تفسیر:المیزان جلد۱۷ بخش۲۴: تفاوت میان نسخه‌ها

__TOC__

<span id='link197'><span>

==آيات ۳۰ - ۴۰ سوره ص ==

هَذَا عَطاؤُنَا فَامْنُنْ أَوْ أَمْسِك بِغَيرِ حِسابٍ(۳۹)

ترجمه آيات  

و ما به داوود سليمان را عطا كرديم كه چه بنده خوبى بود وبسيار رجوع كننده (به ما) بود (۳۰).

بيان آيات  

اين آيات راجع به دومين داستان از قصص بندگان ((اواب (( است كه خداى تعالى آن را براى پيغمبرش بيان نموده و دستورش مى دهد به اينكه صبر پيشه سازد و در هنگام سختى به ياد اين داستان بيفتد.

يعنى ما به داوود فرزندى داديم به نام سليمان . بقيه الفاظ آيه از بيان قبلى ما روشن مى شود.

<span id='link198'><span>

==معناى الصافنات الجيادكه دوزاند بر سليمان ع عرضه مى شده است ==

كلمه ((عشى (( در مقابل ((غداة (( است ، كه به معناى اول روز است و در نتيجه ((عشى (( به معناى آخر روز و بعد از ظهر است . و كلمه ((صافنات (( - به طورى كه در مجمع البيان گفته - جمع ((صافنة (( است ، و ((صافنة (( آن اسبانى را مى گويند كه بر سه پاى خود ايستاده و يك دست را بلند مى كند تا نوك سمش روى زمين قرار گيرد. و - نيز بنا به گفته وى - كلمه ((جياد(( جمع ((جواد(( است كه ((واو(( آن در جمع به ((ياء(( قلب مى شود، و اصل ((جياد(( جواد - به كسره جيم - بوده ، و معنايش تندرو است ، گويا حيوان از دويدن بخل نمى ورزد.

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۷ صفحه ۳۰۸ </center>

<span id='link199'><span>

==چند وجه در معناى سخن سليمان عليه السلام : انى احببت حب الخير عن ذكر ربى ... ==

ضمير ((قال : گفت (( به سليمان برمى گردد، و مراد از خير - به طورى كه گفته اند - اسب است ، چون عرب اسب را خير مى نامند، و از رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) هم روايت شده كه فرمود: تا قيامت خير را به پيشانى اسبها گره زده اند.

بعضى هم گفته اند: ((مراد از كلمه ((خير(( مال بسيار است و در بسيارى از موارد در قرآن به اين معنا آمده ، مانند آيه ((ان ترك خيرا((.

<span id='link201'><span>

==نقل گفتار مفسرين در معناى آيه ردوها على فطفق مسحا بالسوق و الاعناق ==

بعضى از مفسرين گفته اند: ((ضمير در ((ردوها(( به كلمه ((شمس (( برمى گردد، و سليمان (عليه السلام ) در اين جمله به ملائكه امر مى كند كه : آفتاب را برگردانند، تا او نماز خود را در وقتش ‍ بخواند. و منظور از جمله ((فطفق مسحا بالسوق و الاعناق (( اين است : سليمان شروع كرد پاها و گردن خود را دست كشيدن و به اصحاب خود نيز دستور داد اين كار را بكنند، و اين در حقيقت وضوى ايشان بوده . آنگاه او و اصحابش نماز خواندند. و اين معنا در بعضى از روايات ائمه اهل بيت (عليهم السلام ) هم آمده ((.

بعضى ديگر از مفسرين گفته اند: ((ضمير به كلمه ((خيل (( برمى گردد، و معنايش اين است كه : سليمان دستور داد تا اسبان را دوباره برگردانند، و چون برگرداندند، شروع كرد به ساق و گردنهاى آنها دست كشيدن و آنها را در راه خدا سبيل كردن . و اين عمل را بدان جهت كرد، تا كفاره سرگرمى به اسبان و غفلت از نماز باشد((.

<span id='link202'><span>

==جسدى كه بر تخت سليمان عليه السلام افكنده شد جنازه فرزند او بوده كه براىآزمايش و تنبيه او ميرانده شد و... ==

كلمه ((جسد(( به معناى جسمى است بى روح .

بعضى از مفسرين گفته اند: ((مراد از جسدى كه بر تخت سليمان افتاد، خود سليمان (عليه السلام ) بوده كه خدا او را به مرضى مبتلا و آزمايش ‍ كرد، و تقدير كلام اين است كه : ((القيناه على كرسيه كجسد لا روح فيه من شدة المرض : ما او را مانند جسدى بى روح از شدت مرض بر تختش انداختيم ((.

ليكن اين وجه صحيح نيست ، براى اينكه هيچ گوينده فصيحى ضمير را از كلام حذف نمى كند، و از كلامى كه ظاهرش انداختن جسدى بر تخت سليمان (عليه السلام ) است ، انداختن خود سليمان (عليه السلام ) را اراده نمى كند، آن هم گوينده اى كه كلامش فصيح ترين كلام است .

