اللّطِيف
«لطیف» از مادّه «لطف» است. هنگامى که درباره اجسام به کار مى رود، به معناى سبکى در مقابل سنگینى.
هنگامى که درباره حرکات (حرکت لطیفه) به کار مى رود، به معناى یک حرکت کوچک و زودگذر.
و گاهى نیز در مورد موجودات و کارهاى بسیار دقیق و باریک ـ که با حسّ قابل درک نیستند ـ به کار مى رود.
و اگر خدا را به عنوان لطیف توصیف مى کنیم نیز به همین معناست، یعنى او خالق اشیاى ناپیدا و داراى افعالى است که از محیط قدرت استماع بیرون است، بسیار باریک بین و فوق العاده دقیق مى باشد.
بنابراین «لطیف» از مادّه «لطف» به معناى کار بسیار ظریف و باریک است، و اگر به رحمت هاى خاص الهى، «لطف» گفته مى شود نیز به خاطر همین ظرافت آن است.
و «لطیف» در سوره «شورى» دو معنا دارد: یکى صاحب لطف و محبت و مرحمت، و دیگر آگاه بودن از امور دقیق و پنهانى، و از آنجا که روزى دادن به همه بندگان، نیاز به این دارد که از تمام آنها در هر گوشه و کنار، در سراسر آسمان و زمین آگاه و با خبر باشد، در آغاز به لطیف بودنش اشاره مى کند، و سپس به مقام رزّاقیت.
پس توصیف خداوند، به «لطیف» از این نظر است که، «لطیف» از مادّه «لطف» به معناى هر موضوع دقیق، ظریف، و هرگونه حرکت سریع و جسم لطیف است; بنابراین، لطیف بودن خداوند، اشاره به علم او نسبت به اسرار دقیق و ظریف آفرینش است، و گاه، به معناى خلقت اجسام لطیف، کوچک، ذره بینى و مافوق ذره بینى آمده است.
ریشه کلمه
- لطف (۸ بار)
قاموس قرآن
به ضم اول به معنى رفق و مدارا و نزديكى است «لَطَفَ لُطْفاً: رَفَقَ وَ دَنا» و به فتح اول به معنى نازكى و صافى است «لَطُفَ لُطْفاً و لَطافَةً: صَغُرَودَقَّ» (قاموس) در صحاح گفته: «اَلُّلطْفُ فِى الْعَمَلَ: اَلرِفْقُ فيهِ» در مصباح آمده «لَطَفَ اللهُ بِنا» يعنى خدا بما رفق و با ما مدارا كرد. [كهف:19]. تَلَطُّف به معنى اعمال رفق و مدارا است يعنى ببيند كدام طعام بهتر است تا رزقى از آن به شما بياورد و در خريدن طعام و دررفتن و آمدن اعمال مدارا كند (و خشن نباشد) و كسى را به حال شما واقف نكند. لَطيف: از اسماء حسنى است و آن بنابر آنكه گفته شد به معنى مدارا كننده است و آن بالام و باء متعدى مىشود در اقرب الموارد هست «لَطَفَ اللهُ لِلْعَبْدِ وَ بِالْعَبْدِ: رَفَقَ بِهِ...». * [انعام:103]. چشمها خدا را درك نكند، خدا چشمها را درك كند، خدا مداراگر و دانا است. مىداند و مدارا مىكند. * [شورى:19]. [يوسف:100]. لطيف در هردوآيه به معنى مدارا كننده است. طبرسى ذيل آيه 100 يوسف در معنى آن سه قول نقل كرده: مداراگر. آنكه حاجت تو را با مدارا برآورد. آنكه بدقائق امور عالم است. قول سوم نظير آن است كه لطيف را نافذ و دقيق گفتهاند ولى آنچه ما اختيار كرديم مقبولتر است و آيات با آن كاملا تطبيق مىشود.
