مَوَالِي
«مَوالِى» جمع «مولى» در اصل، از مادّه «ولایت» به معناى ارتباط و اتصال است، و به تمام افرادى که با یکدیگر به نوعى ارتباط دارند، اطلاق مى شود، منتها در پاره اى از موارد به معناى ارتباط «سرپرست» با «پیروان» مى باشد و در آیه فوق به معناى «وارثان» است.
مفسران براى آن معانى متعددى ذکر کرده اند: بعضى آن را در اینجا به معناى دوست، و بعضى به معناى غلام آزاد شده دانسته اند، (زیرا بعضى از پسرخوانده ها بردگانى بودند که خریدارى مى شدند، سپس آزاد مى گشتند و چون مورد توجّه صاحبانشان بودند آنها را به عنوان پسر خویش مى خواندند). توجّه به این نکته نیز لازم است که: تعبیر «مولا» در این گونه موارد ـ که طرف برده آزاد شده بود ـ از این جهت بود که آنها بعد از آزادى، رابطه خود را با مالک خود حفظ مى کردند، رابطه اى که از نظر حقوقى در پاره اى از جهات، جانشین خویشاوندى مى شد و از آن، تعبیر به «ولاء عتق» مى نمودند. لذا، در روایات اسلامى مى خوانیم: «زید بن حارثه» بعد از آن که پیامبر(صلى الله علیه وآله)او را آزاد کرد، به عنوان «زید بن محمّد» خوانده مى شد، تا این که قرآن نازل شد، و دستور فوق را آورد، از آن به بعد، پیامبر(صلى الله علیه وآله)به او فرمود: تو «زید بن حارثه» اى، و مردم او را «مولى رسول اللّه»(صلى الله علیه وآله)مى خواندند. و نیز گفته اند: «ابو حذیفه» غلامى به نام «سالم» داشت، او را آزاد کرد، و فرزند خود نامید، هنگامى که آیه فوق نازل شد، او را به نام «سالم» مولى «ابى حذیفه» نامیدند.
ریشه کلمه
- ولى (۲۳۱ بار)
