مريم ٨٧
ترجمه
| مريم ٨٦ | آیه ٨٧ | مريم ٨٨ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«لا یَمْلِکُونَ»: نمی‌توانند. دارا نیستند. مراد بندگان خدا به طور کلّی است. «إِلاّ مَنْ»: مراد کسانی است که یکتاپرست و مؤمنِ راستین باشند. چنین کسانی بعد از اجازه خداوند مهربان می‌توانند شفاعت بکنند (نگا: طه / سبأ / ، زخرف / ، نجم / ). «عَهْداً»: پیمان. مراد توحید و ایمان خالص است. برخی پیمان را (اذن) مذکور در آیات متعدّد قرآن دانسته‌اند.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۸۱ - ۹۶ سوره مريم
- معناى اينكه فرمود: ((مشركين جز خداى آلهه اى گرفتند تا براى آنان عزت باشند((
- مقصود آيه : ((كلا سيكفرون بعبادتهم و يكونون عليهم ضدا((
- مراد از اينكه فرمود ما نفس ها يا روزهاى زندگى آنان را مى شماريم اين است كه اعمال آنان شمرده و ضبط مى شود
- مقصود از اينكه مشركان گفتند: ((خدا فرزند گرفته (( و احتجاج خداوند در رد اين سخن باطل
- اشاره به مراد از اينكه فرمود: خداوند براى مؤ منان صالح العمل مودتى در دلها قرار مى دهد
- چند روايت در معناى جمله : ((انما نعد لهم عدا((
- رواياتى درباره مقصود از حشر متقين الى الرحمن و فدا
- رواياتى درباره مراد از اينكه فرمود كسى مالك شفاعت نيست الا من اتخذ عندالله عهدا
- رواياتى در ذيل آيه : ((ان الذين آمنوا و عملوا الصالح اتسيجعل لهم الرحمن ودا(( و نزول آن درباره اميرالمؤ منين (عليه السلام )
نکات آیه
۱- هیچ کس در قیامت خودسرانه، حق شفاعت کردن و قدرت آن را ندارد. (المتّقین ... المجرمین ... لایملکون الشفعة) در مورد مرجع ضمیر فاعلى «لایملکون» احتمالاتى هست; از جمله آن که مرجع ضمیر، از مجموع «متقین» و «مجرمین» (در آیات پیشین) انتزاع شود; دراین صورت مقصود، همه مردم خواهدبود. درباره معناى «الشفاعة» نیز دو وجه محتمل است: ۱- به معناى شفاعت کردن (مصدر معلوم)، ۲- به معناى شفاعت شدن. این برداشت و چند برداشت بعد، مبتنى بر وجه اول است.
۲- معبودهاى پندارى مشرکان، از شفاعت در قیامت ناتوانند. (واتّخذوا من دون اللّه ءالهةً ... لایملکون الشفعة) چنان که برخى از مفسران گفته اند، مرجع ضمیر در «لایملکون» مى تواند «الهه» در آیات پیشین باشد. دراین صورت ردِ پندار شفاعتى است که مشرکان آن را از معبودهاى خود توقع داشتند. دراین وجه استثنا منقطع و مفاد آن چنین خواهد بود: هر کس به عهدى نزد خداوند دست یافته باشد، توان شفاعت دارد.
۳- در قیامت، برخى حق شفاعت کردن از دیگران را دارا خواهند بود. (لایملکون الشفعة إلاّ من اتّخذ ... عهدًا) «شفاعة»; یعنى، خود را در کنار کسى قراردادن، به منظور یارى رسانى و یا مطرح ساختن خواسته اى از جانب او . و بیشتر در مواردى به کار مى رود که این شخص از احترام و رتبه اى برتر برخوردار باشد (مفردات راغب). استثناى «إلاّ من اتخذ...» گرچه فعلیت یافتن شفاعت را نمى فهماند; ولى بر ثبوت حق شفاعت دلالت دارد.
۴- تنها کسانى در قیامت حق شفاعت دارند که عهدى و اذنى از جانب خداوند داشته باشند. (لایملکون الشفعة إلاّ من اتّخذ عند الرحمن عهدًا) از جمله معانى «عهد» میثاق و پیمان است. مقصود از گرفتن پیمان نزد خداوند، قرار و قانونى است که خداوند آن را بیان کرده و وعده داده باشد.
