البروج ١٨
| کپی متن آیه |
|---|
| فِرْعَوْنَ وَ ثَمُودَ |
ترجمه
| البروج ١٧ | آیه ١٨ | البروج ١٩ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«فِرْعَوْنَ وَ ثَمُودَ»: مضاف، محذوف است و در اصل جنودِ فِرْعَوْنَ وَ ثَمُودَ، بدل از (الْجُنُودِ) و مجرورند. «ثَمُودَ»: قوم پیغمبر خدا صالح بودند (نگا: هود / - ).
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۱ - ۲۲ سوره بروج
- مضامين سوره مباركه بروج
- مراد از ذات البروج بودن آسمان
- اقوال گوناگون مفسّران درباره مراد از «شاهد و مشهود»
- اقوال از «أصحاب الأخدود» و معناى «قُتل أصحاب الأخدود»
- تهديد شكنجه كنندگان مؤمنين و مؤمنات به عذاب جهنّم و عذاب حريق
- توضيح شديد بودن بطش پروردگار به اين كه او مبدء و معيد است
- اشاره به چند صفت از صفات خداوند، در ارتباط با وعده و وعيد او به اهل بهشت و دوزخ
- رواياتى درباره مراد از «و شاهد و مشهود» و «داستان اصحاب اخدود» و...
- رواياتى در وصف لوح محفوظ
تفسیر نور (محسن قرائتی)
هَلْ أَتاكَ حَدِيثُ الْجُنُودِ «17» فِرْعَوْنَ وَ ثَمُودَ «18» بَلِ الَّذِينَ كَفَرُوا فِي تَكْذِيبٍ «19» وَ اللَّهُ مِنْ وَرائِهِمْ مُحِيطٌ «20» بَلْ هُوَ قُرْآنٌ مَجِيدٌ «21» فِي لَوْحٍ مَحْفُوظٍ «22»
آيا سرگذشت آن سپاه به تو رسيده است؟ (سپاه) فرعون و ثمود. آرى، كافران (پيوسته) در تكذيب (حق) هستند. و خداوند از هر سو بر ايشان احاطه دارد. آرى آن قرآن مجيد است. كه در لوحى محفوظ ثبت است.
جلد 10 - صفحه 439
نکته ها
قوم فرعون و ثمود، در قدرت و تمدن و امكانات، بالاترين اقوام بودند و در آيات ديگر قرآن به قدرت آنها اشاره شده است. لذا در اينجا از اين دو قوم نام برده شده است.
اعلام توانايى خداوند در قلع و قمع ابرقدرت‌ها، نوعى آرام بخشى به مؤمنان است.
كلمه «قُرْآنٌ» هرگاه با الف و لام بيايد، مراد از آن، كتاب قرآن است ولى بدون الف و لام، به معناى «مقروء» يعنى خوانده شده است. چنانكه در اين آيات مى‌فرمايد: «بَلْ هُوَ قُرْآنٌ مَجِيدٌ» يعنى الفاظ وحى بر پيامبر قرائت شده است.
پیام ها
1- ابتدا شنونده را تشنه كنيم، سپس سخن خود را بگوييم. «هَلْ أَتاكَ حَدِيثُ الْجُنُودِ»
2- بايد از تاريخ گذشتگان آگاه بود و از برخورد خداوند با آنان عبرت گرفت.
«هَلْ أَتاكَ حَدِيثُ الْجُنُودِ فِرْعَوْنَ وَ ثَمُودَ»
3- مجهّزترين سپاه و لشكرها در برابر قهر او ناچيزند. «الْجُنُودِ فِرْعَوْنَ وَ ثَمُودَ»
4- كافران، در تكذيب قرآن و وعده‌هاى آن اصرار و پافشارى دارند. «بَلِ الَّذِينَ كَفَرُوا فِي تَكْذِيبٍ»
5- ستمگران از مدار قدرت الهى خارج نيستند و هيچ راه گريزى ندارند، ولى خودشان نمى‌فهمند. «وَ اللَّهُ مِنْ وَرائِهِمْ مُحِيطٌ» (كلمه «وَرائِهِمْ» نشانه غفلت آنان از علم و قدرت خداست.)
