الْقُمّل
«قُمَّل» از مادّه «قَمْل» است و در این که منظور از «قُمَلّ» چیست؟ میان مفسران گفتگو است، ولى ظاهر این است که یک نوع آفت نباتى بوده که به غلات آنها افتاد، و همه را فاسد کرد.
ریشه کلمه
- قمل (۱ بار)
قاموس قرآن
[اعراف:133]. قُمَّل به ضمّ قاف و فتح ميم مشدّد جمع قملّه به معنى شپشه است و يا به معنى مگس كوچك است چنانكه راغب گفته. و آن با آنچه در تورات فعلى در سفر خروج باب 8 آمده مطابق است و در قاموس كتاب مقدس زير كلمه «مگس» به آن اشاره كرده در تورات گرچه پشه نيز گفته شده ولى ظاهراً به واسطه كوچكى جثه آنها بوده لذا در قاموس كتاب مقدس به آن اشاره نكرده است. بعضىها آن را شپش معمولى كه در بدن انسان توليد مىشود ترجمه كردهاند ولى آن اشتباه است قَمْل بر وزن فلس به معنى شپش است نه قُمَّل مشدد مگر آنكه قرائت شاذ را در نظر بگيريم كه آن را بر وزن فلس خواندهاند. در المنار از تفسير ابن كثير نقل كرده كه ابن عباس گفته: آن شپشه است كه در گندم توليد مىشود كه در قول ديگرش آن ملخهاى كوچكى است كه بال ندارند مجاهد و عكرمه و قتاده نيز آن را انتخاب كردهاند. حسن و سعيد بن جبير حشرات سياه و كوچك گفتهاند. ابن جرير گويد شپشى است مثل شپش كه در بدن شتر پيدا مىشود. طبرسى رحمه اللَّه در ذيل «اللغة» آن را كبار القردان گفته. قردان جمع قراده همان شپش شتر و غيره است به جاى شپش انسان و در ذيل «المعنى» آنچه از المنار نقل شد نقل كرده و فرموده به قولى كيك است كه در بدن توليد مىشود (برغوث). قُمَّل از جمله معجزات نه گانه موسى «عليه السلام» بود در مجمع از سعيد بن جبير نقل شده: شپشه (حشره گندم خوار) در مصر چنان زياد شد كه از ده انبان گندم كه به آسياب مىبردند جز سه قفيز به دست نمىآمد شپشه حتى به موها و ابروها و مژگانها و بدنهاى فرعونيان چسبيدند گوئى آبله در آورده بودند، خواب و استراحت از آنها سلب گرديد. تا به موسى پناه برده و گفتند از خدايت بخواه كه اين بلا را ببرد تا از بنى اسرائيل دست برداريم. در تورات فعلى سفر خروج باب 8 هست: انواع مگسهاى بسيار به خانه فرعون و فرعونيان و به تمامى مصر آمدند و زمين از مگسها ويران شد. به «طوفان - جرد - ضفدع» رجوع شود.
