمّة یهدون بأمرنا) برداشت بالا، بنابراین است که «أمر» در آیه، به معناى «شأن و فعل» باشد. در این صورت هدایت به امر خدا، معناى توفیق مى دهد.
۴ - شایسته است که رهبران دینى، جامعه را براساس قوانین وحى و در محدوده معارف دین هدایت کنند. (و جعلنا منهم أئمّة یهدون بأمرنا)
۵ - در میان بنى اسراییل، پیشوایان متعددى وجود داشتند که بر اساس تعالیم دینى، مردم را هدایت مى کردند. (و جعلنا منهم أئمّة)
۶ - صبر و یقین برخى از پیروان موسى(ع) به آیات الهى، زمینه ساز گزینش آنان از سوى خدا براى پیشوایى بنى اسراییل بود. (و جعلنا منهم أئمّة ... لمّا صبروا و کانوا بأیتنا یوقنون) بنابراین احتمال که در «لمّا» معناى جزا باشد; یعنى، آنان به رهبرى انتخاب شدند، به پاداش صبرى که پیشه کردند و یقینى که به آیات الهى پیدا کردند.
۷ - برخوردارى از روحیه صبر و بردبارى و نیز یقین به آیات الهى، از شرایط رهبرى و امامت دینى است. (و جعلنا منهم أئمّة ... لمّا صبروا و کانوا بأیتنا یوقنون) «لمّا» زمانى است و دلالت مى کند بر این که برگزیدگان بنى اسراییل، زمانى که به مقام صبر و یقین رسیدند، به پیشوایى انتخاب شدند و این، نشان مى دهد که رهبران دینى باید چنین مقامى را براى خود تحصیل کنند و یا واجد آن دو باشند.
موضوعات مرتبط
- انسان: هدایت انسان ها ۱، ۲، ۳
- بنى اسرائیل: برگزیدگى رهبران بنى اسرائیل ۶; تاریخ بنى اسرائیل ۱; رهبران دینى بنى اسرائیل ۱، ۲، ۳، ۵
- خدا: توفیقات خدا ۳
- دین: نقش دین ۲، ۴، ۵
- رهبران دینى: شرایط رهبران دینى ۷; صبر رهبران دینى ۷; مسؤولیت رهبران دینى ۴; یقین رهبران دینى۷
- صبر: آثار صبر ۶; اهمیت صبر ۷
- موسى(ع): پیروان موسى(ع) ۶
- هدایت: مبانى هدایت ۲، ۴، ۵; منشأ هدایت ۳
- یقین: آثار یقین به آیات خدا ۶; اهمیت یقین به آیات خدا ۷
منابع
- ↑ البرهان فی تفسیر القرآن.
