تفسیر:المیزان جلد۱۹ بخش۴۲: تفاوت میان نسخه‌ها

__TOC__

فَذَاقَت وَبَالَ أَمْرِهَا وَ كانَ عَقِبَةُ أَمْرِهَا خُسراً

مراد از اينكه فرمود: «'''اهل قريه وبال امر خود را چشيدند'''»، اين است كه و بال همان عتو و استكبار خود را چشيدند، و معناى آيه اين است كه عقوبت عتو و استكبارشان به ايشان رسيد، و عاقبت عتو خسارت است ، پس در حقيقت اطاعت را فروخته و عتو را در عوض ‍ گرفتند، و سود اين معامله شان همان خسران گرديد.

اين جمله از كيفر آخرت آنان خبر مى دهد، همچنان كه جمله «'''فحاسبناها حسابا شد يدا و عذبناها عذابا نكرا فذاقت وبال امرها'''»، از كيفر دنيايى آنان خبر مى داد، واگر جمله مورد بحث را با واو عاطفه عطف به ما قبل ننموده ، آن را از ما قبل جدا ساخت ، براى اين بود كه اين جمله در مقام پاسخ از سوالى بود كه ممكن است به ذهن كسى در آيد، و گويا شنونده بعد از شنيدن جمله «'''و كان عاقبه امرها خسرا'''»، پرسيده منظور از خسران چيست ؟ فرموده : اين است كه خدا برايشان عذابى سخت فراهم كرده است .

اين قسمت از آيه مورد بحث نتيجه گيرى از خطاب قبلى است ، به مؤ منين مى فرمايد: بايد بر حذر باشيد و نفستان را از اينكه در مقابل امر پروردگارتان عتو و استكبار كند، و از اطاعت او شانه خالى نمايد، جلوگيرى كنيد، تا وبال عتو و خسران عاقبت كه به اهل آن قريه ها رسيد به شما نرسد.

<span id='link366'><span>

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۹ صفحه ۵۴۵ </center>

عقلشان حكم مى كند به اينكه عتو و استكبار از امر خدا، در حقيقت به استقبال عذاب شديد خدا رفتن است ، و به همين جهت ايشان را هشدار مى دهد، و عقلشان را بيدارتر مى سازد تا به حكم عقلشان به تقوى گرايند، مخصوصا مؤ منينى كه خداى تعالى برايشان كتابى تذكرآور فرستاده ، آن چه نفعشان هست معين و آنچه به ضررشان هست تذكر داد، و به سوى حق و طريق مستقيم هدايتشان كرده ، ديگر عقل آنان به هيچ وجه اجازه نمى دهد از چنين هدايتى منحرف گشته ، راه آن قوم را بروند، و به سرنوشت آنان دچار گردند.

وجه اينكه رسو خدا(ص ) را «'''ذكر'''» ناميد و از بعثت او تعبير بهانزال فرمود

اين آيه عطف بيان است براى كلمه «'''ذكرا'''»، و ممكن هم هست بدل از آن كلمه باشد. پس مراد از ذكرى كه خدا نازلش كرده ، همان رسول است و اگررسول را ذكر ناميده ، به خاطر آن است كه رسول وسيله تذكر است ، خدا و آيات او و راه دعوت به سوى دين حق را يادآورى مى كند، منظور از رسول شخص خاتم الانبياء محمد (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) است ، و ظاهر جمله «'''يتلوا عليكم ايات اللّه مبينات '''»، اين معنا را تاءييد مى كند، و بنابر اين ، مراد از انزال رسول ، بعثت او از ناحيه عالم غيب ، و ظهور او براى بشر به عنوان رسالت از ناحيه خداست ، بعد از سال ها كه از چنين نعمتى بى بهره بودند، و احتمال رسيدن به آن را هم نمى دادند، همچنان كه درباره خلقت آهن هم اين تعبير را آورده و فرموده : «'''و انزلنا الحديد'''»، و معلوم است كه نمى خواهد بفرمايد آهن را از آسمان انداختيم ، بلكه مى خواهد بفرمايد: اين نعمت از ناحيه ما است .

