الأنفال ١١
| کپی متن آیه |
|---|
| إِذْ يُغَشِّيکُمُ النُّعَاسَ أَمَنَةً مِنْهُ وَ يُنَزِّلُ عَلَيْکُمْ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً لِيُطَهِّرَکُمْ بِهِ وَ يُذْهِبَ عَنْکُمْ رِجْزَ الشَّيْطَانِ وَ لِيَرْبِطَ عَلَى قُلُوبِکُمْ وَ يُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدَامَ |
ترجمه
| الأنفال ١٠ | آیه ١١ | الأنفال ١٢ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«یُغَشِّیکُمْ»: همچون پرده‌ای بر دیدگان شما افگند. بر شما چیره کرد. «النُّعَاسَ»: خواب سبک و چرت‌مانندی که با وجود آن حواسّ از کار نمی‌افتد و ادراک و شعور بر جای است. «أَمَنَةً»: امن. امنیّت. مفعول‌له است. «رِجْزَ»: ناپاکی. مراد وسوسه‌های اهریمنی است (نگا: مائده / ، مدّثّر / .
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
ثُمَ أَنْزَلَ عَلَيْکُمْ مِنْ... (۵) ثُمَ أَنْزَلَ عَلَيْکُمْ مِنْ... (۵)
سَيُهْزَمُ الْجَمْعُ وَ يُوَلُّونَ... (۰) فَإِنَ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً (۰) إِنَ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً (۰) عَالِيَهُمْ ثِيَابُ سُنْدُسٍ خُضْرٌ... (۱)
تفسیر
- آيات ۱۴ - ۷، سوره انفال
- بيان آيات مربوط به جنگ بدر و وضع و حال روحى مسلمين در آن جنگ كه نخستين جنگ آنان بود
- مراد از (( مردف )) بودن ملائكه اى كه در جنگ بدر به يارى مسلمين نازل شدند
- امداد مسلمين با فرستادن ملائكه به منظور بشارت مسلمين و آرامش دلهاى آنان بوده نه براى كشتن كفار
- امداد مسلمين در جنگ بدر با فرو فرستادن باران
- (رواياتى درباره جنگ بدر و شاءن نزول آيات مربوطه )
- داستان جنگ بدر
- خواب عاتكه (دختر عبدالمطلب ) تعبير شد!
- انصار هم همچو مهاجرين دست يارى به پيامبر اكرم (ص ) مى دهند
- پيامبر اكرم (ص ) دستور حركت صادر مى كند
- جنگ بدر آغاز مى شود
- خطابه رسول الله (ص ) براى لشگر اسلام در روز جنگ بدر
- حكايت جريان جنگ بدر بنقل از واقدى در كتاب مغازى
- جنگ بدر بروايت تفسير قمى
- اسامى كفارى كه به نقل شيخ مفيد عامه و خاصه اتفاق دارند در جنگ بدر به دست اميرالمؤمنين على (ع ) هلاك شدند
- فهرست اسامى شهداى جنگ بدر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
إِذْ يُغَشِّيكُمُ النُّعاسَ أَمَنَةً مِنْهُ وَ يُنَزِّلُ عَلَيْكُمْ مِنَ السَّماءِ ماءً لِيُطَهِّرَكُمْ بِهِ وَ يُذْهِبَ عَنْكُمْ رِجْزَ الشَّيْطانِ وَ لِيَرْبِطَ عَلى قُلُوبِكُمْ وَ يُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدامَ «11»
(به ياد آوريد) زمانى كه (خداوند) از سوى خود براى آرامش شما، خوابى سبك بر شما مسلّط ساخت واز آسمان بارانى بر شما فرستاد تا شما را با آن پاك كند وپليدى (وسوسه‌ى) شيطان را از شما بزدايد و دلهاى شما را محكم و گامهايتان را با آن استوار سازد.