6- هم خداوند، صاحب مجد و عظمت است و هم قرآن او. ذُو الْعَرْشِ الْمَجِيدُ ... بَلْ هُوَ قُرْآنٌ مَجِيدٌ
7- لوحى كه قرآن بر آن ثبت شده، براى ما ناشناخته است، گرچه در نزد خداوند محفوظ است. «فِي لَوْحٍ مَحْفُوظٍ»
8- قرآن، از هر گونه تهديد و تحريف بيمه است. «قُرْآنٌ مَجِيدٌ فِي لَوْحٍ مَحْفُوظٍ»
«والحمد للّه ربّ العالمين»
جلد 10 - صفحه 442
سوره طارق
اين سوره، هفده آيه دارد و در مكّه نازل شده است.
نام سوره برگرفته از آيه اول است و به معناى كوبنده مى‌باشد.
محور مطالب اين سوره دو چيز است: يكى هشدار نسبت به معاد و ديگرى نعمت قرآن و جايگاه والاى آن.
توجّه دادن انسان به منشأ وجودى‌اش كه آبى پست و ناچيز بوده است، زمينه پذيرش قدرت لايزال الهى بر آفرينش دوباره انسان و حضور او در دادگاه رسواگر قيامت را فراهم مى‌آورد و اينها همه برگرفته از وحى صادق آسمان است كه مخالفان آن را شوخى مى‌پندارند، در حالى كه قطعى و حتمى است و هرچه كافران عليه آن توطئه كنند، به خودشان بازمى‌گردد.
جلد 10 - صفحه 443
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
به نام خداوند بخشنده مهربان
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
فِرْعَوْنَ وَ ثَمُودَ «18»
فِرْعَوْنَ وَ ثَمُودَ: پيروان فرعون و قوم ثمود است. اما فرعون و فرعونيان پس از اتمام حجت بر آنان به ظهور آيات بينات از حضرت موسى عليه السّلام و مزيد كفر و طغيان ايشان به عذاب غرق [گشته]، تمام هلاك و به آتش عالم برزخ گرفتار شدند. اما قوم ثمود پس از درخواست معجزه دلخواهى كه بيرون آمدن شتر سرخ مو
«1» اوائل المقالات فى المذاهب و المختارات، (چاپ دوّم نشر مكتبة الداورى- قم) ص 58: انّ ارادة اللّه تعالى لا فعاله هى نفس افعاله ...
جلد 14 - صفحه 140
با بچه خود از ميان كوه و اعطاى آن با شرط و مخالفت آنان و پى كردن ناقه، مستأصل گرديدند و به عذاب صيحه هلاك شدند.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
وَ السَّماءِ ذاتِ الْبُرُوجِ «1» وَ الْيَوْمِ الْمَوْعُودِ «2» وَ شاهِدٍ وَ مَشْهُودٍ «3» قُتِلَ أَصْحابُ الْأُخْدُودِ «4»
النَّارِ ذاتِ الْوَقُودِ «5» إِذْ هُمْ عَلَيْها قُعُودٌ «6» وَ هُمْ عَلى ما يَفْعَلُونَ بِالْمُؤْمِنِينَ شُهُودٌ «7» وَ ما نَقَمُوا مِنْهُمْ إِلاَّ أَنْ يُؤْمِنُوا بِاللَّهِ الْعَزِيزِ الْحَمِيدِ «8» الَّذِي لَهُ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اللَّهُ عَلى كُلِّ شَيْ‌ءٍ شَهِيدٌ «9»
إِنَّ الَّذِينَ فَتَنُوا الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ ثُمَّ لَمْ يَتُوبُوا فَلَهُمْ عَذابُ جَهَنَّمَ وَ لَهُمْ عَذابُ الْحَرِيقِ «10» إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ ذلِكَ الْفَوْزُ الْكَبِيرُ «11» إِنَّ بَطْشَ رَبِّكَ لَشَدِيدٌ «12» إِنَّهُ هُوَ يُبْدِئُ وَ يُعِيدُ «13» وَ هُوَ الْغَفُورُ الْوَدُودُ «14»
ذُو الْعَرْشِ الْمَجِيدُ «15» فَعَّالٌ لِما يُرِيدُ «16» هَلْ أَتاكَ حَدِيثُ الْجُنُودِ «17» فِرْعَوْنَ وَ ثَمُودَ «18» بَلِ الَّذِينَ كَفَرُوا فِي تَكْذِيبٍ «19»
