البقرة ١٦١
| کپی متن آیه |
|---|
| إِنَ الَّذِينَ کَفَرُوا وَ مَاتُوا وَ هُمْ کُفَّارٌ أُولٰئِکَ عَلَيْهِمْ لَعْنَةُ اللَّهِ وَ الْمَلاَئِکَةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِينَ |
ترجمه
| البقرة ١٦٠ | آیه ١٦١ | البقرة ١٦٢ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«وَ هُمْ کُفَّارٌ»: و حال آن که کافر باشند. «أَجْمَعِینَ»: جملگی. همگی. این واژه تأکید است و شامل کافران نیز می‌گردد، زیرا که در روز قیامت کافران هم یکدیگر را نفرین می‌کنند (نگا: عنکبوت / ، احزاب / ).
تفسیر
- آيات ۱۵۹ ۱۶۲ بقره
- اختلافهايى دينى و انحرافها، معلول انحراف علما و كتمان آنها آيات الهى را بوده است
- وجه جمع بين دو گفته خداوند كه از يك سو مى فرمايد دين خدا فطرى بشر است و ازسوى ديگر هم فرموده بيشتر مردم نمى دانند!
- علت تكرار لعنت در آيه شريفه و فرق ميان لعنت خدا و لعنت ديگران
- مقصود از كفار چه كسانى هستند؟
- وجه چند التفاتى كه در آيات شريفه به كار رفته اند
- بحث روايتى (شامل رواياتى در ذيل آيات گذشته )
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«161» إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ ماتُوا وَ هُمْ كُفَّارٌ أُولئِكَ عَلَيْهِمْ لَعْنَةُ اللَّهِ وَ الْمَلائِكَةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِينَ
همانا كسانى كه كافر شدند و در حال كفر از دنيا رفتند، لعنت خدا و فرشتگان و مردم، همگى بر آنها خواهد بود.
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ ماتُوا وَ هُمْ كُفَّارٌ أُولئِكَ عَلَيْهِمْ لَعْنَةُ اللَّهِ وَ الْمَلائِكَةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِينَ (161)
چون حق تعالى بيان حال تائبين كتمان حق را فرمود، در عقب آن حال آنانكه بدون توبه از كفر و كتمان از دنيا بروند بيان فرمايد:
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا: بدرستى كه آنانكه كافر شدند به خدا و پيغمبر و كتمان نمودند حق را، وَ ماتُوا وَ هُمْ كُفَّارٌ: و مردند در حالى كه ايشان كافر بودند، أُولئِكَ عَلَيْهِمْ: آن جماعت برايشان است، لَعْنَةُ اللَّهِ: دورى رحمت خدا بعد از موت، وَ الْمَلائِكَةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِينَ: و لعنت ملائكه و مردمان تماما در حالتى كه به هيئت اجتماع مجتمع باشند در لعن كردن.
تنبيه: اسناد لعن به كفار در حال موت با آنكه در تمام حالات كفر ملعونند، به جهت آنست كه تا دلالت كند بر آنكه لعن مشروط است به مردن در حال كفر، چه اگر ايمان آورند و بميرند، ملعون و معذب نباشند.
و در لعن جميع مردمان با آنكه بعضى لعن كافر ننمايند مانند اولاد آنها چند وجه است: 1- مراد هر فردى از افراد آدميان لعن كفار نمايند، يا در دنيا يا در آخرت يا در هر دو. 2- مراد ناس مؤمنان باشند، چنانچه گفته شده ناس حقيقى مؤمنان هستند. 3- هيچكس امتناع نكند از لعن ظالمان، و كفار داخلند در ظالمان، زيرا ظالم به نفس خود هستند به سبب كفر.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ ماتُوا وَ هُمْ كُفَّارٌ أُولئِكَ عَلَيْهِمْ لَعْنَةُ اللَّهِ وَ الْمَلائِكَةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِينَ (161)
ترجمه
بدرستيكه آنانكه كافر شدند و مردند با آنكه آنها كافران بودند آنگروه
جلد 1 صفحه 205
بر آنها لعنت خدا است و فرشتگان و مردم تمامى.
