الْوَقْت
در این که منظور از «یَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ»، چه روزى است، مفسران احتمالات متعددى داده اند:
بعضى گفته اند: منظور پایان این جهان و بر چیده شدن دوران تکلیف است، چرا که بعد از آن، طبق ظاهر آیات قرآن، همه جهانیان از بین مى روند و تنها ذات پاک خداوند باقى مى ماند، بنابراین، تنها به مقدارى از درخواست ابلیس موافقت شد.
بعضى دیگر احتمال داده اند: منظور از «وقت معلوم» زمان معینى است که تنها خدا مى داند، و جز او هیچ کس از آن آگاه نیست، چرا که اگر آن وقت را آشکار مى ساخت ابلیس تشویق به گناه و سرکشى بیشتر شده بود.
بعضى نیز احتمال داده اند که منظور روز قیامت است; چرا که او مى خواست تا آن روز زنده بماند تا از حیات جاویدان برخوردار گردد و با نظر او موافقت گردید، به خصوص این که شبیه این تعبیر در آیه 50 سوره «واقعه»: (مِیْقاتِ یَوْم مَعْلُوم) درباره روز قیامت آمده است. ولى این احتمال، بسیار بعید است، چرا که اگر چنین مى بود باید خداوند به طور کامل با درخواست او موافقت کرده باشد، در حالى که، ظاهر آیات این است که: به طور کامل با درخواست او موافقت نشده و تنها تا «یَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ» موافقت شده است.
و به هر حال، تفسیر اول با روح و ظاهر آیه از همه موافق تر است.
ریشه کلمه
- وقت (۱۳ بار)
قاموس قرآن
مقدارى از زمان كه براى كارى معين شده است. فيومى در مصباح گويد: « اَلْوَقْتُ: مِقْدارٌ مِنَ الزَّمانِ مَفْرُوضٌ لِاَمْرٍما» [حجر:37-38]. گفت تو از مهلت شدگانى تا روز وقت معلوم كه قيامت باشد. * [مرسلات:11-13]. «اُقِتَّتْ» دراصل با واو است به جاى الف. و آن به معنى تعيين وقت و بيان وقت است در «رسل» آيه فوق بررسى شده و گفتهايم ظاهرا مراد از «رسل» رها شدهها و فرستادههاى عالم است نه پيامبران و آمدن قيامت وقت ايستادن و متوقف شدن آنهاست يعنى: آنگاه كه فرستادهها و رها شدهها موقوت و معينالوقت گردند براى متوقف شدن. براى چه روزى آنها با مدت رها شدهاند؟ براى روز فصل و جدايى. * [نساء:103]. كتاب كنايه از وجوب و موقوت به معنى وقتدار است يعنى نماز براى مومنان واجبى است محدودالوقت كه بايد در اوقاتش خوانده شود. ميقات: وقت معين براى كارى. و وعده اقتدار و نيز مكانى كه معين شده براى عملى مثل مواقيت حّج كه مكانهايى است براى احرام بستن چنانكه طبرسى فرموده است. عبارت راغب در بيان معنى اخير گنگ است. [اعراف:142]. ميقات درآيه به معنى وعده معين است چنانكه در صدر آيه فرموده «وَ وعَدْنامُوسى ثَلثينَ لَيْلَةً...» يعنى: به موسى سى شب وعده كرديم و آن را با ده شب اتمام نموديم پس وعده اقتدار خدا چهل شب گرديد. ايضا در آيه [اعراف:155]. و نيز در آيه [شعراء:38]. در آيه [نباء:17]. ظاهرا به معنى وقت است يعنى: روز فصل وقت رسيدن به حساب است. يا وقت از هم پاشيدگى اين عالم است. * [بقره:189]. از تو هلالها پرسند بگو آنها (براى روشن شدن) وقتها است براى مردم و حج.