وَ اللَّهُ مِنْ وَرائِهِمْ مُحِيطٌ «20» بَلْ هُوَ قُرْآنٌ مَجِيدٌ «21» فِي لَوْحٍ مَحْفُوظٍ «22»
ترجمه
سوگند بآسمان داراى برجها
و بروز وعده داده شده
و بگواه و گواهى داده شده بر آن
هلاك شدند صاحبان گودالهاى
آتش كه داراى اشتعال بود
وقتى كه آنها بر آن گودالها نشسته بودند
و آنها بر آنچه با گروندگان ميكردند نگران بودند
و ناپسند نداشتند مگر گرويدن ايشان را بخداى ارجمند ستوده
آنكه مر او را است پادشاهى آسمانها و زمين و خدا بر هر چيز گواه است
همانا آنانكه عذاب نمودند مردان و زنان با ايمان را پس توبه نكردند پس براى آنها عذاب دوزخ و براى آنها عذاب سوزش بآتش است
همانا آنانكه گرويدند و كردند كارهاى شايسته براى ايشان بهشتهائى است كه جارى است در آنها نهرها اينست كاميابى بزرگ
همانا بقهر گرفتن پروردگار تو هر آينه سخت است
همانا او است كه نخست مى‌آفريند و عود ميدهد
و او است آمرزنده مهربان
كه صاحب مقرّ سلطنت ميباشد بلند مرتبه است
كننده است هر آنچه بخواهد
آيا رسيد بتو خبر لشگرها اتباع
فرعون و قوم
جلد 5 صفحه 369
ثمود
بلى آنانكه كافر شدند در وادى تكذيب ميباشند
و خداوند از جوانب بر آنها احاطه دارد
بلى آن قرآنى بلند مرتبه است
در لوح محفوظ از آفات.
تفسير
خداوند متعال در اين سوره مباركه قسم ياد فرموده بآسمانى كه داراى بروج دوازده گانه است و آفتاب در ظرف يك سال در آنها سير مينمايد و بيان آن در اوائل سوره حجر گذشت و نيز قسم ياد فرموده بروز موعود كه خداوند و انبياء عظام و اوصياء كرام ايشان وعده آمدن آنرا داده‌اند و آن روز قيامت است چنانچه قمى ره فرموده و در مجمع نسبت بتمام مفسرين داده و بنابر اين بنظر حقير انسب بمقام آنست كه مراد از شاهد و مشهود كه خداوند بآن نيز قسم ياد فرموده حاضران در آن روز باشند كه بعضى شاهد و بعضى مشهودند چون انبياء عظام و اوصياء كرام ايشان هر يك شاهدند بر اعمال پيروان خودشان و پيغمبر خاتم شاهد است در آن روز بر ايشان و اوصياء كرام خود و خلق اولين و آخرين پس يگانه شاهد او است و همه مشهود بيك اعتبار و بيك اعتبار او و انبياء و اوصياء شاهدند و خلق مشهود و در روايات شاهد بروز جمعه و مشهود بروز قيامت و شاهد بروز عرفه و مشهود بروز قيامت و شاهد بروز جمعه و مشهود بروز عرفه و شاهد به پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و مشهود بامير المؤمنين عليه السّلام و شاهد به پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و مشهود بروز قيامت تفسير شده و در بعضى از اين روايات امام عليه السّلام از بعضى تكذيب فرموده و اقوال مفسرين هم مختلف و غير ظاهر است و اگر ظاهرى براى آيه بشود فرض نمود همان است كه ذكر شد و در تفسير قرآن ظاهر معتبر است و روايت معتبر بدون معارض ولى اقوال مفسرين مخصوصا عامّه بهيچ وجه اعتبارى ندارد و مفسّرين خاصه نوعا از عامّه اخذ مينمايند و تنكير ظاهرا براى ابهام و تعظيم است و جواب اين قسمها ظاهرا آنست كه خداوند فرموده مشمول لعنت و هلاكت شدند صاحبان گودالها و آتش داراى آتش افروز مخصوصى چون النّار ظاهرا بدل اشتمال است براى اخدود و توصيف نار بذات وقود ظاهرا براى خصوصيّت آن وقود است كه بدنهاى اهل ايمان بوده و محتمل است وقود بمعناى اشتعال و التهاب باشد و براى اشاره بشدّت اشتعال آن نار توصيف شده و در هر حال روايات در اين باب هم مختلف است و قدر متيقّن آنها آنست كه در زمان
