تَخْرُصُون
ریشه کلمه
- خرص (۵ بار)
قاموس قرآن
سخن گفتن از روى حدس و تخمين. در مجمع دروغ گفتن معنى كرده است . دروغ گفتن و هر سخن كه از روى ظنّ باشد (قاموس) «خرص خرصاً: كذب - خرص فيه: حدس» (اقرب). [انعام:148]، [انعام:116]. به نظر مىآيد كه منظور از «تخرصون» تخمين و حدس باشد در اين صورت «اَنْ هُمْ اَلّا يَخْرُصُونَ» عبارت اخراى «اِنَّ يَتَّبِعونَ اِلّا الظَّنَّ» مىباشد يعنى: فقط از گمان پيروى مىكنند و فقط روى تخمين و حدس سخن مىگويند. شايد ظنّ نسبت به عقيده و خرص نسبت به قول است. ما قبل آيه اوّل در اين است كه مشركان مىگفتند: مشرك بودن و حرام دانستن ما بعضى چيزهارا خواست خداست و اگر او نمىخواست چنين نمىشديم. آن وقت خدا در جواب مىگويد: «قُلْ هَلْ عِندَكُمْ مِنْ عِلْمٍ فَتُخْرِجُوهُ اِنْ تَتَّبِعُونَ اِلّا الظَّنِّ...» على هذا «اِنَّ تَتَّبِعونَ اِلّا الظَّنَّ» راجع به عقيده و «اِنْ اَنْتُمْ اِلّا تَخْرُصُونَ» راجع به قول است و خلاصه آن كه عقيدهتان روى ظنّ و سخنتان روى تخمين است ما قبل آيه اوّل نيز مؤيد اين احتمال است. آيه ذيل دلاللتش روشنتر از آيه قبل است [زخرف:20] پيدا است كه سخن از روى حدس مقابل سخن از روى علم است. * [ذاريات:10-12] خرّاصون را كذّابون معنى كردهاند يعنى دروغگويان هلاك شدند آنانكه در ورطهاى غافل و خطا كار ماندهاند مىپرسند: روز جزا كى مىرسد؟. ولى تدبّر در آيات ما قبل و ما بعد نشان مىدهد كه مراد از آن سخن گويان از روى حدس و تخمين اند كه درباره قيامت شكّ كرده و از روى حدس سخن مىگفتند.