نکته ها
«نعاس»، به ابتداى خواب وخواب سبك و گفته مى‌شود، يعنى در حال استراحت آنچنان خواب بر شما مسلّط نشد كه دشمن از آن سوء استفاده كرده و بر شما شبيخون بزند. «1»
لشكر قريش با ساز و برگ جنگى فراوان و آذوقه‌ى كافى و حتّى زنان خواننده براى تقويت روحيّه‌ى جنگ‌جويان، وارد منطقه‌ى بدر شدند و ابتدا چاه‌هاى آب را در اختيار گرفتند؛ ولى مسلمانان دچار تزلزل بودند. پيامبر كه مى‌ديد يارانش ممكن است شب را به آرامى نخوابند و فردا با جسم و روحى خسته در برابر دشمن قرار گيرند، بشارت داد كه فرشتگان الهى به يارى آنان خواهند آمد و آنها را دلدارى داد به طورى كه شب را به آرامى خوابيدند. از طرف ديگر علاوه بر كمبود آب براى تطهير و رفع تشنگى، مشكل اساسى منطقه‌ى بدر، وجود شن‌هاى نرم و روان بود كه پا در آن فرو مى‌رفت، در آن شب باران باريد و مسلمانان دلگرم شدند و زمين زير پايشان سفت شد.
البتّه ممكن است مراد از ثبات قدم در آيه، همان استقامت و پايدارى باشد، نه محكم‌شدن پاها در زمين باران خورده. هر دو احتمال نيز با هم ممكن است.
مراد از «پاك شدن از پليدى» ممكن است پاك شدن از وسوسه‌هاى شيطان و يا پاك شدن از پليدى جسمانى جنابت باشد، به هر حال باران با توجّه به نياز شديد مسلمانان،
«1». تفسير نمونه.
جلد 3 - صفحه 280
همه‌ى اين مشكلات را برطرف كرد. «1»
امام صادق عليه السلام فرمود: «آب باران بياشاميد كه امراض را برطرف مى‌كند، آنگاه اين آيه را تلاوت فرمودند». «2» «يُذْهِبَ عَنْكُمْ رِجْزَ الشَّيْطانِ»
پیام ها
1- با اراده و امداد الهى، در برابر دشمن مسلّح و انبوه هم مى‌توان آرامش داشته و آرام خوابيد، و اگر خدا نخواهد، در بهترين باغ‌ها و شرايط، نه خوابى هست و نه آرامشى. «إِذْ يُغَشِّيكُمُ النُّعاسَ أَمَنَةً مِنْهُ»
2- گاهى استراحت وخواب سبك در جنگ، نعمت بزرگ الهى است، كه هم خستگى را بر طرف مى‌كند و هم مجال شبيخون به دشمن نمى‌دهد. «النُّعاسَ أَمَنَةً مِنْهُ»
3- پاكى ظاهرى: «لِيُطَهِّرَكُمْ» و پاكى باطنى: «يُذْهِبَ عَنْكُمْ رِجْزَ الشَّيْطانِ»، هر يك به تنهايى ارزش است، امّا ارزشمندتر وجود هردو با هم مى‌باشد.
4- انتظار خداوند از مجاهد مسلمان، پاكى و داشتن روحيّه‌اى بالا و مقاوم و ثابت‌قدم بودن است. لِيُطَهِّرَكُمْ ... لِيَرْبِطَ عَلى قُلُوبِكُمْ
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
إِذْ يُغَشِّيكُمُ النُّعاسَ أَمَنَةً مِنْهُ وَ يُنَزِّلُ عَلَيْكُمْ مِنَ السَّماءِ ماءً لِيُطَهِّرَكُمْ بِهِ وَ يُذْهِبَ عَنْكُمْ رِجْزَ الشَّيْطانِ وَ لِيَرْبِطَ عَلى قُلُوبِكُمْ وَ يُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدامَ «11»
إِذْ يُغَشِّيكُمُ النُّعاسَ: ياد بياوريد زمانى را كه فرا گرفت شما را خواب سبك. أَمَنَةً مِنْهُ: براى ايمنى كه حاصل شده بود از جانب الهى.
«1» شرح واقعه بدر در كتب سيره از قبيل سيره ابن هشام و تاريخ يعقوبى و در كتب تفسير ذيل همين آيه به تفصيل آمده است.