تفسير
كفر انكار نبوت محمد (ص) و ولايت على (ع) است و لعنت استقرار آنها است در دورى از رحمت.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ ماتُوا وَ هُم كُفّارٌ أُولئِكَ عَلَيهِم لَعنَةُ اللّه‌ِ وَ المَلائِكَةِ وَ النّاس‌ِ أَجمَعِين‌َ (161)
«1» مجلد اول صفحه 180
جلد 2 - صفحه 269
(محققا كساني که كافر شدند و مردند در حالي که كافر بودند، لعنت خدا و ملائكه و مردم همگي بر آنان خواهد بود) اينکه آيه شريفه بمنزله استثناء از استثناء است يعني كساني که توبه كرده و اصلاح نمودند (و ما انزل اللّه) را بيان داشتند از مورد لعن بيرونند بشرط اينكه در اينکه عالم توبه كرده و تدارك نمايند اما كساني که قبل از موت موفق بتوبه نشوند و با حال كفر از دنيا بروند مورد لعن خدا و ملائكه و همه مردم خواهند بود و لو در حين موت يا بعد از موت يا در قيامت پشيمان شوند که براي آنها سودي نخواهد بود و مسلما همه كفار در روز قيامت نادم ميشوند و يكي از اسماء قيامت يوم الحسرة و الندامة است ولي اينکه توبه و ندامت نتيجه‌اي نخواهد داشت و اينکه مطلب مفاد بسياري از آيات شريفه است مانند آيه شريفه وَ لَيسَت‌ِ التَّوبَةُ لِلَّذِين‌َ يَعمَلُون‌َ السَّيِّئات‌ِ حَتّي إِذا حَضَرَ أَحَدَهُم‌ُ المَوت‌ُ قال‌َ إِنِّي تُبت‌ُ الآن‌َ وَ لَا الَّذِينَ يَمُوتُون‌َ وَ هُم كُفّارٌ«1» و آيه شريفه آلآن‌َ وَ قَد عَصَيت‌َ قَبل‌ُ«2» که درباره توبه فرعون است و غير اينها از آيات ديگر.
كلمه اجمعين تأكيد براي النّاس است و عموم مردم را شامل ميشود و لذا اينکه اشكال توهم ميشود که عموم مردم كفار را لعن نميكنند زيرا بسياري از مردم كافرند و كفار که خودشان را لعنت نميكنند!
و جواب از اشكال اينست که اولا مفاد اينکه آيه با آيه قبل متفاوت است زيرا در آيه قبل اخبار از لعن خدا و لاعنين است و مفاد اينکه آيه انشاء است يعني لعنت خدا و ملائكه و همه مردم بر اينان باد خواه لعنت بكنند يا نكنند و ثانيا لعن بمعني طرد و تبعيد از رحمت حق است و عمده آن در قيامت است زيرا در دنيا
1- سورة النساء آيه 22
2- سوره يونس آيه 91
جلد 2 - صفحه 270
رحمت رحماني حق شامل حال كفار هم ميشود، و فرداي قيامت حتي خود كفار يكديگر را لعن ميكنند چنانچه صريح آيه شريفه است وَ يَلعَن‌ُ بَعضُكُم بَعضاً«1» و ثالثا كفر بمعني ستر حق است و اينکه خوي زشت و بدي است که همه عقلا آن را مذموم ميدانند مانند ظلم و بخل و كبر و ساير اخلاق رذيله بنا بر اينکه كفار هم كفر را مذموم دانسته و كافر را مذمت ميكنند و اختلاف در مصداق است بنا بر اينکه كافر هم كفار را لعن ميكند اگر چه خود و هم كيشان خود را كافر نميداند، و شايد مفاد حديث شريفي که از حضرت باقر (ع) در اغلب كتب مانند مجمع و جامع و سفينه نقل كرده‌اند که فرمود: «
ان اللعنة اذا خرجت من في صاحبها ترددت بينها فان وجدت مساغا و الا رجع الي صاحبها
» همين باشد، زيرا مساغ لعن كافر است و اگر صاحب لعن كافر باشد بخودش برميگردد.
و نكته ديگر که از اينکه آيه استفاده ميشود اينست که قبولي توبه وجوب عقلي ندارد بلكه وجوب آن از باب وعده خدا که تخلف آن محال است و وعده خدا مربوط بقبل از موت است.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 161)- آنها که کافر می‌میرند! در آیات گذشته، نتیجه کتمان حق را دیدیم، این آیه و آیه بعد در تکمیل آن اشاره به افراد کافری می‌کند که به اجابت و کتمان و کفر و تکذیب حق تا هنگام مرگ ادامه می‌دهند، نخست می‌گوید:
«کسانی که کافر شدند و در حال کفر از دنیا رفتند، لعنت خدا و فرشتگان و همه مردم بر آنها خواهد بود» (إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا وَ ماتُوا وَ هُمْ کُفَّارٌ أُولئِکَ عَلَیْهِمْ لَعْنَةُ اللَّهِ وَ الْمَلائِکَةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِینَ).