«'''و من يومن باللّه و يعمل صالحا يدخله جنات تجرى من تحتها الانهار خالدين فيها ابدا'''» - اين قسمت از آيه كسانى را كه به خدا ايمان آورده عمل صالح انجام دهند، وعده جميل و بشارت به بهشت مى دهد.

«'''قد احسن اللّه له رزقا'''» - در اين جمله احسان خدا را در آنچه به ايشان روزى كرده مى ستايد، و مراد از «'''رزق '''» ايمانى است كه به ايشان روزى كرده ، و همچنين عمل صالحى كه توفيقش را به ايشان داده ، و بهشتى كه در آخرت به ايشان مى دهد. ولى بعضى از مفسرين گفته اند: مراد از رزق تنها بهشت است .

بيانى است كه مضمون آيات قبل را كه همانا مساءله ربوبيت خداى تعالى و بعثت رسول بود تاءكيد مى كند، مى فرمايد خدايى براى شما رسول فرستاده ، و ذكر نازل كرده ، تا او را اطاعت كنيد و به احكام ذكرش عمل كنيد، و نيز خدايى شما را تهديد كرده به اينكه اگر تمرد كنيد و مخالفتش ‍ نماييد، حسابى شديد از شما خواهد كشيد و به عذابى اليم دچار خواهد ساخت ، و باز خدايى شما را بشارت داده كه اگر اطاعتش كنيد، به بهشت جاودانتان خواهد برد، كه هفت آسمان و هفت زمين را آفريده ، خدايى است قدير و عليم .

مطالبى كه مى توان در تفسير «'''جمله اللّه الذى خلق سبع سموات '''» گفت ، در تفسير سوره حم سجده گذشت .

==آيات ۱ ۹، سوره تحريم ==

سوره تحريم مدنى است و دوازده آيه دارد

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۹ صفحه ۵۵۱ </center>

ترجمه آيات  

<span id='link371'><span>

==مقصود از تحريم پيامبر(ص ) آنچه را كه خدا برايشحلال كرده (لم تحرم ما احل الله لك ) ==

خطابى است آميخته با عتاب ، كه چرا آن جناب پاره اى از حلالهاى خدا را بر خود حرام كرده ، ولى تصريح نكرده كه آنچه حرام كرده چيست ، و قصه چه بوده ؟ چيزى كه هست جمله آيا خشنودى همسرانت را مى خواهى ؟ اشاره دارد بر اينكه آنچه آن جناب بر خود حرام كرده ، عملى از اعمال حلال بوده ، كه رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) آن راانجام مى داده ، و بعضى از همسرانش از آن عمل ناراضى بوده ، آن جناب را در مضيقه قرار مى دادند و اذيت مى كرده اند، تا آن جناب ناگزير شده سوگند بخورد كه ديگر آن عمل را انجام ندهد.

پس اگر در جمله «'''يا ايها النبى '''» خطاب را متوجه آن جناب بدان كه نبى است كرده ، و نه بدان جهت كه رسول است ، دلالت دارد كه مساءله مورد عتاب مساءله شخصى آن جناب بوده ، نه مساءله اى كه جزو رسالتهاى او براى مردم باشد، و معلوم است كه وقتى صحيح و مناسب بود بفرمايد:

آرى منظور از تحريم چنين تحريمى است ، نه اينكه حرمت آن عمل را براى شخص خودش تشريع كرده باشد، چون پيغمبر نمى تواند چيزى را كه خدا حلالش كرده بر خود و يا بر همه تحريم كند، و چنين اختيارى ندارد.