جلد 4 صفحه 302
در منهج- مروى است كه در شب بدر، دغدغه عظيم براى مسلمانان روى داد به جهت آنكه منزلشان در ريگستانى واقع كه قدم فرو مى‌رفت و آب نيز نداشتند. مشركان سبقت نموده بر ساحل فرود آمدند. حق تعالى خواب را بر آنها وارد تا از متاعب سفر و خوف خطر استراحت يابند و اكثر محتلم شدند. صبح شيطان وسوسه نمود كه شما نماز بايد كنيد، و برخى جنب، و اكثر محدثين فاقد آب، و اقدام تا زانو فرو رود، لكن كفار بر زمين سفح و واجد اگر هستند، و شما مى‌گوئيد ما دوستان خدا و پيغمبر او در ميان ما است، اين چگونه باشد؟ حق تعالى در آن محل باران را نازل فرمود بر آنها كه: وَ يُنَزِّلُ عَلَيْكُمْ مِنَ السَّماءِ ماءً: و نازل فرمود بر شما از آسمان آب را كه رودخانه‌ها روان شد و حوضها و حفيرها پر گرديد، لِيُطَهِّرَكُمْ بِهِ: تا پاك سازد شما را به آن آب از حدث و خبث، وَ يُذْهِبَ عَنْكُمْ رِجْزَ الشَّيْطانِ: و ببرد از شما وسوسه شيطان را كه مى‌گفت نصرت و جنابت با هم جمع نشود. وَ لِيَرْبِطَ عَلى قُلُوبِكُمْ: و تا تقويت دهد بر قلوب شما و زياد فرمايد قوت قلب و سكون نفس و وثوق را به لطف و نصرت خود، وَ يُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدامَ: و براى آنكه ثابت و راسخ گرداند به آن باران، اقدام شما را، چه باران وقتى بر ريگستان باريد آن را مستحكم و قدمهاى مؤمنان مستقر شد، لكن در زير سفج كفار، لاى عصيم پديد آمد. و يا ثبات قدم است در معركه حرب، پس سيراب شده، دوازده ظرف را پر از آب و غسل و وضو ساختند، مرفه الحال گرديده، وسوسه شيطان زايل گشت.
در تفسير برهان- عن ابى بصير عن ابى عبد اللّه عليه السّلام عن ابيه عن جدّه عن آبائه، قال امير المؤمنين عليه السّلام: اشربوا ماء السّماء فانه يطهّر البدن و يدفع الاسقام قال اللّه: ينزّل عليكم من السّماء ماء ليطهّركم به- الى قوله- و يثبّت به الاقدام. «1» أبي بصير از حضرت صادق عليه السّلام از پدران كرام خود از حضرت امير المؤمنين عليه السّلام فرمود: بياشاميد آب آسمان را، پس بدرستى كه پاك مى‌كند بدن را، و دفع نمايد دردها را، فرمود خداى تعالى: وَ يُنَزِّلُ عَلَيْكُمْ مِنَ السَّماءِ ماءً الخ.
«1» تفسير برهان، جلد 2، صفحه 69.
جلد 4 صفحه 303
خصوصا باران نيسان كه علامه مجلسى رحمه اللّه روايت نموده: روزى جمعى اصحاب نشسته بودند، حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم وارد، و سلام فرمود.