۵- شفاعت داراى نظامى قانونمند و تحت نظارت خداوند (لایملکون الشفعة إلاّ من اتّخذ ... عند الرحمن عهدًا) مراد از «اتخاذ عهد» این است که شفاعت کننده بتواند به وعده، سنّت یا حکمى که از خداوند به او رسیده باشد، تمسّک کند و خود را داراى حق شفاعت بداند.
۶- اعطاى حق شفاعت در قیامت به برخى از افراد، جلوه اى از رحمت گسترده (رحمانیت) خداوند (لایملکون الشفعة إلاّ من اتّخذ عند الرحمن عهدًا)
۷- رحمان، از نام هاى خداوند و اوصاف او است. (من اتّخذ عند الرحمن)
۸- وجود حق شفاعت براى غیر، منافى با حاکمیت مطلق خداوند نیست. (لایملکون الشفعة إلاّ من اتّخذ عند الرحمن عهدًا)
۹- تنها کسانى در قیامت مشمول شفاعت مى شوند که در باره آن عهدى از جانب خداوند داشته باشند. (لایملکون الشفعة إلاّ من اتّخذ عند الرحمن عهدًا) دراین برداشت «الشفاعة»، مصدر مجهول معنا شده است; از این رو «لایملکون الشفاعة»; یعنى، مالک شفاعت شدن نیستند.
۱۰- سودمندى شفاعت دیگران در باره مشمولان شفاعت، پرتویى است از رحمت گسترده (رحمانیت) خداوند. (إلاّ من اتّخذ عند الرحمن عهدًا)
روایات و احادیث
۱۱- «عن أبى عبداللّه: ... قیل: یارسول اللّه(ص) و کیف یوصى المیت عند الموت قال إذا حضرته الوفاة قال: ... اللّهم إنّى أعهد إلیک فى دارالدنیا أنّى أشهد أن لا إله إلاّ أنت وحدک لاشریک لک و أشهد أنّ محمداً عبدک و رسولک و أنّ الجنّة حق و أنّ النار حقّ و أنّ البعث حقّ ... و أنّ الدین کما وصفت ... و أنّ القرآن کما أنزلت ... واجعل لى عهداً یوم ألقاک منشوراً ... و تصدیق هذه الوصیة فى القرآن فى السورة التى یذکر فیها مریم(س) فى قوله - عزّوجلّ - «لایملکون الشفاعة إلاّ من اتّخذ عند الرحمن عهداً» فهذا عهد المیت ; از امام صادق(ع) روایت شده است:... به رسول خدا(ص) گفته شد: انسان هنگام مرگ چگونه وصیت کند؟ فرمود: آن گاه که مرگش مى رسد، بگوید:... خدایا من با تو در دنیا این را عهد مى کنم که شهادت مى دهم معبودى جز تو نیست تو یگانه اى و شریکى براى تو نیست و شهادت مى دهم که محمد(ص) بنده و رسول تو است و این که بهشت حق است و آتش حق است و برانگیخته شدن حق است ... و این که دین همان گونه است که تو وصف کرده اى... و این که قرآن همان گونه است که تو نازل کرده اى... [این اقرار را] براى من در روزى که تو را ملاقات مى کنم عهدى سرگشاده قرار بده ... و گواه [بر لزوم] این وصیت در قرآن در سوره اى است که نام مریم(س) در آن ذکرمى شود در کلام خداى عزّوجلّ: «لایملکون الشفاعة إلاّ من اتّخذ عند الرحمن عهداً» این عهد همان عهد میت است».[۱]
موضوعات مرتبط
- اسماء و صفات: رحمان ۷
- انسان: محدوده اختیارات انسان ۱
- خدا: آثار اذن خدا ۴; آثار عهد خدا ۹; حاکمیت خدا ۸; نشانه هاى رحمانیت خدا ۶، ۱۰; نظارت خدا ۵
- شفاعت: اذن در شفاعت ۴; تأثیر شفاعت ۱۰; شفاعت غیرخدا ۸; قانونمندى شفاعت ۵; مشمولان شفاعت ۹
- شفیعان: شفیعان در قیامت ۳، ۴
- عهد: عهد با خدا ۱۱
- قیامت: شرایط شفاعت در قیامت ۴; شفاعت در قیامت ۱، ۶، ۹
- معبودان باطل: شفاعت معبودان باطل ۲; معبودان باطل در قیامت ۲
منابع
- ↑ کافى، ج ۷، ص ۲، ح ۱; نورالثقلین، ج ۳، ص ۳۶۱- ، ح ۱۵۷.
