آل عمران ١٧٤

از الکتاب
کپی متن آیه
فَانْقَلَبُوا بِنِعْمَةٍ مِنَ‌ اللَّهِ‌ وَ فَضْلٍ‌ لَمْ‌ يَمْسَسْهُمْ‌ سُوءٌ وَ اتَّبَعُوا رِضْوَانَ‌ اللَّهِ‌ وَ اللَّهُ‌ ذُو فَضْلٍ‌ عَظِيمٍ‌

ترجمه

به همین جهت، آنها (از این میدان،) با نعمت و فضل پروردگارشان، بازگشتند؛ در حالی که هیچ ناراحتی به آنان نرسید؛ و از رضای خدا، پیروی کردند؛ و خداوند دارای فضل و بخشش بزرگی است.

ترتیل:
ترجمه:
آل عمران ١٧٣ آیه ١٧٤ آل عمران ١٧٥
سوره : سوره آل عمران
نزول : ٣ هجرت
اطلاعات آماری
تعداد کلمات : ١٨
تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«إِنقَلَبُوا» برگشتند. «بِنِعْمَةٍ مِّنَ اللهِ»: به همراه نعمتی از خدا که قوّت ایمان است. «فَضْلٍ»: فضل و مرحمت بزرگی که اجر عظیم است. «لَمْ یَمْسَسْهُمْ»: بدیشان نرسید.


نزول

محل نزول:

اين آيه در همچون ديگر آيات سوره آل عمران در مدينه بر پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله نازل گرديده است. [۱]

شأن نزول آیات ۱۷۳ و ۱۷۴:[۲]

جابر از امام باقر|امام محمدباقر عليه‌السلام روايت كند كه هنگامى كه پيامبر، على و عمار را به سوى اهل مكه روانه كرد. مردم به پيامبر گفتند: چرا اين جوان را به طرف آن‌ها مي‌فرستى و مردم اين دو نفر را از اهل مكه مى ترسانيدند و به آن‌ها مى گفتند كه امر مهمى به آن‌ها برگزار شده است.

امام على عليه‌السلام مى فرمود: (حسبنا اللَّه و نعم الوكيل؛ خدا ما را كافى است و بهترين وكيل از براى ما خواهد بود.) وقتى كه به مكه وارد شدند خداوند موضوع گفتار على را با اهل مكه و نيز اقوال آن‌ها را با على عليه‌السلام به رسول خويش خبر داد و اين آيات نازل گرديد[۳]

و نيز ابن شهر آشوب از قول فلكى مفسر او از كلينى و او نيز از ابن عباس و نيز از ابورافع نقل كرده كه اين آيات درباره امام مرتضى عليه‌السلام نازل شده كه روز دوم غزوه احد در ميان مسلمين ندا در داد و او را اجابت كردند در حالتى كه پرچم مهاجرين را در دست داشت با هفتاد نفر به حمراء الاسد كه بازارى در سه ميلى مدينه بود براى ترسانيدن دشمنان رهسپار گرديده سپس به مدينه مراجعت كرده بود.[۴]

و نيز از طريق جمهور (اهل سنت) روايت شده كه رسول خدا صلى الله عليه و آله على عليه‌السلام را با عده اى در طلب ابوسفيان فرستاده بود. در بين راه يك اعرابى از طائفه خزاعة، على را ملاقات نمود و گفت: ابوسفيان با جمعيت و سپاه خود آماده كارزارند. از آن‌ها بترسيد على و اصحاب او گفتند: خدا ما را كافى است و بهترين وكيل از براى ما است سپس اين آيات نازل گرديد.[۵]

تفسیر

نکات آیه

۱- بازگشت بدون آسیب مؤمنان از غزوه حمراءالاسد یا بدر صغرا با برخوردارى از نعمت و فضل الهى (فانقلبوا بنعمة من اللّه و فضل لم یمسسهم سوء) بنابر اینکه «باء» در «بنعمة»، به معناى مصاحبت، متعلق به محذوف و حال براى فاعل «انقلبوا» باشد. گفتنى است که اکثر مفسران آیات مورد بحث را درباره غزوه حمراءالاسد، و برخى آن آیات را درباره بدر صغرا مى دانند.

۲- شمول نعمت و فضل بزرگ الهى بر مؤمنان شرکت کننده در غزوه حمراءالاسد یا بدر صغرا، عامل آسیب ندیدن آنان (فانقلبوا بنعمة من اللّه و فضل لم یمسسهم سوء) در برداشت فوق «باء» در «بنعمة»، سببیّه و متعلق به «انقلبوا»، گرفته شده است.

۳- اجابت مؤمنان به دعوت پیامبر (ص) براى شرکت در غزوه حمراء الاسد یا بدر صغرا (الّذین استجابوا للّه و الرّسول ... فانقلبوا بنعمة من اللّه و فضل)

۴- واقع نشدن جنگ میان مؤمنان و مشرکان در غزوه حمراءالاسد یا بدر صغرا* (فانقلبوا بنعمة من اللّه و فضل لم یمسسهم سوء) ظاهراً «لم یمسسهم سوء»، کنایه از عدم وقوع جنگ است.