جواب دادند. فرمود: مى‌خواهيد تعليم نمايم شما را دوائى كه جبرئيل مرا تعليم نموده كه محتاج به دواى اطبا نبوده باشيد؟ پس حضرت امير المؤمنين عليه السّلام و سلمان و ديگران سؤال نمودند كه آن دوا چيست؟ حضرت خطاب به امير المؤمنين عليه السّلام فرمود: در ماه نيسان رومى، آب باران مى‌گيرى و سوره حمد، آية الكرسى، قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ ...، قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ ...، قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ ...، قُلْ يا أَيُّهَا الْكافِرُونَ هر يك را هفتاد مرتبه مى‌خوانى. و هفتاد مرتبه اللّه اكبر، هفتاد مرتبه لا اله الّا اللّه، و هفتاد مرتبه صلوات مى‌فرستى، و هفت روز صبح و عصر مى‌آشامى. قسم به خدائى كه مرا به راستى به خلق مبعوث فرموده، جبرئيل گفت كه: حق تعالى بردارد از كسى كه اين آب را بياشامد هر دردى را كه در بدنش باشد، و عاقبت شفا بخشد او را (حديث مفصل و براى نمونه تذكر داده شد). «1» تتمه: عياشى- از جابر كه سؤال نمودم از حضرت صادق عليه السّلام باطن اين آيه را؟ فرمود: آسمان در باطن، رسول خدا؛ و آب، على باشد. قرار داده است خدا او را از رسول، پس اين است آيه: ماءً لِيُطَهِّرَكُمْ بِهِ. آن آب، على عليه السّلام است كه پاك فرمايد به آن قلب كسى را كه دوست دارد او را، و اما فرمايش: وَ يُذْهِبَ عَنْكُمْ رِجْزَ الشَّيْطانِ، كسى كه دوست دارد على عليه السّلام را، ببرد از او وسوسه شيطان را و تقويت دهد قلب او را. «2»
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
إِذْ يُغَشِّيكُمُ النُّعاسَ أَمَنَةً مِنْهُ وَ يُنَزِّلُ عَلَيْكُمْ مِنَ السَّماءِ ماءً لِيُطَهِّرَكُمْ بِهِ وَ يُذْهِبَ عَنْكُمْ رِجْزَ الشَّيْطانِ وَ لِيَرْبِطَ عَلى قُلُوبِكُمْ وَ يُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدامَ «11» إِذْ يُوحِي رَبُّكَ إِلَى الْمَلائِكَةِ أَنِّي مَعَكُمْ فَثَبِّتُوا الَّذِينَ آمَنُوا سَأُلْقِي فِي قُلُوبِ الَّذِينَ كَفَرُوا الرُّعْبَ فَاضْرِبُوا فَوْقَ الْأَعْناقِ وَ اضْرِبُوا مِنْهُمْ كُلَّ بَنانٍ «12»
جلد 2 صفحه 516
ترجمه
وقتى كه فرو ميگرفت شما را خواب سبكى براى امنيّتى از او و نازل ميفرمود بر شما از آسمان آبرا تا پاك كند شما را بآن و ببرد از شما پليدى شيطان را و تا به بندد بر دلهاى شما اميد بخود را و ثابت كند بآن قدمها را
هنگاميكه وحى مى- كرد پروردگار تو بملائكه كه من با شمايم پس ثابت قدم كنيد آنانرا كه ايمان آوردند زود باشد بيندازم در دلهاى آنانكه كافر شدند ترس را پس بزنيد بر بالاى گردنها و بزنيد از ايشان هر يك از دستها و پاها را.
تفسير
شبى كه فرداى آن جنگ بدر واقع شد دلهاى اهل ايمان بوعده نصرت الهى قوى گرديد و امنيّتى از جانب خداوند براى آنها حاصل شد لذا بخواب رفتند ولى دلشان بيدار بود و مراقب بودند كه دشمن شبيخون نزند اتفاقا بيشترشان محتلم شدند و چاه بدر در تصرف كفار بود شيطان وسوسه نمود كه شما جنب شديد و آب نداريد با حال جنابت چگونه جنگ مى‌كنيد و ظفر مى‌يابيد و اگر كشته شويد و با اينحال از دنيا برويد چگونه ببهشت ميرويد بعلاوه ممكن است از تشنگى هلاك شويد و قادر بر دفاع از دشمن نشويد لذا خداوند باران رحمت خود را بر آنها نازل فرمود كه هم پاك شدند و هم پاكيزه و هم غسل نمودند و هم ذخيره كردند و هم از دلچركينى كه بواسطه وسوسه شيطان براى آنها از جهاد با اينحال روى داده بود بيرون آمدند و هم مطمئن بعنايت و لطف الهى نسبت بخودشان شدند بطوريكه گويا دلهاشان بريسمان محكم اميد و وثوق بخدا بسته شده و هم منزلگاهشان كه زمين ريگزار بود و قدمهاشان در آن فرو ميرفت سخت و صلب شد و ثبات قدم صورى و معنوى در جنگ براى ايشان حاصل گشت و اين وقتى بود كه خداوند بملائكه‌ئيكه براى نصرت آنها فرستاده بود وحى فرمود كه من معين و ياور شما هستم ثابت قدم كنيد اهل ايمان را در جهاد با كفار بارائه دادن خودتان را بآنها و كمك نمودن با آنها در جهاد و بشارت بفتح و ظفر و نقل شده كه صوت ملائكه را ميشنيدند كه ميگفتند بشارت باد شما را بنصرت الهى و خداوند چنان رعبى از مسلمانان در دل كفار انداخته بود كه با آنكه عدّه آنها تقريبا سه برابر عدّه مسلمانان بود و اسلحه و معدّات جنگيشان قابل مقايسه با اينها نبود جرئت سبقت
