الانسان ٢٥
| کپی متن آیه |
|---|
| وَ اذْکُرِ اسْمَ رَبِّکَ بُکْرَةً وَ أَصِيلاً |
ترجمه
| الانسان ٢٤ | آیه ٢٥ | الانسان ٢٦ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«بُکْرَةً»: بامدادان. اشاره‌ای به ادای نماز صبح در سپیده‌دمان نیز دارد. «أَصِیلاً»: شامگاهان. به فاصله میان ظهر و غروب آفتاب نیز اطلاق می‌شود، و لذا اشاره‌ای هم به ادای نمازهای ظهر و عصر دارد.
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ تَنْزِيلًا «23» فَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ وَ لا تُطِعْ مِنْهُمْ آثِماً أَوْ كَفُوراً «24» وَ اذْكُرِ اسْمَ رَبِّكَ بُكْرَةً وَ أَصِيلًا «25»
همانا ما خود قرآن را بر تو فرو فرستاديم. پس در برابر حكم پروردگارت صبر پيشه كن و از هيچ گنه‌كار يا كفران پيشه اطاعت مكن. و در هر صبح و شام، نام پروردگارت را ياد كن.
نکته ها
«بُكْرَةً» به فاصله ميان طلوع فجر و طلوع آفتاب گفته مى‌شود «اصيل» به معناى فاصله عصر تا غروب و آخر روز است. ممكن است مراد از اين دو كلمه، ياد خدا در آغاز و انجام روز و اقامه نماز باشد.
پیام ها
1- در برابر تهمت سحر و كهانت به قرآن، مقاومت كنيد. «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ»
2- قرآن به تدريج نازل شده است. «نَزَّلْنا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ»
3- پياده كردن فرامين قرآن، صبر و مقاومت لازم دارد. نَزَّلْنا ... فَاصْبِرْ
4- پايدارى و صبر، در انجام فرمان پروردگار ارزش دارد نه در پافشارى به سليقه‌هاى شخصى خود. «فَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ»
5- فرامين الهى، براى رشد انسان است. «لِحُكْمِ رَبِّكَ»
6- انبيا به موعظه الهى نياز دارند. «فَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ»
7- گناه پيشه‌گان و خلافكاران تلاش مى‌كنند كه در رهبرى مسلمانان نفوذ كنند.
«فَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ وَ لا تُطِعْ مِنْهُمْ آثِماً أَوْ كَفُوراً»
8- ياد خدا، انسان را صبور و مقاوم مى‌كند. فَاصْبِرْ ... وَ اذْكُرِ ... بُكْرَةً وَ أَصِيلًا
9- از اوقات مناسب براى ياد خدا، آغاز و پايان روز است. «بُكْرَةً وَ أَصِيلًا»
تفسير نور(10جلدى)، ج10، ص: 336
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ اذْكُرِ اسْمَ رَبِّكَ بُكْرَةً وَ أَصِيلاً «25»
وَ اذْكُرِ اسْمَ رَبِّكَ: و ياد كن نام پروردگار خود را، بُكْرَةً وَ أَصِيلًا: در هر صبح و شام، يعنى پيوسته به ذكر او مشغول باش و به تبليغ رسالت اشتغال نما.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ تَنْزِيلاً «23» فَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ وَ لا تُطِعْ مِنْهُمْ آثِماً أَوْ كَفُوراً «24» وَ اذْكُرِ اسْمَ رَبِّكَ بُكْرَةً وَ أَصِيلاً «25» وَ مِنَ اللَّيْلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَ سَبِّحْهُ لَيْلاً طَوِيلاً «26» إِنَّ هؤُلاءِ يُحِبُّونَ الْعاجِلَةَ وَ يَذَرُونَ وَراءَهُمْ يَوْماً ثَقِيلاً «27»
نَحْنُ خَلَقْناهُمْ وَ شَدَدْنا أَسْرَهُمْ وَ إِذا شِئْنا بَدَّلْنا أَمْثالَهُمْ تَبْدِيلاً «28» إِنَّ هذِهِ تَذْكِرَةٌ فَمَنْ شاءَ اتَّخَذَ إِلى رَبِّهِ سَبِيلاً «29» وَ ما تَشاؤُنَ إِلاَّ أَنْ يَشاءَ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ كانَ عَلِيماً حَكِيماً (30) يُدْخِلُ مَنْ يَشاءُ فِي رَحْمَتِهِ وَ الظَّالِمِينَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذاباً أَلِيماً (31)
ترجمه
همانا ما فرو فرستاديم بر تو قرآن را فرستادنى
پس صبر كن براى حكم پروردگارت و پيروى مكن از آنها گناهكارى يا ناسپاسى را
و ياد كن نام پروردگار خود را در ابتدا و انتهاى روز
و از شب پس سجده كن براى او و تنزيه نما او را بتسبيح در شب پاره‌اى از آن طولانى
همانا اين گروه دوست ميدارند لذّتهائى را كه بزودى فراهم آيد و رها ميكنند پشت سر خود روز سنگينى را
ما آفريديم آنها را و استوار نموديم بند و بست اعضاء آنانرا و وقتى بخواهيم بدل مينمائيم آنانرا به امثالشان بدل نمودنى
همانا اين پندى است پس هر كه خواسته باشد ميگيرد بسوى پروردگار خود راهى
و نميخواهيد مگر آنكه بخواهد خدا همانا خدا ميباشد داناى درست كار
داخل ميسازد هر كه را بخواهد در رحمت خود و ستمكاران را مهيا فرموده است بر ايشان عذابى دردناك.
