يَقْطِين
«یَقْطِین» از مادّه «قُطْن» به طورى که بسیارى از ارباب لغت و مفسران گفته اند: هر گیاهى است که ساقه ندارد، و داراى برگ هاى پهن است; مانند بوته خربزه و کدو و خیار و امثال آن. ولى بسیارى از مفسران و روات حدیث، در اینجا تصریح کرده اند که منظور خصوص «کدوبُن» است باید توجّه داشت که «شجره» در لغت عرب، هم به نباتاتى گفته مى شود که داراى ساقه و شاخه است و هم بدون ساقه و شاخه، و به تعبیر دیگر اعم از درخت و گیاه است، حتى در اینجا حدیثى از پیامبر گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله)نقل کرده اند که: شخصى به آن حضرت عرض کرد: اِنَّکَ تُحِبُّ الْقَرْعَ؟: «شما کدو را دوست مى دارید»، فرمود: أَجَلْ! هِىَ شَجَرَةُ اَخِی یُونُسَ: «آرى آن گیاه برادرم یونس است».
ریشه کلمه
قاموس قرآن
[صافات:145-146]. مراد از يقطين در آيه چنانكه گفتهاند كدو است درخت و بوته كدو در زمين پهن شده و داراى برگهاى گرد و بزرگ است در اقرب الموارد گويد: يقطين گياهى است كه ساق ندارد مثل بوته حنظل و خيار ولى در عرف در كدوى گرد مانند خربوزه به كار رود طبرسى فرمايد: آن كدو است و به قولى هر گياه بى ساق. آيه در باره يونس «عليه السلام» است چون از شكم ماهى به زمين افتاد در سايه برگهاى كدو استراحت كرد وگرنه آفتاب او را مىسوزاند كه در شكم ماهى پوست بدنش كاملاً نازك شده بود، لفظ «أَنْبَتْنا» نشان مىدهد روئيدن آن به طور خارق العاده بوده است. يعنى: او را از شكم ماهى بيرون انداختيم كه مريض بود و درخت كدوئى بر وى رويانديم. اين لفظ فقط يكبار در قرآن مجيد به كار رفته است.