جلد 2 صفحه 517
بجنگ را نمى‌نمودند و مسلمانان را از جان گذشته تشخيص داده بودند و مايل بصلح بودند پيغمبر (ص) هم حاضر شد ولى أبو جهل جهالت كرد و مانع شد و خود و سايرين را بهلاكت انداخت و مأمور شدند ملائكه كه با شمشيرهاشان بزنند از گردن ببالاى آنها را كه حلقوم و سر باشد و قطع نمايند دستها و پاهاى آنها را چون مراد از بنان اطراف بدن است و گفته‌اند اين دستور بملائكه براى آن بود كه بدانند چه قسم بايد با مسلمانان كمك نمايند و فرموده‌اند دو جمله مصدّره بكلمه اذ در اين دو آيه و جمله اذ تستغيثون در آيات سابقه سه بدل است از جمله و اذ يعدكم اللّه براى تعداد نعمت و بنظر حقير عطف است و در مقام تعداد حذف حرف عطف شايع است ولى هر يك را بمناسبت ميتوان بسابقش متعلق گرفت چنانچه بيان شد.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
إِذ يُغَشِّيكُمُ النُّعاسَ أَمَنَةً مِنه‌ُ وَ يُنَزِّلُ عَلَيكُم مِنَ السَّماءِ ماءً لِيُطَهِّرَكُم بِهِ وَ يُذهِب‌َ عَنكُم رِجزَ الشَّيطان‌ِ وَ لِيَربِطَ عَلي قُلُوبِكُم وَ يُثَبِّتَ بِهِ الأَقدام‌َ «11»
زماني که عارض شد شما را نوم با حال امن از او نازل فرمود از آسمان براي شما باران را تا اينكه پاك كند شما را و برطرف كند رجز و وسوسه شيطان را از شما و براي اينكه محكم كند دلهاي شما را و ثابت كند بر شما قدمهاي شما را توضيح كلام- اينكه كفار سبقت گرفتند بر مركز آب و مسلمين آب نداشتند براي تطهير و وضوء و محتلم شده بودند و وسائل غسل هم نداشتند و نيز زماني که مسلمين در او بودند شن بود و پاها در او فرو ميرفت خداوند باران فرستاد آب پيدا كردند تطهير كردند و غسل نمودند زمين هم محكم شد ملائكه هم نازل شدند باعث امنيت خواطر آنها شد إِذ يُغَشِّيكُمُ فرو گرفت حواس ظاهره را که ديگر چشم نبيند و گوش نشنود و هكذا سائر حواس لذا غشوه را غشوه گفتند النعاس اول نوم است امنة منه با كمال امن خواب رفتند يا بواسطه وعده نصرت الهي يا نزول ملائكه براي اينكه فرداي جنگ كسالت خواب را نداشته باشند وَ يُنَزِّلُ عَلَيكُم مِنَ السَّماءِ ماءً فقط در قسمت مسلمين باران شديدي آمد و در قسمت كفار نباريد لِيُطَهِّرَكُم بِهِ تطهير از اخباث و احداس بواسطه فراواني
جلد 8 - صفحه 85
آب و رفع سائر حوائج وَ يُذهِب‌َ عَنكُم رِجزَ الشَّيطان‌ِ رجز شيطان ممكن است احتلام باشد زيرا احتلام خواب شيطاني است و از اينکه جهت ميان مردم معروف است که محتلم ميشوند ميگويند شيطاني شديم که بتوسط باران غسل كردند و رجز احتلام را برطرف كردند و ممكن است وسوسه شيطان باشد که زمين شن است و نميتوانيد جنگ كنيد يا از بي‌آبي از پا در مي آييد باران آمد زمين محكم شد آب فراوان شد وسوسه شيطان از بين رفت وَ لِيَربِطَ عَلي قُلُوبِكُم بخيال راحت و اطمينان قلب مقابلي با كفار كنيد وَ يُثَبِّتَ بِهِ الأَقدام‌َ يا بمعني ثبات قدم در ميدان جنگ بقرينه و ليربط علي قلوبكم يا بمعني استحكام زمين که پاها فرو نرود
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 11)- سپس دومین نعمت خود را به مؤمنان یادآور می‌شود، می‌گوید:
ج2، ص137
«به خاطر بیاورید هنگامی را که شما را در خواب سبکی فرو برد که مایه آرامش و امنیت روح و جسم شما از ناحیه خداوند گردید» (إِذْ یُغَشِّیکُمُ النُّعاسَ أَمَنَةً مِنْهُ).