تفسير
خداوند منّان نازل فرمود قرآن را بر پيغمبر خود بتدريج در مدّت رسالت آنحضرت بر حسب اقتضاء وقت و مصلحت زمان با دلالت بر ولايت امير المؤمنين عليه السّلام چنانچه در كافى از امام كاظم عليه السّلام نقل نموده پس بايد صبر فرمايد پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم بر آزار قوم و زحمت ابلاغ تا برسد حكم خدا بنصرت او بر اعداء و اطاعت ننمايد از مردمى كه گناهكار يا كافر و مصرّ بر كفرند و ميخواهند بدسائس و حيل آنحضرت را از امر دعوت باز دارند مانند عتبة بن ربيعه و وليد بن مغيره و
جلد 5 صفحه 322
ابو جهل كه بعضى از مفسّرين ذكر كرده‌اند و ياد فرمايد نام خدا را در نماز صبح و ظهر و عصر و در قسمتى از شب سجده نمايد براى خدا كه نماز مغرب و عشاء باشد و تنزيه نمايد او را بتسبيح در قسمتى طولانى كه از نصف شب تا صبح باشد در نماز شب چنانچه از روايات ائمه اطهار استفاده ميشود ولى بعضى از مفسّرين بكرة و اصيلا را عبارت از صبح و شام دانسته و كنايه از دوام ذكر و دعا و تبليغ رسالت گرفته‌اند و من اللّيل را تا آخر آيه بر نمازهاى شب اعمّ از واجب و مستحب حمل نموده‌اند و ميفرمايد همانا اين مردم دوست دارند دنيا را كه نقد است و بعجله استفاده از لذّات آن ميتوانند بنمايند و آخرت را كه روز سنگين سختى است و در مقابل دارند پشت سر انداخته‌اند و براى آنروز كار نميكنند و بنابر اين وراء در كلام الهى محتمل است بمعناى پيش رو باشد و ميشود بمعناى پشت سر باشد و در هر حال آنرا واگذارده‌اند بحال خود و فكر آنروز نيستند ما خلق نموديم آنها را و محكم نموديم بند و بست اعضاء آنانرا و ربط داديم مفاصلشان را به اعصاب در خلقت كه كار آمد و فعّال ما يشاء شدند و اگر بخواهيم ميميرانيم آنها را و امثالشان را در استحكام خلق و قدرت بر كار دو مرتبه خلق مينمائيم در آخرت يا در دنيا تا قيام باطاعت و عبادت ما نمايند آنچه تاكنون ذكر شد در قرآن از ارشاد بعظمت امر آخرت و غيره موجب تذكّر مردم است بوظائف خودشان پس هر كس بخواهد راه تقرّب بخدا را كه قبول ولايت مولى است در پيش خواهد گرفت چنانچه در كافى از امام كاظم عليه السّلام نقل نموده و در عبادت و اطاعت كوتاهى نخواهد نمود ولى كسى نميخواهد راه حق را در پيش بگيرد مگر آنكه قبلا خدا خواسته باشد كه او به اختيار خود راه حق را پيش گيرد و جبر و تفويض نيست بلكه امر بين امرين است چنانچه در خرائج از امام زمان عليه السّلام نقل نموده كه فرمود دلهاى ما ظرفهاى مشيّت خدا است وقتى او بخواهد ما ميخواهيم و اين آيه را تلاوت نمود و مفوّضه را تكذيب فرمود همانا خداوند دانا و حكيم است نميخواهد مگر باقتضاء علم و حكمت و داخل ميكند هر كس را بخواهد در رحمت خود كه ولايت ائمه اطهار است بنقل كافى از امام كاظم عليه السّلام بهدايت و توفيق طاعت و براى
جلد 5 صفحه 323
ستمكاران بخود و خلق آماده فرموده عذاب اليم دوزخ را در ثواب الاعمال و مجمع از امام باقر عليه السّلام نقل نموده كه هر كس سوره هل اتى را در هر صبح روز پنجشنبه بخواند خداوند حوريان زيادى از بكر و ثيّب براى او تزويج ميفرمايد و با پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم محشور خواهد شد و الحمد للّه ربّ العالمين و صلّى اللّه على محمد و آله الطاهرين.