جلد 5 صفحه 370
سابق جمعى از كفار بر اهل ايمان مسلّط شدند و ايشان را در گودالهائى از آتش انداختند و سوزاندند براى آنكه حاضر نشدند دست از دين خودشان بردارند و خداوند اجمالا اين قصه را نقل فرموده براى آنكه مسلمانان صدر اسلام بر شكنجه و آزار كفار قريش صبر نمايند و بدانند كه آنها هم مانند اصحاب اخدود مشمول لعن و غضب الهى خواهند بود و ميفرمايد اين عمل از آنها صادر و اين استحقاق براى آنان حاصل شد وقتى كه در اطراف گودالها نشسته بودند و تماشا ميكردند كه با اهل ايمان چه سلوكى مينمايند و چگونه ايشان در آتش ميسوزند و ناخوش نداشتند آنها از اهل ايمان و ناپسند نميدانستند چيزى را از ايشان مگر آنكه ايمان آورده بودند بخداوند ارجمند ستوده كه سلطنت حقّه حقيقيه در آسمانها و زمين از آن او است و او بر هر امرى حاضر و ناظر و گواه است و همانا كفارى كه مبتلا و معذب نمودند اهل ايمان را بانواع ابتلا و عذاب از قبيل سوزاندن و داغ نمودن و شكنجه كردن و غيرها پس توبه ننمودند بقبول ايمان از براى آنان است عذاب جهنّم در آخرت براى كفرشان و عذاب سوزش و شكنجه و آزارشان علاوه بر آن است و آن در دنيا يا آخرت بآنها خواهد رسيد چون اين عمل قبح زائدى دارد و استحقاق زائدى ميآورد و روايت شده كه آتش برگشت بطرف اصحاب اخدود كه در اطراف نشسته بودند و همه را سوزاند و همانا كسانيكه ايمان آوردند بمبدء و معاد و وسائط بين خالق و عباد و بجا آوردند اعمال شايسته را براى ايشان است باغهائى كه جارى است در آنها نهرهائى از انواع مشروبات و آبهاى زلال و آن كاميابى بزرگ است كه دنيا و ما فيها در برابر نعم بى‌زوال آن قدر و قيمتى ندارد و همانا گرفتن بقهر و عنف خداوند معصيت كاران را بسيار سخت و ناگوار است و او خلق را بدوا ايجاد ميفرمايد و بعدا ميميراند و باز عود ميدهد ارواح را به اجسادشان براى مجازات ستم كاران و انعام بشايستگان و او بخشنده و آمرزنده و دوست و مهربان است نسبت بكسانيكه توبه نمودند و اطاعت كردند اوامر او را و صاحب مقرّ سلطنت و عظمت ذاتى و صفاتى است و قمى ره از امام باقر عليه السّلام در اين آيه نقل نموده كه پس او است خداوند كريم مجيد و اين دلالت دارد كه
جلد 5 صفحه 371