و به این ترتیب مسلمانان در آن شب پراضطراب، از این نعمت بزرگی که فردای آن روز در میدان مبارزه به آنها کمک فراوانی کرد بهره گرفتند.
سومین موهبتی را که در آن میدان به شما ارزانی داشت این بود «که آبی از آسمان برای شما فرو فرستاد» (وَ یُنَزِّلُ عَلَیْکُمْ مِنَ السَّماءِ ماءً).
«تا به وسیله آن شما را پاک و پاکیزه کند و پلیدی شیطان را از شما دور سازد» (لِیُطَهِّرَکُمْ بِهِ وَ یُذْهِبَ عَنْکُمْ رِجْزَ الشَّیْطانِ).
به علاوه «خدا می‌خواست با این نعمت دلهای شما را محکم دارد» (وَ لِیَرْبِطَ عَلی قُلُوبِکُمْ). و نیز «می‌خواست (در آن شنزار که پای شما فرو می‌رفت، و لغزنده بود) به وسیله ریزش باران گامهای شما را محکم کند» (وَ یُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدامَ).
نکات آیه
۱- آرامش روحى مجاهدان پیش از جنگ بدر، موجب فراگیرى خوابى سبک بر تمامى آنان (إذ تستغیثون ... إذ یغشیکم النعاس أمنة منه) «غشاوه» به معناى احاطه است و فعل «یغشیکم»، از باب تفعیل، دلالت بر کثرت احاطه دارد. مى توان گفت نمود آن کثرت، فراگیرى خواب بر تمامى افراد بوده است. کلمه «أمنة»، که به معناى نبودن ترس است، مفعول له حصولى براى «یغشیکم» است. یعنى به علت اینکه آرامش یافتید، خواب شما را فراگرفت
۲- خداوند در آستانه جنگ بدر با رفع اضطراب از مجاهدان، آنان را از آرامشى کامل بهره مند ساخت. (إذ یغشیکم النعاس أمنة منه)
۳- لزوم پدید آوردن زمینه آرامش روحى و تجدید قوا براى نیروهاى رزمى، قبل از ورود به صحنه کارزار (إذ یغشیکم النعاس أمنة منه)
۴- لزوم حفظ آماده باش و عدم غفلت از دشمن در صحنه هاى نبرد، حتى به هنگام استراحت (إذ یغشیکم النعاس أمنة منه) تصریح به اینکه خواب مجاهدان در آستانه نبرد، خوابى سبک و خفیف بود، براى اشاره به این است که مجاهدان اگر چه به استراحت پرداختند، ولى به گونه اى نبود که از تحرکات دشمن غافل شوند.
۵- استراحت و آرامش روحى مجاهدان و فراگیرى خواب بر آنان در آستانه جنگ بدر، نعمتى الهى بر ایشان و شایسته به یاد داشتن (إذ یغشیکم النعاس أمنة منه)
۶- خداوند در آستانه جنگ بدر مسلمانان را از نعمت باران بهره مند ساخت. (و ینزل علیکم من السماء ماء)
۷- فراهم شدن آب براى غسل و وضو و تطهیر نجاستها و قذارتها، از اهداف نزول باران براى مجاهدان بدر (و ینزل علیکم من السماء ماء لیطهّرکم به) ذکر نشدن متعلق «یطهرکم» حکایت از عمومیت آن متعلق دارد (نجاستهاى ظاهرى و باطنى). یعنى خداوند باران را فرو فرستاد تا نجاستهاى ظاهرى را به وسیله آن برطرف سازید و آنان که جنب هستند غسل کنند و دیگران وضو بسازند.
