الحج ٦٠
کپی متن آیه |
---|
ذٰلِکَ وَ مَنْ عَاقَبَ بِمِثْلِ مَا عُوقِبَ بِهِ ثُمَ بُغِيَ عَلَيْهِ لَيَنْصُرَنَّهُ اللَّهُ إِنَ اللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ |
ترجمه
الحج ٥٩ | آیه ٦٠ | الحج ٦١ | ||||||||||||||
|
معنی کلمات و عبارات
«ذلِکَ»: (نگا: حجّ / ). به همین منوال. این وعدهای است که به مهاجران دادهایم. «عَاقَبَ»: ستم و جنایت کرد. مراد قصاص کردن و انتقام گرفتن است که برای مشاکله لفظی، قصاص، عقاب نامیده شده است. «بُغِیَ عَلَیْهِ»: ستم و جنایت بدو شد (نگا: بقره / انعام / .
نزول
«شیخ طوسى» گویند: درباره عده اى از مشرکین نازل گردیده که براى مقاتله با جماعتى از مسلمین در ماه حرام آمده بودند بعد از آن که مسلمین به آنها تذکر داده بودند که در آن ماه حرام نباید به جنگ و قتال بپردازند با وجود بر این مشرکین قبول نکردند و عاقبة الامر مسلمین در آن جنگ پیروز گشتند.[۱][۲]
تفسیر
نکات آیه
۱ - بردبارى و خویشتن دارى مؤمنان و مهاجران، در برابر فشارها و آزارهاى مشرکان و پرهیز از انتقام گیرى، امرى مهم، سرنوشت ساز و مورد توصیه مؤکد خداوند ( در اوایل هجرت از مکّه به مدینه) (و الذین هاجروا ... و إنّ اللّه لعلیم حلیم . ذلک) «ذلک» خبر براى مبتداى محذوف و اشاره است به توصیه خدا به مؤمنان و مهاجران صدراسلام مبنى بر این که در برابر فشارها و آزارهاى مشرکان، خویشتن دارى کنند و بردبارى را از دست ندهند. گفتنى است که در چنین مواردى معمولاً از کلمه «هذا» استفاده مى کنند. بنابراین به کارگیرى «ذلک» - که براى اشاره به دور است - بیانگر اهمیت خویشتن دارى در برابر آزارهاى مشرکان صدراسلام در آن مقطع خاص مى باشد; مقطعى که ظاهراً هنوز مؤمنان از نیروى کافى براى برخورد قهرآمیز با دشمن، برخوردار نبودند.
۲ - مقابله به مثل یکى از مؤمنان صدراسلام، در پى عقوبتى که از سوى مشرکان بر او رفته بود. (و من عاقب بمثل ما عوقب به) از ظاهر آیه، چنین استفاده مى شود که یکى از مؤمنان، در پى عقوبتى که از سوى مشرکان بر او رفته بود، دست به انتقام زد و مقابله به مثل کرد. سپس دوباره از سوى آنها مورد تجاوز و ستم قرار گرفت. خداوند در پى این تجاوز، به او وعده أکید داد که او را یارى خواهد کرد تا انتقام خود را بگیرد. اما در عین حال، با تذکر به این حقیقت که خداوند بخشنده و غفور است، توصیه نمود که اگر که از آن تجاوز درگذرد و متجاوز را مورد عفو و آمرزش قرار دهد، مناسب تر و پسندیده تر خواهد بود.
۳ - تجاوز دو باره مشرکان به مسلمانانى که با آنان، مقابله به مثل کرده بودند (یعنى نظیر عقوبتى که بر آنها رفته بود، به آنان عقوبت رسانده بودند). (و من عاقب بمثل ما عوقب به ثمّ بغى علیه)
۴ - خداوند، به مسلمان مورد ستم، وعده قطعى داد که او را نصرت و یارى خواهد داد تا انتقام خود را از ستمگران بازستاند. (و من عاقب ... ثمّ بغى علیه لینصرنّه اللّه)
۵ - خداوند، حامى و پشتیبان ستمدیدگان و دشمن ستمگران و متجاوزان است. (و من عاقب بمثل ما عوقب به ثمّ بغى علیه لینصرنّه اللّه)
۶ - خداوند به فرد مسلمان مورد تجاوز مشرکان، توصیه کرد که در گرفتن انتقام، از دشمنانش در گذرد و آنان را مورد آمرزش قرار دهد. (و من عاقب ... لینصرنّه اللّه إنّ اللّه لعفوّ غفور)
۷ - خدا، عفوّ (با گذشت) و غفور (آمرزنده) است. (إنّ اللّه لعفوّ غفور)
موضوعات مرتبط
- اسلام: تاریخ صدر اسلام ۱، ۲، ۳، ۴، ۶
- اسماء و صفات: عفو ۷; غفور ۷
- خدا: توصیه هاى خدا ۱، ۶; حمایتهاى خدا ۵; دشمنى خدا ۵; نصرت هاى خدا ۴; وعده هاى خدا ۴
- ظالمان: دشمن ظالمان ۵
- متجاوزان: دشمن متجاوزان ۵
- مسلمانان: توصیه به مسلمان مظلوم ۶; مقابله به مثل مسلمانان مهاجر صدراسلام ۳
- مشرکان: تجاوزگرى مشرکان صدراسلام ۳; صبر بر اذیتهاى مشرکان صدراسلام ۱
- مظلومان: حامى مظلومان ۵; نصرت مظلومان ۴
- مهاجران: اهمیت صبر مهاجران صدراسلام ۱; توصیه به مهاجران صدراسلام ۱; مقابله به مثل مهاجران صدراسلام ۲
منابع
- ↑ در تفسیر البرهان از محمد بن العباس بعد از دو واسطه از عیسى بن داود او از امام کاظم علیهالسلام و ایشان از پدر بزرگوارش امام صادق علیهالسلام نقل نماید که فرمود: از پدرم امام باقر علیهالسلام زیاد مى شنیدم که این آیه را تلاوت میفرمود سپس از وى سؤال کردم. فرمودند: این آیه درباره امام مرتضى علیهالسلام نازل گردیده است.
- ↑ ابن ابى حاتم از مفسرین عامه در تفسیر خود از مقاتل نقل نماید که این آیه درباره سریه اى است که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرستاده بود. اینان وقتى به مشرکین برمیخورند که دو شب به پایان رسیدن ماه محرم مانده بود و به مشرکین تذکر دادند که نباید در ماه حرام قتال بکنند ولى مشرکین توجه نکرده بودند.