۱۶٬۹۰۷
ویرایش
تفسیر:المیزان جلد۱۴ بخش۳۰: تفاوت میان نسخه‌ها
از الکتاب
←سنت جارى الهى درباره حق و باطل در جهان
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
<span id='link270'><span> | <span id='link270'><span> | ||
==سنت جارى | ==سنت جارى الهى، درباره حق و باطل در جهان == | ||
آرى، سنت خداى تعالى بر اين جريان يافته كه: باطل را آن قدر مهلت دهد تا روزى با حق روبرو گردد، و با آن در بيفتد، تا به خيال خود آن را از بين برده، خودش جاى آن را بگيرد، ولى خدا به دست حق خود، او را از بين ببرد و نابودش كند. | |||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۳۷۰ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۳۷۰ </center> | ||
پس اعتقاد حق هيچ وقت در زمين ريشه كن نمى شود، | پس اعتقاد حق هيچ وقت در زمين ريشه كن نمى شود، هرچند كه در بعضى ادوار، حاملين آن در اقليت قرار گيرند و يا ضعيف شوند. و همچنين، كمال حق هرگز از اصل نابود نمى شود، هرچند كه گاهى اضداد آن زياد گردند، و نصرت الهى هرگز از رسولان خدا جدا نمى شود، هرچند كه گاهى به اصطلاح، كاردشان به استخوان برسد، آن چنان كه مأيوس شوند و خيال كنند كه به كلى تكذيب شدند. | ||
و | و اين، همان معنايى است كه از جملۀ «بَل نَقذِفُ بِالحَقِّ عَلَى البَاطِلِ فَيَدمَغُهُ فَإذَا هُوَ زَاهِقٌ» استفاده مى شود چون اين جمله، اعراض و اضراب از جمله قبلى است كه مى فرمود: خداوند، عالَم را به لعب نيافريده، و يا از جملۀ «لَو أرَدنَا أن نَتَّخِذَ لَهواً» كه مى فهماند خلقت عالَم ناشى از اتخاذ لهو نيست، و اين كه فرمود: «نَقذِفُ» به خاطر اين كه استمرار را مى رساند، دلالت دارد بر اين كه حق را به جنگ باطل انداختن، سنت جارى و هميشگى خدا است. | ||
و در اين كه فرمود: «نَقذِفُ... فَيَدمَغُهُ» دلالت دارد بر اين كه هميشه غلبه با حق است. و در اين كه فرمود: «فَإذَا هُوَ زَاهِقٌ» دلالت بر اين معنا است كه اين درگيرى حق با باطل، ناگهانى صورت مى گيرد و وقتى كه ديگر كسى اميد نمى برد كه حق غالب شود و باطل فرار كند، و چون آيه شريفه مطلق است، نمى توان گفت مقصود حق و باطل در عقايد يا در سيره و سنت و يا در خلقت است، بلكه همه را شامل مى شود، و معنا اين است كه ما عالَم را براى بازى خلق نكرديم و نخواستيم سرگرمى براى خود تهيه كنيم، بلكه سنت هميشگى ما اين بوده كه باطل را با حق بزنيم و آن چنان بزنيم كه او را هلاك كند و ناگهان مردم ببينند كه دارد از بين مى رود. چه اين كه آن باطل حجتى باشد، يا عقيده اى كه حجت و عقيده حق آن ها را نابود مى كند. و چه اين كه عمل و سنتى باطل باشد كه عمل و سنت حق آن ها را از بين مى برد، همچنان كه در قراى ظالمه گذشته چنين شد و عذاب استيصال آن اعمال و سنت ها را از بين برد و چه اين كه باطل چيز ديگرى باشد. | |||
وليكن اين تفسير خطا است چون اعتراف ضمنى دارد بر | بعضى از مفسران، آيه را با آيه قبل تفسير كرده و گفته اند معنايش اين است كه: «ليكن ما نمى خواهيم لهو اتخاذ كنيم، بلكه كار ما اين است كه همواره حق را كه يكى از مصاديقش جدّ است، بر باطل كه يكى از مصاديقش لهو است، غلبه دهيم». | ||
وليكن اين تفسير خطا است. چون اعتراف ضمنى دارد بر اين كه لهوى در كار خدا هست. چون قبلا گفتگويى از لهو، غير از لهو منسوب به خدا و نهى آن نبوده، پس حق اين است که آیه شریفه | |||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۳۷۱ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۳۷۱ </center> | ||
نسبت به جدّ و لهو اطلاق ندارد؛ چون لهوى در كار خدا نيست تا اطلاق آيه شاملش شود. | |||
و | |||
و جملۀ «وَ لَكُمُ الوَيلُ مِمَّا تَصِفُون»، تهديد مردمى است كه معاد و نبوت را منكرند، كه توضيح آن بر طبق مقتضاى سياق گذشت. | |||