۸- برخى از مجاهدان بدر گرفتار پلیدى و نگرانیهایى از سوى شیطان بودند. (و یذهب عنکم رجز الشیطن)
۹- فقدان آب براى تحصیل طهارت و برطرف کردن نجاستها، مایه وسوسه شیطان و ایجاد نگرانى در پیکارگران بدر (لیطهّرکم به و یذهب عنکم رجز الشیطن) نبودن لام در «یذهب» بیانگر این است که «یذهب ... » مترتب بر «لیطهرکم ... » است. و تناسب تطهیر با برطرف شدن رجز شیطان اقتضا مى کند که مراد از رجز شیطان وسوسه هایى باشد که شیطان بر اثر نبودن آب براى طهارت در مجاهدان ایجاد مى کرده است.
۱۰- نزول باران در آستانه جنگ بدر براى تطهیر مجاهدان، زمینه ساز برطرف شدن نگرانیها و وسوسه هاى ایجاد شده از سوى شیطان (و ینزل علیکم ... و یذهب عنکم رجز الشیطن)
۱۱- طهارت جسمى و روحى از ارزشهاى الهى (لیطهّرکم به و یذهب عنکم رجز الشیطن)
۱۲- شیطان، مایه پلیدیها و ناپاکیها (لیطهّرکم به و یذهب عنکم رجز الشیطن)
۱۳- تقویت دلهاى مجاهدان با مشاهده امدادهاى حسى، از اهداف نزول باران در آستانه جنگ بدر (و ینزل علیکم ... لیربط على قلوبکم) «ربط على قلبه» یعنى دلهاى آنان را استحکام بخشید، و این کنایه از ایجاد شهامت و شجاعت است. گفتنى است تناسب نزول باران با استحکام دلها براى نبرد این است که مجاهدان در زمانى که نیاز فراوان به آب دارند با نزول باران، امداد الهى را لمس کرده و بدان یقین کنند.
۱۴- ریزش باران در آستانه جنگ بدر، از عوامل مؤثر در پیروزى مسلمانان در آن جنگ (و ینزل علیکم ... و یثبت به الأقدام)
۱۵- تقویت روحیه مبارزان، امرى لازم (و لیربط على قلوبکم و یثبت به الأقدام)
۱۶- ضرورت شناسایى و برطرف کردن عوامل سستى آفرین در نیروهاى پیکارگر (و إذ یغشیکم النعاس أمنة منه و ینزل علیکم ... و یثبت به الأقدام)
۱۷- مجاهدین بدر، مورد توجه و عنایت خاص خداوند بودند. (و لتطمئن به قلوبکم .. یغشیکم ... ینزل علیکم ... لیطهّرکم)
۱۸- استحکام اردوگاه مسلمانان و استوارى گامهاى آنان بر شنزار محل اقامتشان، از اهداف نزول باران در آستانه جنگ بدر (ینزل علیکم من السماء ماء لیطهّرکم ... و یثبت به الأقدام) برداشت فوق بر این اساس است که مراد از «الاقدام» گامهاى مجاهدان باشد. بنابراین «و یثبت به الاقدام» یعنى هدف از نزول باران این بود که خداوند گامهاى شما را استوار سازد و از لغزش و فرو رفتن در شنزارها بازدارد.
۱۹- خداوند با تقویت دلهاى مجاهدان بدر آنان را براى رویارویى با مشرکان ثابت قدم ساخت. (لیربط على قلوبکم و یثبت به الأقدام) «یثبت به الأقدام» در عین اینکه بیانگر هدفى از اهداف نزول باران است، نبودن «لام» در آن مى رساند که این هدف به دنبال «لیربط على قلوبکم» حاصل مى شود. بنابراین مى توان گفت ضمیر در «به» به استحکام قلوب، که از «لیربط على قلوبکم» استفاده مى شود، برمى گردد. قابل ذکر است که در برداشت فوق ثبات قدم (یثبت به الأقدام) به معناى کنایى آن (پایدارى و عزم راسخ) گرفته شده است.