مفسرين ديگر اقوال مختلفى در مراد از آيه دارند، و هر يك از روايتى پيروى كرده و آنچه به طور اجمال از ميان اقوال و روايات مى توان پذيرفت ، اين است كه : جسد نامبرده جنازه كودكى از سليمان (عليه السلام ) بوده كه خدا آن را بر تخت وى افكند، و در جمله ((ثم اناب قال رب اغفرلى (( اشعار و بلكه دلالت است بر اينكه : سليمان (عليه السلام ) از آن جسد اميدها داشته ، و يا در راه خدا به او اميدها بسته بوده ، و خدا او را قبض روح نموده و جسد بى جانش را بر تخت سليمان افكنده تا او بدين وسيله متنبه گشته و امور را به خدا واگذارد، و تسليم او شود((.

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۷ صفحه ۳۱۱ </center>

از ظاهر سياق برمى آيد كه اين استغفار مربوط به آيه قبلى و داستان انداختن جسد بر تفسير كرسى سليمان (عليه السلام ) است ، و اگر واو عاطفه نياورده ، براى اين است كه كلام به منزله جواب از سؤ الى است كه ممكن است بشود، گويا بعد از آنكه فرموده : ((ثم اناب (( كسى پرسيده : در انابه اش چه گفت ؟ فرموده : ((گفت پروردگارا مرا بيامرز...((

<span id='link203'><span>

==معناى اينكه فرمود: فسخرنا الريح تجرى بامره رخاء... ==

اين آيه فرع و نتيجه درخواست ملك است و از استجابت آن درخواست خبر مى دهد و ملكى را كه سزاوار احدى بعد از او نباشد بيان مى كند و آن ملكى است كه دامنه اش حتى باد و جن را هم گرفته ، و آن دو نيز مسخر وى شدند.

و كلمه ((رخاء(( - به ضمه را - به معناى نرمى است و ظاهرا مراد از جريان باد به نرمى و به امر سليمان اين باشد كه : باد در اطاعت كردن از فرمان سليمان نرم بوده و بر طبق خواسته او به آسانى جريان مى يافته . پس ديگر اشكال نشود به اينكه توصيف باد به صفت نرمى ، با توصيف آن به صفت ((عاصفه : تند(( كه آيه ((و لسليمان الريح عاصفة تجرى بامره (( آن را حكايت كرده ، منافات دارد. براى اينكه گفتيم : منظور از جريان باد به نرمى ، اين است كه : جارى ساختن باد براى آن جناب هزينه اى نداشته ، و به آسانى جارى مى شده ، حال يا به نرمى و يا به تندى .

<span id='link204'><span>

==شياطين جن در تسخير و خدمت سليمان (ع ) ==

يعنى ما شيطان هاى جنى را براى سليمان (عليه السلام ) مسخر كرديم ، تا هر يك از آنها كه كار بنايى را مى دانسته ، برايش بنايى كند و هر يك از آنها كه غواصى را مى دانسته برايش در درياها غواصى كند، و لؤ لؤ و ساير منافع دريايى را برايش استخراج كند.

كلمه ((اصفاد(( جمع ((صفد(( است ، كه به معناى غل آهنى است ، و معناى جمله اين است كه : ما ساير طبقات جن را براى او مسخر كرديم ، تا همه را غل و زنجير كند و از شرشان راحت باشد.

هَذَا عَطاؤُنَا فَامْنُنْ أَوْ أَمْسِك بِغَيرِ حِسابٍ

يعنى اين سلطنت كه به تو داديم عطاى ما به تو بود، عطايى بى حساب ، و ظاهرا مراد از بى حساب بودن آن ، اين است كه : عطاى ما حساب و اندازه ندارد كه اگر تو از آن زياد بذل و بخشش كنى ، كم شود. پس هر چه مى خواهى بذل و بخشش بكن ، و لذا فرمود: ((فامنن او امسك : ميخواهى بذل بكن و نخواستى نكن (( يعنى هر دو يكسان است ، چه بخشش بكنى و چه نكنى ، تاثيرى در كم شدن عطاى ما ندارد.

ولى بعضى از مفسرين گفته اند: ((مراد از بى حساب بودن عطا، اين است كه : روز قيامت از تو حساب نمى كشيم (( بعضى ديگر گفته اند: ((مراد اين است كه : عطاى ما به تو از باب تفضل بوده ، نه از باب اينكه خواسته باشيم پاداش به تو داده باشيم ((. و معانى ديگرى هم براى آن كرده اند.

معناى اين جمله در سابق گذشت .

بحث روايتى

و در كتاب فقيه از امام صادق (عليه السلام ) روايت آورده كه فرمود: سليمان بن داوود، روزى بعد از ظهر از اسبان خود بازديد به عمل آورد، و مشغول تماشاى آنها شد تا آفتاب غروب كرد، به ملائكه گفت : آفتاب را برايم برگردانيد تا نمازم را در وقتش بخوانم . ملائكه چنين كردند، سليمان برخاست و نماز خود را خواند. و آفتاب دوباره غروب كرده و ستارگان درخشيدن گرفتند، و اين است معناى كلام خداى عزّوجلّ كه مى فرمايد: ((و وهبنا لداود سليمان ((، تا آنجا كه مى فرمايد: ((مسحا بالسوق و الاعناق ((.

[[رده:تفسیر المیزان]]