تفسیر:المیزان جلد۱۷ بخش۴۷: تفاوت میان نسخه‌ها

__TOC__

<span id='link391'><span>

==اثبات معاد و احتجاج بر آن با بيان يك استعاره تمثيليه ==

كلمه ((خاشعة (( از ((خشوع (( است كه به معناى اظهار ذلت است . و كلمه ((اهتزت (( از مصدر ((اهتزاز(( است كه به معناى حركت شديد است . و كلمه ((ربت (( از مصدر ((ربوه (( است كه به معناى نشو و نما و علو است . و منظور از اهتزاز زمين و ربوه آن ، به حركت در آمدنش به وسيله گياهانى است كه از آن سر درمى آورند، و بلند مى شوند.

در اين آيه شريفه استعاره اى تمثيلى به كار رفته ، يعنى خشكى و بى گياهى زمين در زمستان ، و سپس سرسبز شدن و بالا آمدن گياهانش ، به كسى تشبيه شده كه قبل افتاده حال و داراى لباسهاى پاره و كهنه بوده ، و خوارى و ذلت از سر و رويش مى باريده ، و سپس به مالى رسيده كه همه نارسائيهاى زندگيش را اصلاح كرده ، و جامه هاى گرانبها بر تن نموده ، و داراى نشاطى و تبخترى شده است كه خرمى و ناز و نعمت از سر و رويش هويداست .

<span id='link393'><span>

==آيات ۴۰ - ۵۴ سوره فصّلت ==

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۷ صفحه ۶۰۰ </center>

ترجمه آيات  

<span id='link394'><span>

==تهديد خداوند ملحدين امت را به عذاب روز قيامت ==

سياق اين آيه شريفه سياق تهديد ملحدين اين امت است ، همچنان كه آيه بعدى نيز اين معنا را تاءييد مى كند. و الحاد به معناى انحراف است .

و چون كلمه ((يلحدون (( و نيز كلمه ((آياتنا(( مطلق آمده ، شامل همه الحادها مى شود، چه الحاد در آيات تكوينى خدا، از قبيل خورشيد و ماه و غير آن دو، كه مشركين آنها را آيات خدا مى شمارند و در عين حال آنها رامى پرستند و مرتكب انحراف و الحاد مى شوند، و چه الحاد در آيات وحى و نبوت كه باز مشركين ، قرآن كريم را افتراء بر خدا و گفتار پيامبر اسلام دانسته ، و يا براى نشنيدنش سر و صداهاى بى معنا براه مى اندازند. و يا غير مشركين از فرق ضاله آن را از پيش خود تفسير نموده و يا به منظور فتنه انگيزى در بين مسلمين تاءويلش مى كنند، كه تمامى اينها الحاد در آيات خدا است كه بيان جامعش اين است كه آيات الهى را در غير آن موضعى كه دارد وضع مى كنند و از جايى كه دارد به جاى ديگر مى برند.

((اءفمن يلقى فى النار خير ام من ياتى آمنا يوم القيامة (( - اين آيه شريفه جزاى روز قيامت را اعلام مى كند كه عبارت است از اينكه اهل جهنم را به زور و بدون اينكه دستشان به مامنى برسد و انتظار مامنى از قبيل شفيع يا ناصر و يا عذر مقبول داشته باشند، در آتش مى اندازند. در نتيجه به غير از افتادن در آتش هيچ سرنوشت ديگرى ندارند. و ظاهرا جمله ((ام من ياتى آمنا يوم القيامة (( در اين مقام باشد كه بفرمايد مردم در قيامت دو طايفه اند، و طايفه سومى ندارند. اول ، طايفه اى كه در ايمان به خدا و به آيات او استوارند. و دوم ، طايفه اى كه در آيا خدا الحاد و انحراف مى ورزند. و با اين تقسيم روشن مى شود كه اهل استقامت در روز قيامت در ايمنى قرار دارند.

((اعملوا ما شئتم انه بما تعملون بصير(( - يعنى هر چه مى خواهيد بكنيد كه خدا به آنچه مى كنيد بينا است . و اين جمله تهديد قبلى را تشديد مى كند.

مراد از ((ذكر(( قرآن كريم است ، چون قرآن مشتمل بر ذكر خداست .

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۷ صفحه ۶۰۳ </center>

بنابراين ، آيه شريفه همان را مى گويد كه آيه شريفه ((انا نحن نزلنا الذكر و انا له لحافظون (( در صدد بيانش مى باشد.

((تنزيل من حكيم حميد(( - اين جمله به منزله تعليل است براى عزيز بودن قرآن ، و بيان مى كند كه چگونه باطل از هيچ جهتى به قرآن راه ندارد، مى فرمايد: و چگونه چنين نباشد با اينكه از ناحيه حكيمى محكم كار نازل شده حكيمى كه سستى در عمل او راه ندارد، حكيمى كه ستوده على الاطلاق است .

كلمه ((ما(( در جمله ((ما يقال لك (( نافيه است . مراد از اين گويندگان كفارى هستند كه آن جناب را ساحر يا مجنون يا شاعر لغوگوى خواندند. و يا گفتند همه حرفهايش بهانه است كه بر ما آقايى و سرورى كند، و گويندگانى كه اين حرفها را به انبياى گذشته گفتند، امتهاى آن انبياء بودند.

