مريم ٧٥
ترجمه
| مريم ٧٤ | آیه ٧٥ | مريم ٧٦ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«فَلْیَمْدُدْ لَهُ الرَّحْمنُ مَدّاً»: بگذار خداوند مهربان به طریق استدراج بدیشان مهلت دهد. جمله طلبی است در معنی خبری. یعنی: خداوند مهربان بدیشان مهلت می‌دهد. «إِمَّا الْعَذابَ وَ إِمَّا السَّاعَةَ»: چه عذاب دنیوی و چه عذاب اخروی. واژه (الْعَذابَ) و (السّاعَةَ) بدل از (ما) است. «جُنداً»: لشکر. لشکریان. مراد دسته و گروه و یاران و مددکاران است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ لَتَجِدَنَّهُمْ أَحْرَصَ النَّاسِ... (۱) فَمَنْ حَاجَّکَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ... (۲) قُلْ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ هَادُوا... (۳) وَ لاَ يَتَمَنَّوْنَهُ أَبَداً بِمَا... (۱)
تفسیر
- آيات ۷۳ - ۸۰ سوره مريم
- استدلال كفار به اينكه مقام و مجلس بهترى از مؤ منين دارند پس بر حق اند
- پاسخ به احتجاج باطل كفار
- كمك خداوند به گمراهى بشتر و استمرار آن براى گمراهان !
- جواب دوم به اجتجاج كفار كه گفتند: ((اى الفريقين خير مقاما و احسن نديا((
- استدلالى ديگر از كفار، مشابه استدلال پيشين كه مال و فرزند دار شدن را نتيجه كفر پنداشته اند و جواب خداى تعالى بدانان
نکات آیه
۱- مهلت دهى خداوند، به ماندگان در وادى گمراهى و عدم تعجیل در عذاب آنها (قل من کان فى الضللة فلیمدد له الرحمن مدًّا) «لیمدد» فعل امر از «مدّ» است و «مدّ له»; یعنى، او را رها ساخت و به وى مهلت داد (لسان العرب). گفتنى است که این معنا، مصداق معناى اصلى «مدّ» است که کشاندن چیزى در ناحیه طول آن مى باشد. در آیه مورد بحث مقصود، مهلت خداوند به کافران و پایان ندادن کار آنها با عذاب است.
۲- مهلت به گمراهان و کافران، سنت خداوند است. (من کان فى الضللة فلیمدد له الرحمن مدًّا) به کارگیرى فعل امر (فلیمدد) در مورد مهلت دهى به کافران، از حتمى بودن این امهال و سنت بودن آن حکایت مى کند; چرا که خداوند آن را به صورت الزام بر خود بیان فرموده است.
۳- بیان سنت «استدراج» و «امهال» خداوند در باره فرورفتگان در ورطه گمراهى، وظیفه اى که بر عهده پیامبر(ص) است. (قل من کان فى الضللة) فعل «کان» - که براى دلالت بر استمرار است - حکایت از عمق ضلالت و دیرینه بودن آن دارد.
۴- مهلت خداوند به کافران و گمراهان، جلوه اى از رحمت گسترده او است. (فلیمدد له الرحمن مدًّا) «رحمان»; یعنى، داراى رحمت گسترده و فراگیر.
۵- «رحمان»، از اوصاف خداوند است. (فلیمدد له الرحمن)
۶- رحمت خدا حتى کافران و گمراهان را نیز فرا مى گیرد. (فلیمدد له الرحمن مدًّا)
۷- هدف از مهلت به گمراهان و ترک عذاب دنیوى آنان، افزایش ضلالت آنها است. (من کان فى الضللة فلیمدد له الرحمن مدًّا) تقابل این آیه با آیه بعد - که در باره هدایت یافتگان است - گویاى برداشت یاد شده است. در آن آیه آمده که «هدایت افزایش مى یابد» و در این آیه آمده است که «به گمراهان مهلت مى دهیم». قرینه بودن هر آیه براى دیگرى، نتیجه مى دهد که به هر دو فرقه فرصت داده مى شود تا هدایت راه یافتگان و ضلالت گمراهان افزایش یابد. این گونه بیان را «فن احتباک» مى نامند.
