الزخرف ٥٧

از الکتاب
کپی متن آیه
وَ لَمَّا ضُرِبَ‌ ابْنُ‌ مَرْيَمَ‌ مَثَلاً إِذَا قَوْمُکَ‌ مِنْهُ‌ يَصِدُّونَ‌

ترجمه

و هنگامی که درباره فرزند مریم مثلی زده شد، ناگهان قوم تو بخاطر آن داد و فریاد راه انداختند.

ترتیل:
ترجمه:
الزخرف ٥٦ آیه ٥٧ الزخرف ٥٨
سوره : سوره الزخرف
نزول : ٥ بعثت
اطلاعات آماری
تعداد کلمات : ١٠
تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«ضُرِبَ ... مَثَلاً»: مشرکان به هنگام شنیدن (إنَّکُمْ وَ مَا تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللهِ حَصَبُ جَهَنَّمَ) آیه سوره انبیاء، مسخره‌کنان و خنده‌زنان گفتند: عیسی پسر مریم نیز پرستیده شده است، و به حکم این آیه باید به دوزخ برود، چه بهتر که ما و بتهای ما نیز با عیسی باشیم! مگر نه این است که در طول تاریخ، افراد پاکی چون «عیسی» و «عُزَیر» و حتّی فرشتگان پرستش شده‌اند؟ ما حاضریم در آخرت با چنین پاکان و معصومانی باشیم! البتّه کفّار چنین گفتاری را به عنوان استهزاء و مجاب و مغلوب کردن حضرت محمّد مطرح می‌کردند. پیدا است که معبودهائی وارد دوزخ می‌گردند که راضی باشند از طرف دیگران عبادت و پرستش شوند. «یَصِدُّونَ»: می‌خندند. سر و صدا به راه می‌اندازند. رویگردان می‌شوند. معنی دیگر آیه: وقتی که خدا فرزند مریم را به عنوان مثلی ذکر می‌نماید و می‌گوید: عیسی که بدون پدر آفریده شده است چرا باید باعث جار و جنجال باشد و داستان او همچون داستان آدم است که بدون پدر و مادر آفریده شد، قوم تو آن را نمی‌پذیرند و رویگردان می‌شوند.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

نزول

«شیخ طوسى» گویند: مراد از آیه آنست که وقتى که خداوند مسیح را به حضرت آدم مثل زد، فرمود: «إِنَّ مَثَلَ عِیسى عِنْدَاللَّهِ کمَثَلِ آدَمَ» از ناحیه کفار قریش بر قول رسول خدا صلی الله علیه و آله اعتراض شد سپس این آیه نازل گردید.[۱][۲]

تفسیر

نکات آیه

۱ - مجادله مشرکان مکه درباره عیسى(ع)، اقدامى در جهت تخطئه آیات قرآن (و لمّا ضرب ابن مریم مثلاً) تأمل در آیات بعد، نشان مى دهد که مَثَل مذکور در این آیه، از ناحیه مشرکان و براى توجیه روى آورى آنان به پرستش بت ها و انکار مورد عذاب واقع شدن معبودهاى شرک بوده است; چنان که در آیه بعد مى فرماید: «ما ضربوه إلاّ جدلاً...».

۲ - تأکید قرآن بر بندگى و عبودیت عیسى(ع) در برابر خداوند، مورد تمسخر و استهزاى مشرکان (و لمّا ضرب ابن مریم مثلاً إذا قومک منه یصدّون) برداشت یاد شده بنابراین نکته است که مراد از «لمّا ضرب ابن مریم مثلاً» تکیه قرآن بر بندگى عیسى باشد; به قرینه این که در آیات بعد (إن هو إلاّ عبد) بر این مسأله تکیه شده است.

۳ - موضع گیرى استهزاآمیز مشرکان مکه، نسبت به بیان قرآن درباره تولد و زندگى عیسى بن مریم(ع) (و لمّا ضرب ابن مریم مثلاً إذا قومک منه یصدّون) «صدید» (مصدر «یصدّون») به معناى خندیدن و فریاد کشیدن و سر و صدا راه انداختن است. این امور معمولاً به هنگام استهزا، تحقق پیدا مى کند.

۴ - عیسى(ع)، فرزند مریم است و نه خدا. (و لمّا ضرب ابن مریم)

۵ - هوچى گرى و تبلیغات منفى، از ابزارهاى مقابله مشرکان مکه با پیامبراکرم(ص) (و لمّا ضرب ... إذا قومک منه یصدّون)

۶ - یادکرد داستان عیسى(ع) در قرآن، اقدامى هدایتگرانه و مثلى درس آموز (و لمّا ضرب ابن مریم مثلاً) با توجه به کاربرد واژه «مَثَل» - که داستان عیسى(ع) را به عنوان نمونه و سمبل ذکر کرده است - برداشت بالا به دست مى آید.