مجيد صفت خداوند است نه عرش چون مجيد بكسر نيز قرائت شده و بنابر آن صفت عرش است بمعناى رفيع و هر چه را اراده فرمايد ايجاد ميشود بدون درنگ و مانع و رادع و براى گوشزد كفّار مكّه و تسليت خاطر پيغمبر اكرم و اهل ايمان اخيرا اشاره بقصه قوم فرعون و ثمود فرموده كه هر يك از عساكر شيطان و كفر و طغيان بودند و بمراتب اقوى و اكثر از اهالى مكّه و خداوند آنها را بقهر و غضب خود نابود فرمود و پيغمبران خود را غالب و مظفّر و منصور گردانيد با اينها هم بالآخره همين معامله را خواهد فرمود ولى چيزى كه هست اينها جز در خط تكذيب پيغمبر خودشان در طريقى سير نميكنند و ابدا بفكر تحصيل حق و حقيقت نيستند و خداوند هم بقدرت خود بر آنها احاطه دارد و از انتقام او نميتوانند فرار نمايند و كلمه وراء يا بمعناى اطراف است اعمّ از پس و پيش كه معناى اصلى آنست يا بمعناى پشت كه شايع است براى اشاره بآنكه آنها پشت بخدا نموده‌اند و متوجه بحق نيستند ولى خدا بر آنها تسلّط دارد و در هر حال عقيده آنها در باب قرآن كه شعر يا سحر يا افسانه پيشينيان است هم باطل و فاسد است بلكه آن قرآن شريف كريم عظيم است كه در الفاظ و معانى و نظم و اسلوب مثل و مانند ندارد و محفوظ است از تغيير و تبديل و نوشته شده در لوحى كه محفوظ است نزد خداوند و كسى از آن اطلاع ندارد و بعضى محفوظ برفع بنابر آنكه صفت ديگرى براى قرآن باشد قرائت نموده‌اند ولى قرائت مشهوره كه جرّ است اقوى است چون ظاهرا مراد همان لوح محفوظ معروف است اگر چه قرآن في نفسه هم محفوظ باشد از هر گونه تصرّفى و گفته‌اند آن امّ الكتاب است كه تمام كتب آسمانى و قرآن مجيد از آن نسخه بردارى ميشود و مستفاد از بعضى روايات آنست كه آن در جانب راست عرش است مواجه با اسرافيل و چون خداوند تكلّم فرمايد اسرافيل متوجّه بلوح گردد و كلام الهى را از آن اخذ و به أمناء وحى القاء مينمايد و اللّه اعلم بحقائق الامور در ثواب الاعمال و مجمع از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه كسيكه سوره و السّماء ذات البروج را در نمازهاى واجب خود قرائت نمايد آن سوره پيغمبران است و لذا محشر و موقف او با پيغمبران و شايستگان خواهد بود و الحمد للّه على ما انعم و السّلام على نبيّه صلى اللّه عليه و آله و سلّم.
جلد 5 صفحه 372
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
فِرعَون‌َ وَ ثَمُودَ «18»
از باب مثال است و الجنود شامل تمام امم ماضيه ميشود و تقديم فرعون بر ثمود با اينكه ثمود قبل از فرعون بودند نه براي قافيه است بلكه براي اينکه است که فرعون لشكر انبوهي فراهم كرد و در تعقيب موسي و قوم او که تمام آنها را هلاك كند که ميفرمايد: فَأَرسَل‌َ فِرعَون‌ُ فِي المَدائِن‌ِ حاشِرِين‌َ إِنَّ هؤُلاءِ لَشِرذِمَةٌ قَلِيلُون‌َ وَ إِنَّهُم لَنا لَغائِظُون‌َ وَ إِنّا لَجَمِيع‌ٌ حاذِرُون‌َ- الي قوله تعالي- فَأَتبَعُوهُم مُشرِقِين‌َ- الي قوله- ثُمَّ أَغرَقنَا الآخَرِين‌َ شعراء آيه 53 الي 66. و اما ثمود ناقه صالح را و فصيل آن را كشتند که ميفرمايد: فَعَقَرُوا النّاقَةَ وَ عَتَوا عَن أَمرِ رَبِّهِم وَ قالُوا يا صالِح‌ُ ائتِنا بِما تَعِدُنا إِن كُنت‌َ مِنَ المُرسَلِين‌َ فَأَخَذَتهُم‌ُ الرَّجفَةُ فَأَصبَحُوا فِي دارِهِم جاثِمِين‌َ اعراف آيه 77.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 18)- و بعد به دو نمونه آشکار از آنها که یکی در قدیم الایام، و دیگری در عصر نزدیکتر واقع شد اشاره کرده، می‌افزاید: «لشکریان فرعون و ثمود» (فرعون و ثمود).