و معناى آيه اين است كه : كفارى كه تو به سوى آنها فرستاده شدى و ايشان را دعوت مى كنى ، به تو نمى گويند مگر همان حرفهايى را كه به انبياى قبل از تو مى گفتند.

<span id='link397'><span>

==توضيح آيه : ولو جعلناه قرآنا اعجميا... ==

راغب مى گويد كلمه ((عجمه (( در مقابل ((ابانه - روشن گويى است (( (كه به فارسى آن را كلام گنگ مى گويند). و نيز مى گويد: ((عجم (( به معناى غير عرب است ، و غير عرب را عجمى مى گويند، و اعجم به كسى مى گويند كه در زبانش لكنت باشد، حال چه اينكه عرب باشد يا غير عرب ، چون عرب همان طور كه زبان غير عربى را نمى فهمد، زبان چنين كسى را هم دير مى فهمد، و لو اينكه عربى حرف بزند. پس كلمه ((اعجمى (( به معناى غير عربى و غير بليغ است ، چه اينكه اصلا عرب نباشد، يا آنكه عرب باشد ولى لكنتى در زبانش باشد. پس كلمه أ عجمى صفت چنين شخصى است ، نه صفت كلام ، و اگر در آيه شريفه بر كلام اطلاق شده ، مانند اطلاق عربى بر كلام ، مجازى است .

پس معناى آيه اين است كه : اگر ما قرآن را أ عجمى مى كرديم ، يعنى كلامى بود كه مقاصدش را نمى رساند، و نظمش بليغ نبود كفار از قوم تو مى گفتند چرا آياتش را روشن و مبين نكردى ، و چرا مطالبش را از هم جدا نساختى ، آيا كتابى أ عجمى و گنگ بر مردمى عربى نازل مى شود؟ و اين دو با هم منافات دارد.

((و لو لا كلمة سبقت من ربك لقضى بينهم (( - منظور از اين كلمه كه اگر از ناحيه پروردگار متعال قبلا نگذشته بود به زندگى كفار خاتمه داده مى شد همان جمله ((و لكم فى الاءرض مستقر و متاع الى حين (( است كه در آغاز خلقت خطاب به بنى نوع آدم فرموده بود.

((و انهم لفى شك منه مريب (( - يعنى قوم حضرت موسى (عليه السلام ) نسبت به كتاب موسى در شكى ريب آور بودند، اين را بدان جهت مى فرمايد تا خاطر خطير رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) را نسبت به آنچه از قوم خود مى بيند تسليت دهد.

يعنى عمل ، قائم به صاحب عمل است ، و بيانگر حال او است .

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۷ صفحه ۶۰۸ </center>

اگر عمل صالح و مفيد باشد خود او هم از آن سود مى برد، و اگر مضر و بد باشد، خودش از آن متضرر مى گردد. پس اين رفتار خداى تعالى كه نفع عمل صالح را به صاحبش مى رساند و او را ثواب مى دهد، و ضرر عمل بد را نيز به صاحبش مى رساند و عقابش مى كند، اصلا ظلمى نيست ، و چنان نيست كه وضع شى ء در غير موضعش باشد.

و اگر اين روش از خداى تعالى ظلم باشد، بايد در ثواب دادن ميليونها بنده و عقاب كردن ميليونها ديگر، در برابر ميلياردها عمل نيك و بد، ظلام بندگان باشد، ولى از آنجايى كه گفتيم اين روش ظلم نيست ، پس ‍ خداى تعالى ظلام بندگان نمى باشد، و با اين بيان روشن مى شود كه چرا فرمود ((پروردگار تو ظلام بندگان نيست (( و نفرمود: ((پروردگار تو ظالم به بندگان نيست ((.

برگشتن علم به قيامت به سوى خدا، به معناى آن است كه اين علم مختص به او است ، و احدى به جز او اطلاعى از آن ندارد. و اين معنا در كلام مجيدش مكرر آمده .

((و ما تخرج من ثمرات من اكمامها(( - كلمه ((ثمرات (( در اين جمله فاعل ((تخرج (( است . و حرف ((من (( كه بر سر آن آمده زايده است و تنها خاصيت تاءكيد را دارد، مانند حرف ((باء(( در جمله ((و كفى باللّه شهيدا(( و كلمه ((أ كمام (( جمع ((كم (( است كه به معناى غلاف و پوسته روى ميوه است ، و معناى جمله اين است كه : هيچ ميوه اى از ظرف و غلافش بيرون نمى آيد و هيچ ماده اى حامله نمى شود و وضع حمل نمى كند، مگر با علم خدا، يعنى خداى تعالى به تمام جزئيات احوال هر چيزى دانا است .

و معناى آيه اين است كه : روزى كه خداى تعالى مشركين را از دور صدا مى زند: كجا هستند شريكان من ؟ - يعنى آن سنگ و چوبهايى كه شما شريك من مى پنداشتيد؟ مى گويند: اينكه به تو اعلام مى كنيم كه احدى از ما نيست كه عليه تو به وجود شركايى شهادت و گواهى دهد. و يا اين است كه : احدى از ما نيست كه شركايى براى تو ببيند. آرى در آن روز آن خدايانى كه در دنيا به جاى خدا مى خواندند از نظر ايشان غايب مى شوند، و يقين مى كنند كه ديگر هيچ گريزگاهى از عذاب ندارند.

[[رده:تفسیر المیزان]]