۸- کفرورزى به آیات الهى، فریفتگى به جاه و مقام و دل بستن به هم فکران در برابر مؤمنان، از نمودهاى کامل گمراهى (قل من کان فى الضللة) جمله «من کان فى الضلالة ...» پاسخى است به گفته کافران که هنگام شنیدن آیات خدا، به مؤمنان مى گفتند: «أىّ الفریقین خیر ...». در این آیه کافرانِ به آیات الهى، اهل ضلالت معرفى شده اند و در آیه بعد مؤمنان به آیات الهى، اهل هدایت قلمداد شده اند.
۹- خداوند، برخى از گمراهان را به عذاب دنیوى مبتلا مى سازد و عده اى را به عذاب اخروى گرفتار خواهد ساخت. (حتّى إذا رأوا ما یوعدون إمّا العذاب و إمّا الساعة) مراد از «العذاب» به قرینه «الساعة» عذاب دنیوى است.
۱۰- عذاب الهى در دنیا و یا فرا رسیدن مرگ و قیامت، پایان مهلت خداوند به گمراهان (حتّى إذا رأوا ما یوعدون إمّا العذاب و إمّا الساعة) «الساعة» در اغلب موارد استعمال در قرآن، به معناى «قیامت» است; ولى در این آیه چون سخن از پایان مهلت است و پایان مهلت نیز همان مرگ است، مراد از «الساعة» قیامت با تمام مقدمات آن خواهد بود.
۱۱- «الساعة»، از نام هاى قیامت است. (إمّا العذاب و إمّا الساعة)
۱۲- گمراهان بارها از جانب خداوند به عذاب در دنیا و یا در قیامت تهدید شده اند. (حتّى إذا رأوا ما یوعدون إمّا العذاب و إمّا الساعة) فعل مضارع «یوعدون» بر استمرار دلالت دارد.
۱۳- گمراهان، همواره در خطر گرفتارى به عذاب هاى الهى در دنیا (فلیمدد له الرحمن مدًّا حتّى إذا رأوا ما یوعدون إمّا العذاب و إمّا الساعة) تردید در «إمّا العذاب و إمّا الساعة» و نکره آوردن «مدّاً» و مبهم گذاشتن مقدار مهلت، این نتیجه را مى دهد که هر یک از گمراهان، باید هر لحظه منتظر عذاب دنیوى و پایان مهلت در باره خود باشند.
۱۴- ثروت، مکنت، خوش نمایى و آراستگى زندگى کافران، استدراج است. (هم أحسن أثثًا و رءیًا ... فلیمدد له الرحمن مدًّا حتّى إذا رأوا ما یوعدون) «استدراج»; یعنى، کسى را آهسته آهسته و به آرامى نزدیک چیزى بردن (لسان العرب) در این آیه «مدّاً» - که مفعول مطلق است - بیان نوعى خاصى از امهال است که مقصود از آن به قرینه «حتّى إذا...»، نزدیک ساختن کافران به عذاب موعود الهى است.
۱۵- تأخیر عذاب دنیوى از زمان استحقاق آن، مهلت خداوند به گمراهان است. (من کان فى الضللة فلیمدد ... حتّى إذا رأوا ما یوعدون إمّا العذاب)
۱۶- تأخیر یافتن زمان عذاب برخى از گمراهان تا آخرت و ترک عذاب آنان در دنیا، مهلت خداوند به آنان است. (فلیمدد له الرحمن مدًّا حتّى إذا رأوا ما یوعدون إمّا العذاب و إمّا الساعة)
۱۷- گمراهان، به هنگام عذاب الهى و یا مرگ، به تیره بختى و موقعیت بد خویش آگاه خواهند شد. (فسیعلمون من هو شرّ مکانًا) به نظر مى رسد عبارت «شرّ مکاناً» در برابر «خیر مقاماً» و عبارت «أضعف جنداً» در برابر «أحسن ندیّاً» ( در دو آیه قبل) باشد; یعنى، همان کسانى که خود را داراى موقعیت برتر و امکانات و نفرات بیشتر مى دانستند، با رسیدن عذاب و مرگ، خود را در نقطه مقابل آن مى یابند.