روایات و احادیث
۲۰- عن أبى عبداللّه(ع) قال: قال امیرالمؤمنین (ع): اشربوا ماء السماء فانه یطهر البدن و یدفع الاسقام قال اللّه عز و جل: «و ینزل علیکم من السماء ماء لیطهرکم به و ی--ذهب عنکم رجز الشیطان ... ».[۱] از امام صادق(ع) روایت شده که حضرت على(ع) فرمود: آب باران را بیاشامید زیرا آن آب، موجب پاکیزگى بدن و از بین رفتن بیماریهاست. خداوند عز و جل فرمود: «آب را از آسمان نازل مى کند تا شما را با آن پاک کند و پلیدى شیطان را از شما ببرد ... ».
۲۱- عن على(ع): ... و اصابهم تلک الّیلة (لیلة بدر) مطر شدید فذلک قوله: «و یثبت به الأقدام».[۲] از حضرت على(ع) روایت شده است: ... در شب بدر، باران شدیدى بر مسلمانان بارید و در این باره خدا فرمود: (باران را نازل کرد) تا به وسیله آن، قدمها را استوار سازد.
موضوعات مرتبط
- آرامش: آثار آرامش ۱
- آمادگى نظامى:۳، ۱۶ اهمیت آمادگى نظامى ۳، ۱۶ ۴
- ارزشها:۱۱
- اضطراب: عوامل رفع اضطراب ۲
- باران: بارش باران ۷، ۱۰، ۱۳، ۱۸ ; نعمت باران ۶
- پاکى: ارزش پاکى ۱۱
- پلیدى: عوامل پلیدى ۱۲
- تضعیف روحیه: رفع عوامل تضعیف روحیه ۱۶
- تطهیر: اهمیت تطهیر ۷
- جهاد: آداب جهاد ۳، ۴، ۱۵ ; آمادگى در جهاد ۴ ; جهاد با مشرکان ۱۹ ; شرایط جهاد ۴، ۱۶
- خدا: افعال خدا ۲، ۱۹ ; امداد خدا ۱۳ ; عنایات خدا ۱۷ ; نعمتهاى خدا ۶
- خواب: نعمت خواب ۵
- ذکر: نعمتهاى خدا ۵
- شیطان: عوامل وسوسه شیطان ۹ ; نقش شیطان ۸، ۱۰، ۱۲ ; وسوسه شیطان ۱۰
- طهارت: ارزش طهارت ۱۱
- عوامل طبیعى: و جنگ ۱۴، ۱۸
- غزوه بدر: امداد غیبى در غزوه بدر ۲ ; باران در غزوه بدر ۶، ۷، ۱۰، ۱۳، ۱۴، ۱۸ ; پلیدى در مجاهدان غزوه بدر ۸ ; خواب مجاهدان غزوه بدر ۱، ۵ ; شیطان در غزوه بدر ۸ ; عوامل پیروزى غزوه بدر ۱۴ ; فضایل مجاهدان غزوه بدر ۱۷ ; قصه غزوه بدر ۱، ۲، ۵، ۶، ۷، ۸، ۹، ۱۰، ۱۳، ۱۴، ۱۸، ۱۹ ; مجاهدان غزوه بدر ۲، ۶، ۷، ۱۹ ; نگرانى در مجاهدان غزوه بدر ۸، ۹
- غسل: اهمیت غسل ۷
- غفلت: اجتناب از غفلت ۴
- مجاهدان: آرامش مجاهدان ۱، ۲، ۳، ۵ ; استراحت مجاهدان ۴، ۵ ; تجدید قواى مجاهدان ۳ ; تطهیر مجاهدان ۱۰ ; تقویت روحیه مجاهدان ۱۳، ۱۵، ۱۸، ۱۹ ; ثبات قدم مجاهدان ۱۸، ۱۹
- نجاست: تطهیر نجاست ۷، ۹ ; عوامل نجاست ۱۲
- نگرانى: عوامل نگرانى ۸، ۹ ; عوامل رفع نگرانى ۱۰
- وضو: اهمیت وضو ۷
منابع