۵- توکّل و اعتماد به خداوند، زمینه جلب نعمت و فضل الهى (و قالوا حسبنا اللّه و نعم الوکیل. فانقلبوا بنعمة من اللّه و فضل)

۶- توکّل همراه با عمل، موجب تبدیل مشکلات سخت به نعمت و فضل الهى (و قالوا حسبنا اللّه و نعم الوکیل. فانقلبوا بنعمة من اللّه و فضل لم یمسسهم سوء)

۷- پیروزى و شکست به دست خداوند است. (فانقلبوا بنعمة من اللّه و فضل لم یمسسهم سوء)

۸- کارآمد نبودن تبلیغات سوء و جنگ روانى، در بازداشتن مؤمنان از شرکت در غزوه حمراءالاسد یا بدر صغرا (الّذین قال لهم النّاس ... فانقلبوا بنعمة من اللّه و فضل) زیرا در عین تبلیغات سوء دشمن، مؤمنان براى شرکتِ در نبرد حرکت کردند.

۹- مؤمنان واقعى، در پى جلب رضایت کامل الهى (و اتّبعوا رضوان اللّه) «رضوان»، یعنى رضایت بسیار (مفردات راغب).

۱۰- اجابت دعوت خداوند و پیامبر (ص) براى شرکت در جنگ، موجب جلب رضایت الهى (الّذین استجابوا للّه و الرّسول ... و اتّبعوا رضوان اللّه)

۱۱- مؤمنان مجاهد همراه پیامبر (ص) (در غزوه حمراءالاسد یا بدر صغرا)، بى اعتنا به تهدیدهاى دشمن و در پى جلب رضایت الهى (انّ النّاس قد جمعوا لکم ... فانقلبوا ... و اتّبعوا رضوان اللّه)

۱۲- تقدیر و تمجید خداوند از مجاهدان شرکت کننده در غزوه حمراءالاسد یا بدر صغرا (فانقلبوا بنعمة من اللّه ... و اتّبعوا رضوان اللّه)

۱۳- خداوند، داراى فضلى بزرگ (و اللّه ذو فضل عظیم)

۱۴- ایمان به خدا و پیامبر (ص) و اطاعت از آنان، صبر و جهاد، تقوا و احسان و توکّل، موجب رضایت کامل الهى و برخوردارى از فضل بزرگ وى (المؤمنین. الّذین استجابوا ... و اتّبعوا رضوان اللّه و اللّه ذو فضل عظیم)

۱۵- لزوم تمجید و تقدیر از مؤمنان واقعى و یادآورى فعالیتهاى ایشان در شرایط سخت (المؤمنین. الّذین استجابوا ... و اتّبعوا رضوان اللّه)

۱۶- دست یافتن مؤمنان مجاهد به منفعت مالى در غزوه بدر صغرا (فانقلبوا بنعمة من اللّه و فضل) بر اساس شأن نزول نقل شده در تفسیر روح المعانى، مراد از «فضل»، سودى است که مسلمانان با کسب و تجارت در غزوه بدر صغرا به دست آوردند.

موضوعات مرتبط

  • احسان: آثار احسان ۱۴
  • اسلام: تاریخ صدر اسلام ۱، ۲، ۳، ۴، ۸، ۱۱، ۱۲، ۱۶
  • اطاعت: آثار اطاعت ۱۰، ۱۴ ; اطاعت از خدا ۱۰، ۱۴ ; اطاعت از محمّد (ص) ۳، ۱۰، ۱۴
  • ایمان: آثار ایمان ۵، ۱۴ ; ایمان به خدا ۱۴ ; ایمان به محمّد (ص) ۱۴
  • پیروزى: عوامل پیروزى ۲، ۷
  • تاریخ: ذکر حوادث تاریخ ۱۵
  • تقوا: آثار تقوا ۱۴
  • تلاش: آداب تلاش ۶
  • توکل: آثار توکل ۵، ۶، ۱۴ ; توکل بر خدا ۵
  • جنگ: شایعه در جنگ ۸ ; غنیمت جنگى ۱۶
  • جهاد:۱۰ آثار جهاد ۱۰ ۱۴
  • خدا: رضاى خدا ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۴ ; فضل خدا ۱، ۲، ۵، ۶، ۱۳، ۱۴ ; نعمتهاى خدا ۱، ۲، ۵، ۶
  • دشمنان: تهدید دشمنان ۱۱
  • راه خدا:۱۰
  • سختى:۱۵ روش تسهیل سختى ۱۵ ۶
  • شکست: عوامل شکست ۷
  • صبر: آثار صبر ۱۴
  • غزوه حمراءالاسد:۱، ۲، ۳، ۴، ۸، ۱۱، ۱۲، ۱۶
  • مجاهدان: تشویق مجاهدان ۱۲
  • محمّد (ص):۱۰، ۱۴ دعوت محمّد (ص) ۱۰، ۱۴ ۳
  • مؤمنان: تشویق مؤمنان ۱۵ ; صفات مؤمنان ۸، ۹ ; مؤمنان در سختى ۱۵ ; مؤمنان مجاهد ۱۱، ۱۶
  • نعمت: مشمولان نعمت ۲

منابع

  1. طبرسي، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ‌۲، ص ۶۹۳.
  2. محمدباقر محقق،‌ نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شيخ طوسي و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص ۱۶۳.
  3. تفسير عياشى.
  4. البرهان في تفسير القرآن.
  5. البرهان في تفسير القرآن.