این گروه نیز همانند کتمان کنندگان حق گرفتار لعن خدا و فرشتگان و مردم می‌شوند با این تفاوت که چون تا آخر عمر بر کفر، اصرار ورزیده‌اند طبعا راه
ج1، ص146
بازگشتی برایشان باقی نمی‌ماند.
نکات آیه
۱ - کفرپیشگانى که با کفر بمیرند، به لعنت خدا گرفتار شده و مورد نفرین و لعنت فرشتگان خواهند بود. (إن الذین کفروا و ماتوا و هم کفار أولئک علیهم لعنة اللّه و الملئکة و الناس أجمعین)
۲ - کتمان معارف و احکام دین و حقایق کتابهاى آسمانى، کفرپیشگى است. (إن الذین یکتمون ما أنزلنا ... إن الذین کفروا و ماتوا و هم کفار) آوردن جمله «إن الذین کفروا ...» پس از «إن الذین یکتمون» - بدون حرف فاصله اى همانند واو - گویاى این است که: «الذین کفروا» همان کتمان کنندگان هستند و یا کتمان کنندگان از مصادیق کفرپیشگان مى باشند. به هر تقدیر این معنا که کتمان حقایق دینى کفر است، از ارتباط دو آیه به دست مى آید.
۳ - فرشتگان و تمامى مردم در قیامت، کفرپیشگانى را که در حال کفر مرده اند، لعنت کرده و خواستار دورى رحمت الهى از آنان خواهند شد. (أولئک علیهم لعنة اللّه و الملئکة و الناس أجمعین) لعنت مردم به معناى: نفرین و درخواست دورى لعنت شونده از رحمت خداوند است.
۴ - توبه و پشیمانى از گناه، پس از مرگ پذیرفته نخواهد شد و اثرى بر آن مترتب نخواهد بود. (إلا الذین تابوا ... إن الذین کفروا و ماتوا و هم کفار أولئک علیهم لعنة اللّه) تقیید «کفروا» با جمله (و ماتوا و هم کفار) بیان پایان مهلت زمان پذیرش توبه است; یعنى، پس از مرگ پشیمانى سودبخش نیست.
۵ - کتمان کنندگان حقایق دینى هم در دنیا و هم در آخرت به لعنت خداوند گرفتار خواهند بود. (أولئک یلعنهم اللّه ... أولئک علیهم لعنة اللّه) جمله «أولئک یلعنهم اللّه» (در آیه ۱۵۹) به قرینه «إلا الذین تابوا ...» حاکى از آن است که: کتمان کنندگان حقایق در دنیا به لعنت خدا گرفتارند و جمله «أولئک علیهم لعنة اللّه» به دلیل «ماتوا و هم کفار» دلالت بر این دارد که در آخرت نیز مورد لعنت هستند.
۶ - فرشتگان داراى ارتباطى تنگاتنگ با انسانها و اعمال ایشان (أولئک علیهم لعنة اللّه و الملئکة)
۷ - تأثیر و نقش دعا و نفرین فرشتگان و انسانها در دورى گنهکاران از رحمت الهى (أولئک علیهم لعنة اللّه و الملئکة و الناس أجمعین)
موضوعات مرتبط
- انسان: مسؤولیت انسان ها ۳
- توبه: توبه بى اثر ۴; توبه پس از مرگ ۴; فرصت توبه ۴
- حق: لعن بر کتمان کنندگان حق ۵
- خدا: لعن اخروى خدا ۵; لعن خدا ۱; لعن دنیوى خدا ۵; موانع رحمت خدا ۷
- دعا: آثار دعا ۷
- دین: آثار کتمان دین ۲; کتمان دین ۵
- رحمت: محرومیت از رحمت ۷
- کافران: لعن بر کافران ۳
- کتب آسمانى: کتمان کتب آسمانى ۲
- کفر: آثار کفر ۱; موارد کفر ۲
- گناه: پشیمانى از گناه ۴
- گناهکاران: محرومیت گناهکاران ۷
- لعن: آثار لعن ۷; مشمولان لعن ۱، ۵، ۷; موجبات لعن ۳
- مردم: لعن مردم ۳، ۷
- مرگ: آثار مرگ با کفر ۱، ۳
- ملائکه: لعن ملائکه ۱، ۳، ۷; ملائکه و انسان ۶; ملائکه و عمل انسان ۶
منابع