۷ - عیسى بن مریم(ع)، شخصیتى شناخته شده و نامى آشنا در مکه عصر بعثت (و لمّا ضرب ابن مریم)

۸ - موضع گیرى عجولانه و مسخره آمیز در برابر مسائل، امرى نکوهیده و ناپسند (و لمّا ضرب ابن مریم مثلاً إذا قومک منه یصدّون) با توجه به واژه «إذا» استفاده مى شود که مشرکان بدون تأمل و تعقل در برابر داستان عیسى(ع)، موضع گیرى مى کردند و خداوند این را مورد سرزنش قرار داده است.

موضوعات مرتبط

  • استهزا: سرزنش استهزا ۸
  • خدا: خدا و فرزند ۴
  • ذکر: فلسفه ذکر قصه عیسى(ع) ۶
  • عبرت: عوامل عبرت ۶
  • عجله: سرزنش عجله ۸
  • عمل: عمل ناپسند ۸
  • عیسى(ع): استهزاى عبودیت عیسى(ع) ۲; استهزاى ولادت عیسى(ع) ۳; خوشنامى عیسى(ع) ۷; عبرت از قصه عیسى(ع) ۶; قصه عیسى(ع) ۷; مادر عیسى(ع) ۴
  • قرآن: استهزاى قرآن ۳; تکذیب قرآن ۱; هدایتگرى قرآن ۶
  • مجادله: مجادله درباره عیسى(ع) ۱
  • مریم(ع): فرزند مریم(ع) ۴
  • مشرکان: استهزاهاى مشرکان ۲
  • مشرکان مکه: استهزاهاى مشرکان مکه ۳; جوسازى مشرکان مکه ۵; روش مبارزه مشرکان مکه ۵; مجادله مشرکان مکه ۱
  • موضعگیرى: سرزنش موضعگیرى عجولانه ۸

منابع

  1. احمد در مسند و طبرانى در تفسیر خود از ابن عباس روایت کنند که رسول خدا صلی الله علیه و آله به قریش فرمود: هر غیرخدائى که مورد پرستش قرار بگیرد، خیر و خوبى در آن نخواهد بود. قریش گفتند: مگر نمی‌دانى که عیسى پیامبر و بنده خوب خدا بوده و در عین حال مورد پرستش قرار گرفت سپس این آیه نازل گردید و جریان شأن و نزول آن نیز در آیه ۱.۱ سوره انبیاء هم گفته شده است.
  2. در تفسیر برهان از محمد بن یعقوب کلینى بعد از چهار واسطه از ابوبصیر او از امام صادق علیه‌السلام نقل می‌نماید که فرمود: روزى رسول خدا صلی الله علیه و آله در محفلى نشسته بود. در این هنگام على وارد شد، پیامبر به وى فرمود: یا على در تو شباهت هائى از عیسى بن مریم وجود دارد هر آینه اگر حقایقى از تو را بیان کنم، مى ترسم. درباره تو چیزهائى بگویند چنان که مسیحیون درباره عیسى بن مریم گفته اند در این موقع عده اى از اعراب و قریش و نیز مغیرة بن شعبه خشمناک گردیدند و گفتند: محمد می‌خواهد از براى على مثلى بزند و راضى نیست او را مانند کسى جز مسیح دربیاورد سپس این آیه نازل گردید و نیز در تفسیر على بن ابراهیم بعد از شش واسطه از سلمان فارسى نقل کند که روزى پیامبر با اصحاب نشسته بود. فرمود: الآن کسى وارد خواهد شد که شبیه عیسى بن مریم است عده اى که نشسته بودند، بیرون رفتند که دوباره داخل شوند شاید مورد نظر رسول خدا قرار گیرند در این میان على بن ابى‌طالب وارد گردید. عده اى گفتند: پیامبر راضى نمی‌شود که على را به غیر از عیسى به دیگرى شبیه گرداند و سپس گفتند: به خدا قسم خدایانى که ما در جاهلیت مى پرستیدیم از على بهتر مى بودند سپس این آیه نازل شد و نیز طبرسى صاحب مجمع البیان از سادات اهل البیت و آنان از امام مرتضى علیه‌السلام نقل کنند که فرمود: روزى پیامبر را در میان عده اى از قریش یافتم وقتى که نظرش به من افتاد، فرمود: یا على مثل تو در میان امت مانند مثل عیسى بن مریم است زیرا قوم عیسى او را دوست مى داشتند و بعضى در دوستى افراط و زیاده‌روى می‌نمودند. آنان هلاک و نابود شدند و عده اى هم در دشمنى او افراط کردند. آنان نیز نابود گردیدند و عده اى هم درباره او راه میانه‌روى را پیشه گرفتند و آنان نجات یافتند. این گفتار پیامبر درباره من براى قریش سنگینى و گران آمد. لذا همه خندیدند و گفتند: محمد پسر عمّ خود على را شبیه به پیامبران نموده است.