از آيه شريفه، حقيقت رجوع به سوى خدا استفاده مى شود و آن، اين است كه خداى تعالى مدام با حق، باطل را مى كوبد و حق را برجا و از باطلى كه خود را به شكل آن جلوه داده، جدا مى كند و نيز حق را از زير باطلى كه آن را پوشانده، بيرون مى آورد تا نماند مگر حق خالص و آن خداى عزّ اسمه و صفات عليه او است، كه مى فرمايد: «وَ يَعلَمُونَ أنَّ اللّهَ هُوَ الحَقُّ المُبِينُ». آن وقت است كه آنچه از اسباب سبب مستقل پنداشته مى شد، همه از كار مى افتد و آنچه ملك و قوت و اختيار براى غير خدا پنداشته مى شد، همه از مالكيت و نيرومندى و صاحب اختيارى ساقط مى شوند. | |||
همچنان كه فرمود: «لَقَد تَقَطَّعَ بَينَكُم وَ ضَلَّ عَنكُم مَا كُنتُم تَزعُمُون». و نيز فرمود: «أنَّ القُوَّةَ لِلهِ جَمِيعاً». و نيز فرمود: «لِمَنِ المُلكُ اليَومَ لِلهِ الوَاحِدِ القَهَّار». و نيز فرمود: «وَ الأمرُ يَومَئِذٍ لِلهِ»، و آياتى كه اين معانى را مى رساند، بسيار است. | |||
«'''وَ لَهُ مَن فى | «'''وَ لَهُ مَن فى السَّمَاوَاتِ وَ الاَرْضِ'''»: | ||
در اين | در اين جمله، يكى از احتمالاتى كه فى الجمله منافى با معاد است، دفع شده و آن اين است كه خداى تعالى بر بعضى از مردم و يا همه آنان مسلط نباشد و در نتيجه، مردم بتوانند از گير بازگشت به او و حساب و كتاب و كيفرش فرار كنند، كه در اين جمله آن را دفع نموده، مى فرمايد: ملك خداى تعالى، عام است و شامل تمامى موجوداتى كه در آسمان و زمين اند، هست. پس او هر قسم تصرفى كه بخواهد، مى تواند در آن ها بكند و معلوم است كه اين ملك، ملك حقيقى و از لوازم ايجاد است. يعنى هر موجودى كه تصور شود، قائم به وجود سببى است که آن را ایجاد کرده و به طوری قائم است که نمی تواند از هیچ گونه | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۳۷۲ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۳۷۲ </center> | ||
تصرف او سر برتابد، و چون موجد هر چيزى خدا است و كسى در ايجاد، شريك او نيست. حتى از نظر بت پرستانى كه آلهه اى غير خدا در تدبير و عبادت قائل اند در ملك، كسى را شريك خدا نمى دانند. پس آنچه در آسمان ها و زمين است، مملوك خدا است و غير خدا مالكى نيست. | |||
«'''وَ مَنْ عِندَهُ لا يَستَكْبرُونَ عَنْ عِبَادَتِهِ وَ لا يَستَحْسرُونَ.... لا يَفْترُونَ'''»: | «'''وَ مَنْ عِندَهُ لا يَستَكْبرُونَ عَنْ عِبَادَتِهِ وَ لا يَستَحْسرُونَ.... لا يَفْترُونَ'''»: | ||
در مجمع البيان گفته : | در مجمع البيان گفته: «استحسار»، به معناى اين است كه كسى از شدت خستگى نيرويش تمام شود، وقتى مى گويند: «بَعِيرٌ حَسِيرٌ»، معنايش شتر مانده است و اصل اين كلمه، از جملۀ معروف: «حَسَرَ عَن ذِرَاعَيه» گرفته شده، كه معنايش تمام شدن نيرو به خاطر خستگى است. | ||
و مراد از | و مراد از اين كه فرمود: «وَ مَن عِندَهُ: و كسى كه نزد او است»، مخصوصين به موهبت قرب و حضورند، كه چه بسا منطبق با ملائكه مقرب شود. و اين كه فرمود: «يُسَبِّحُونَ اللَّيلَ وَ النَّهَارَ لَا يَفتُرُون: شب و روز تسبيح مى گويند و خسته نمى شوند»، به منزله تفسيرى است براى جملۀ «وَ لَا يَستَحسِرُون». يعنى آن ها كه نزد خدايند، دچار خستگى و ماندگى نمى شوند، بلكه شب و روز، بدون هيچ سستى، او را تسبيح مى گويند، و تسبيح در شب و روز، كنايه از دوام آن است. يعنى لا ينقطع تسبيح مى گويند. | ||
<span id='link271'><span> | <span id='link271'><span> | ||
==حال مقربان درگاه الهى (استغراق در عبوديت و استمرار در عبادت ) از آثار مالكيت مطلقه الهى است == | ==حال مقربان درگاه الهى (استغراق در عبوديت و استمرار در عبادت ) از آثار مالكيت مطلقه الهى است == | ||
خداى تعالى در اين آيه حال بندگان مقرب و ملائكه مكرم خود را بيان مى كند كه مستغرق در عبوديت ، و سرگرم در عبادت او هستند، هيچ كار ديگرى آنان را از عبادت او باز نمى دارد، و به هيچ چيز جز عبادت او توجه نمى كند، و گويا كلام براى بيان خصوصيت ملك و سلطنت خدا كه در صدر آيه آمده بود ريخته شده است . | خداى تعالى در اين آيه حال بندگان مقرب و ملائكه مكرم خود را بيان مى كند كه مستغرق در عبوديت ، و سرگرم در عبادت او هستند، هيچ كار ديگرى آنان را از عبادت او باز نمى دارد، و به هيچ چيز جز عبادت او توجه نمى كند، و گويا كلام براى بيان خصوصيت ملك و سلطنت خدا كه در صدر آيه آمده بود ريخته شده است . | ||