جلد 5 صفحه 324
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ اذكُرِ اسم‌َ رَبِّكَ بُكرَةً وَ أَصِيلاً «25»
و ياد كن نام پروردگار خود را صبحگاهان و شبانگاه، و اينکه تعبير به بكرة و اصيلا ممكن است اشاره باشد بدوام يعني شب و روز، و مراد از ذكر پروردگار دعوت بتوحيد باشد که دائما مشغول برسالت خود باش، ممكن است مراد صلوات مفروضه باشد و مراد از بكره و اصيل من البكرة که صلوة صبح باشد الي الاصيل که صلوة عشاء باشد. چنانچه ميفرمايد: يا أَيُّهَا الَّذِين‌َ آمَنُوا اذكُرُوا اللّه‌َ ذِكراً كَثِيراً وَ سَبِّحُوه‌ُ بُكرَةً وَ أَصِيلًا احزاب آيه 41، و ميفرمايد: إِنّا أَرسَلناك‌َ شاهِداً وَ مُبَشِّراً وَ نَذِيراً لِتُؤمِنُوا
جلد 17 - صفحه 330
بِاللّه‌ِ وَ رَسُولِه‌ِ وَ تُعَزِّرُوه‌ُ وَ تُوَقِّرُوه‌ُ وَ تُسَبِّحُوه‌ُ بُكرَةً وَ أَصِيلًا فتح آيه 8 و 9. و از شواهد اينکه دعوي يكي آنكه پس از دعوت بتوحيد و رسالت اولين تكليف دعوت بنماز بود، و ديگر آنكه در آيه بعد ميفرمايد:
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 25)- ولی از آنجا که صبر و استقامت در برابر هجوم این مشکلات عظیم کار آسانی نیست و پیمودن این راه دو توشه خاصی لازم دارد، در این آیه می‌افزاید:
«و نام پروردگارت را هر صبح و شام به یادآور» (و اذکر اسم ربک بکرة و اصیلا).
نکات آیه
۱ - ذکر نام پروردگار و یاد او در سپیده دم و پسین گاه، توصیه خداوند به پیامبر(ص) (و اذکر اسم ربّک بکرة و أصیلاً) «بکرة»، هم به فاصله میان نماز صبح و طلوع خورشید گفته مى شود (لسان العرب) و هم به آغاز روز (مفردات راغب). «اصیلاً» به فاصله میان عصر و مغرب گفته مى شود (صحاح اللغة) و نیز به معناى آخر روز آمده است (العین). «ذکر» هم دو نوع است: ذکر با قلب و ذکر با زبان. (مفردات راغب)
۲ - توصیه الهى به پیامبر(ص)، مبنى بر استمرار ذکر و یاد خدا در همه احوال (و اذکر اسم ربّک بکرة و أصیلاً) برداشت یاد شده با توجه به این نکته است که ذکر خدا در سپیده دم و پسین گاه، ممکن است اشاره به استمرار آن داشته باشد.
۳ - ذکر و یاد مستمر خداوند، نیرو آفرین و مقاومت بخش در برابر مشکلات و سختى هاى تبلیغ و اجراى تعالیم دین (فاصبر لحکم ربّک ... و اذکر اسم ربّک بکرة و أصیلاً) از توصیه به ذکر خداوند - پس از فرمان صبر و شکیبایى در مشکلات رسالت - مطلب یاد شده به دست مى آید.
۴ - ذکر و یاد مستمر خداوند، نیروآفرین و مقاومت بخش در برابر مشکلات و سختى ها (فاصبر ... و اذکر اسم ربّک بکرة و أصیلاً)
۵ - سپیده دم و پسین گاه، از اوقات مناسب براى ذکر و یاد خداوند (و اذکر اسم ربّک بکرة و أصیلاً)
۶ - توصیه خداوند به پیامبر(ص)، مبنى بر اقامه نماز در سپیده دم و پسین گاه (و اذکر اسم ربّک بکرة و أصیلاً) مقصود از ذکر در این آیه - بنابر نظر مفسران - ممکن است نماز باشد.
۷ - نماز و ارتباط با خدا، موجب تقویت روح صبر و شکیبایى انسان در برابر مشکلات و سختى ها (فاصبر ... و اذکر اسم ربّک بکرة و أصیلاً)
۸ - ربوبیت خداوند، مقتضى ذکر و یاد همیشگى خداوند (و اذکر اسم ربّک بکرة و أصیلاً)
موضوعات مرتبط
- استقامت: زمینه استقامت ۳، ۴
- تبلیغ: استقامت در تبلیغ ۳
- خدا: آثار ربوبیت خدا ۸; توصیه هاى خدا ۱، ۲، ۶
- دین: استقامت در دین ۳
- ذکر: آثار تداوم ذکر خدا ۳، ۴; آداب ذکر خدا ۱، ۵; تداوم ذکر خدا ۲، ۸; ذکر در شب ۱، ۵; ذکر در صبح ۱، ۵; وقت ذکر خدا ۱، ۵
- سختى: استقامت در سختى ۴; صبر در سختى ۷
- صبر: عوامل صبر ۷
- محمد(ص): توصیه به محمد(ص) ۱، ۲، ۶
- نماز: آثار نماز ۷; اهمیت نماز شب ۶; اهمیت نماز صبح ۶
منابع
