جِبِلاّ
«جِبِلّ» (به کسر ج و ب و تشدید لام) از مادّه «جَبَل» چنان که «راغب» در «مفردات» گوید: به معناى جماعت و گروه است، که از نظر عظمت، تشبیه به «جَبَل» (بر وزن عمل) به معناى کوه شده است; و تعبیر «کَثِیراً» براى تأکید بیشتر، در مورد پیروان شیطان است که در هر جامعه اى قشر عظیمى را تشکیل مى دهند. بعضى عدد «جبل» را ده هزار نفر یا بیشتر نوشته اند و براى کمتر از آن این تعبیر را مناسب ندانسته اند ولى بعضى این اعداد را لازم نمى دانند.
ریشه کلمه
- جبل (۴۱ بار)
قاموس قرآن
خلقت. (صحاح) خلقت و طبيعت (قاموس) [شعراء:184] بترسيد از آنكه شما و مردمان گذشته را آفريده است در مجمع البيان فرموده: جبلة طبيعتى كه شىء بر آن بنا نهاده شده باشد. راغب عقيده دارد كه آن از جبل به معنى كوه است همانطور كه كوه ثقيل است جبّله هم طبيعى است كه نقل و عوض كردن آن مشكل است «جِبِلَّةَ الْاَوَّلينَ»يعنى مردميكه بر احوال خود مجبول اند و بر آنها بنا نهاده شدهاند . در الميزان آن رابه معنى فطرت درك حسن و قبح و هدايت اوليّه گرفته است. به هر حال جبلّه به معنى خلق مطلق نيست بلكه خلقيكه بر فطرت هدايت و درك حسن و قبح اند و درك و فهم جبلّى آنهاست. همچنين است آيه [يس:62] هر چند در صحاح و در ذيل اقرب الموارد به نقل از قاموس آن را جماعت معنى كرده و طبرسى و زمخشرى و بيضاوى خلق گفتهاند ولى سرشت و طبيعت نيز در نظر است و معناى آن خلق مطلق نيست يعنى شيطان خلق كثيرى از شما را كه بر فطرت هدايت آفريده شده بودند گمراه كرد و فطرت خدائى را تغيير داد كه لازم بود از خواسته فطرت بر نگردند و گمراه نشوند.
