فَتَيَمّمُوا
ریشه کلمه
قاموس قرآن
تيمم به معين قصد است در مصباح از ابن سكيت نقل كرده: «تَيَمَمُّوا صَعيداً طَيِّباً» يعنى قصد كنيد زمين پاك را در مجمع فرموده: تيمم به معنى قصد است همچنين است تأمم. [بقره:267]. غرض آن است كه در حين انفاق چيز پست و كم قيمت را كه خود آن را اگر بدهند نمىگيريد، انفاق نكنيد بلكه چيزى را براى انفاق اختيار كنيد كه پرقيمت و مورد پسند شما و همه است، از ابن عباس نقل شده خرماى پوسيده و فاسد را انفاق مىكردند كه از آن نهى شدند، نگارنده گويد: آيه عام و شامل هر انفاق است. يعنى: از خوبهاى آنچه به دست آوردهايد و آنچه براى شما از زمين بيرون آوردهايم، انفاق كنيد و در موقع انفاق پست آن را كه خود نمىگيريد مگر از آن چشم بپوشيد، منظور مكنيد. *** [مائده:6]. همچنين است آيه [نساء:43]. فقط لفظ «منه» در آن نيامده است. تيمم چنانكه گفته شد به معنى قصد است و در عرف شرع نام قصد به خصوصى است و آن اينكه زمين پاك را قصد كنند و خاك را در پيشانى و دستها استعمال نمايد. و خلاصه آنكه: خاك پاكى و نظير آن را مثل كلوخ، ريگ سنگ در نظر گرفته و دست بر آن مىزند و پيشانى و پشت دستها را مسح مىكند تفصيل آن در رسائل عمليه و روايات ديده شود. لفظ «منه» روشن مىكند كه بايد مقدارى از خاك ولو به صورت غبار، بايد در دست بماند و با آن به صورت و دستها مسح كند، اين در صورتى است كه «مِن» بعضيه باشد لذا بعضى گفتهاند بسنگى كه غبار و خاك ندارد نمىشود تيمم كرد. بعضى «من» را ابتدائيه گرفتهاند يعنى مسح بايد از صعيد شروع شده باشد. مراد از صعيد مطلق وجه الارض است اعم از خاك، سنگ، ريگ و غيره. از جمله «مايُريدُاللَّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَرَجٍ» كه در ذيل آيه مائده است معلوم مىشود كه حكم تيمم يك حكم تخفيفى است كه در صورت بروز عوامل بخصوصى معين گشته است در الميزان فرموده تيمم در واقع همان وضو است كه مسح سر و پاها از آن ساقط گرديده، شستن دست و صورت به مسح آن دو عوض شده و خاك جاى آب را گرفته است. يعنى: اگر مريض يا در سفر بوديد يا كسى از شما از خلوتگاه (قضاى حاجت) آمد يا با زنان مقاربت كرديد و در اين صورتها آب پيدا نكرديد زمين پاكى را قصد كنيد و از آن به صورت و دستهايتان مسح نمائيد...