۱۸- گمراهان، هنگام نزول عذاب دنیوى و یا لحظه فرا رسیدن مرگ، ضعف و ناتوانى یاران خود را خواهند دید. (فسیعلمون من هو ... أضعف جندًا)
۱۹- پوچى و بى اثرى امکانات دنیایى، موقعیت هاى اجتماعى و گروه بندى ها، در هنگام نزول عذاب و یا فرارسیدن مرگ و قیامت (فسیعلمون من هو شرّ مکانًا و أضعف جندًا)
۲۰- قیامت، روز ظهور حقایق (و إمّا الساعة فسیعلمون من هو شرّ مکانًا و أضعف جندًا)
موضوعات مرتبط
- آیات خدا: آثار تکذیب آیات خدا ۸
- اسماء و صفات: رحمان ۵
- امکانات مادى: بى تأثیرى امکانات مادى ۱۹; امکانات مادى هنگام عذاب ۱۹; امکانات مادى هنگام مرگ ۱۹
- تکبر: آثار تکبر ۸
- جاه طلبى: آثار جاه طلبى ۸
- خدا: تهدیدهاى خدا ۱۲; سنتهاى خدا ۲; مهلتهاى خدا ۱، ۴، ۱۵، ۱۶; نشانه هاى رحمت خدا ۴
- دنیاطلبى: آثار دنیاطلبى ۸
- رحمت: مشمولان رحمت ۶
- الساعه ۱۱:
- سنتهاى خدا: تبیین سنت استدراج ۳; تبیین سنت مهلت ۳; سنت استدراج ۱۴; سنت مهلت ۲
- عذاب: اهل عذاب ۹; فلسفه تأخیر عذاب ۱۵
- علایق: علاقه به همفکر ۸
- قیامت: آثار برپایى قیامت ۱۰; امکانات مادى در قیامت ۱۹; ظهور حقایق در قیامت ۲۰; قطع روابط در قیامت ۱۹; موقعیت اجتماعى در قیامت ۱۹; نامهاى قیامت ۱۱; ویژگیهاى قیامت ۲۰
- کافران: ثروت کافران ۱۴; رحمت بر کافران ۶; زیبایى زندگى کافران ۱۴; مهلت به کافران ۲، ۴
- گمراهان: آثار عذاب گمراهان ۱۸; آثار مرگ گمراهان ۱۰، ۱۸; اجتناب از تعجیل در عذاب گمراهان ۱; اجتناب از عذاب دنیوى گمراهان ۱۶; پایان مهلت گمراهان ۱۰; تنبه گمراهان ۱۷; خطر عذاب دنیوى گمراهان ۱۳; رحمت بر گمراهان ۶; شقاوت گمراهان ۱۷; ضعف یاوران گمراهان ۱۸; عجز گمراهان۱۷; عذاب اخروى گمراهان ۹، ۱۲، ۱۶; عذاب دنیوى گمراهان ۹، ۱۰، ۱۲; عوامل تنبه گمراهان ۱۸; فلسفه مهلت به گمراهان۷; مرگ گمراهان ۱۰; مهلت به گمراهان ۱، ۲، ۴، ۱۵، ۱۶; وقت عذاب گمراهان ۱۶
- گمراهى: زمینه ازدیاد گمراهى ۷; نشانه هاى گمراهى ۸
- محمد(ص): محمد(ص) و گمراهان ۳; مسؤولیت محمد(ص) ۳
- موقعیت اجتماعى: بى تأثیرى موقعیت اجتماعى ۱۹; موقعیت اجتماعى هنگام عذاب ۱۹; موقعیت اجتماعى هنگام مرگ ۱۹
- نعمت: نعمت استدراجى ۱۴