«'''تبتغى مرضات ازواجك '''» - يعنى تو با اين تحريم مى خواهى رضاى زنان خود را به دست بياورى ، و اين جمله بدل است از جمله «'''لم تحرم '''». ممكن هم هست حال از فاعل آن باشد، و اين جمله خود قرينه اى است بر اينكه عتاب مذكور در حقيقت متوجه زنان آن حضرت است ، نه خود او، جمله «'''ان تتوبا الى اللّه فقد صغت قلوبكما...'''» و نيز جمله «'''و اللّه غفور رحيم '''» اين معنا را تاءييد مى كند.

راغب گفته : هر جا كلمه «'''فرض '''» در مورد رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) در قرآن آمده ، و با حرف «'''على '''» متعدى شده ، دلالت دارد بر وجوب آن عمل بر همه امت ، كه رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) هم داخل آنان است ، و هر جا اين كلمه در مورد آن جناب به وسيله حرف «'''لام '''» آمده ، دلالت دارد بر اينكه آن عمل براى آن جناب ممنوع و حرام نيست ، مثلا وقتى مى بينيم فرموده : «'''ما كان على النبى من حرج فيما فرض اللّه له '''»، و يا فرموده : «'''قد فرض ‍ الله لكم تحله ايمانكم '''»، بايد بفهميم كه آن جناب در اين موارد منعى ندارد.

و كلمه «'''تحله '''» در اصل «'''تحلله '''» بر وزن تذكره و تكرمه بوده ، و اين كلمه مانند كلمه تحليل مصدر است .

<span id='link372'><span>

==افشاى سر پيامبر(ص ) و آزار او توسط يكى از همسرانش (حفضه دختر عمو) ==

كلمه «'''سر'''» به معناى مطلبى كه در دل خود پنهان كرده باشى و نخواهى ديگران از آن خبردار شوند، و كلمه «'''اسرار'''» كه باب افعال همان «'''سر'''» است ، به معناى است كه همان مطلب را براى كسى فاش سازى و سفارش كنى كه آن را پنهان بدارد و به كسى اطلاع ندهد، و ضمير در نبات به به همان بعض ازواج بر مى گردد، و ضمير به به حديث ، و ضمير در «'''اظهره '''» به رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله وسلم )، و ضمير «'''عليه '''» به «'''انباء'''» يعنى افشاى سر، و ضمير در «'''عرف '''» و در «'''اعرض '''» به رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله وسلم )، و ضمير در «'''بعضه '''» به حديث بر مى گردد، و اشاره به «'''هذا'''» به «'''انباء'''» يعنى افشاى سر است .

و حاصل معناى آيه اينكه : ((و زمانى كه رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) سرى از اسرار خود را نزد بعضى از همسرانش - يعنى حفصه دختر عمر بن خطاب - افشا كرد))، و به وى سفارش فرمود كه اين مطلب را به كسى نگويد، همين كه حفصه آن سر را بر خلاف دستور آن جناب به ديگرى گفت ،

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۹ صفحه ۵۵۵ </center>

و قسمتى از سر آن جناب را فاش نموده از فاش كردن بقيه آن سر خوددارى نمود، رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) جريان را به عنوان اعتراض به خود او خبر داد، يعنى خبر داد كه تو سر مرا فاش ‍ كردى ، آن زن پرسيد چه كسى به تو خبر داد كه من اين كار را كرده ام ، و سر تو را فاش ساخته ام ؟ رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) فرمود خداى عليم و خبير به من خبر داد، و او خدايى است كه عالم به سر و علانيه ، و با خبر از سرائر و اسرار است .

يعنى : اگر شما دو زن به سوى خدا برگرديد كه هيچ ، وسيله توبه خود را فراهم كرده ايد، و اگر عليه آن جناب دست به دست هم دهيد، بدانيد كه مولاى او خدا است ....

تمامى روايات اتفاق دارند بر اينكه منظور از آن دو زن حفصه و عايشه دو همسر رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) هستند.

(در فارسى هم خطاب به دو نفر مى گوييم : مگر دلهايتان چدنى است ، و نمى گوييم مگر دو دل شما چدنى است ).

[[رده:تفسیر المیزان]]