همانها که بعضی شرق و غرب جهان را زیر سلطه خود قرار دادند، و بعضی دل کوهها را شکافتند و سنگهای عظیم آن را برکندند، و از آن خانه‌ها و قصرهای عظیم ساختند، و کسی را یارای مقابله با آنها نبود.
اما خداوند گروه اول را با «آب» و گروه دوم را با «باد» که هر دو وسیله‌های
ج5، ص461
حیات آدمی هستند، در هم کوبید!
نکات آیه
۱ - فرعونیان و قوم ثمود، لشکریانى درگیر با راه خدا و دشمن مؤمنان بودند. (فرعون و ثمود) به قرینه بدل بودن فرعون براى «الجنود»، قوم فرعون و آل او نیز مورد نظر است و اکتفا به نام او، به جهت ریاستش بر آنان است. ثمود، نام قوم حضرت صالح است که در برابر او، به دشمنى برخاسته و ناقه الهى را پى کردند.
۲ - فرعونیان و قوم ثمود، قدرت مندترین و سرسخت ترین مخالفان پیامبران، در امت هاى پیشین بودند. (فرعون و ثمود) در قرآن، خبر از هلاکت بسیارى از امت هاى گذشته مطرح شده است; بنابراین یاد کردن فرعونیان و ثمودیان از بین آنها، نشانه آن است که این دو دسته، از دیگران بارزتر بوده اند.
۳ - سرنوشت هلاکت بار فرعونیان و قوم ثمود، نمونه اى بارز از برخورد تند و قهرآمیز خداوند با کافران است. (إنّ بطش ربّک ... فرعون و ثمود)
۴ - فرجام فرعونیان و قوم ثمود، نشانگر حاکمیت اراده خداوند و ناتوانى سپاه کفر از رویارویى با او است. (فعّال لما یرید ... فرعون و ثمود)
۵ - فرجام فرعون و قوم ثمود، داستانى آشنا براى اهل مکّه و مایه عبرت براى همه مردمان (هل أتیک ... فرعون و ثمود) سوره «بروج» از سوره هاى مکى است و نام بردن امت هایى مخصوص براى عبرت گرفتن مکّیان از فرجام آنها، بیانگر آگاهى آنان از تاریخ اجمالى آن امت ها است.
موضوعات مرتبط
- امتها: تاریخ امتها ۲
- انبیا: تاریخ انبیا ۲; دشمنان انبیا ۲
- خدا: حاکمیت اراده خدا ۴; دشمنان خدا ۱; نشانه هاى حاکمیت خدا ۴; نشانه هاى غضب خدا ۳
- عبرت: عوامل عبرت ۵
- فرعون: عبرت از فرجام فرعون ۵
- فرعونیان: دشمنى فرعونیان ۱، ۲; فرجام شوم فرعونیان ۳; فرجام فرعونیان ۴; لجاجت فرعونیان ۲; هلاکت فرعونیان ۳
- قوم ثمود: دشمنى قوم ثمود ۱، ۲; عبرت از فرجام قوم ثمود ۵; فرجام شوم قوم ثمود ۳; فرجام قوم ثمود ۴; لجاجت قوم ثمود ۲; هلاکت قوم ثمود ۳
- کافران: خشونت با کافران ۳; نشانه هاى عجز کافران ۴
- مؤمنان: دشمنان مؤمنان ۱
- مغضوبان خدا :۳
- مکه: اهل مکه و فرجام فرعون ۵; اهل مکه و فرجام قوم ثمود ۵; علم اهل مکه ۵
منابع
