الصافات ١٨٢
| کپی متن آیه |
|---|
| وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِ الْعَالَمِينَ |
ترجمه
| الصافات ١٨١ | آیه ١٨٢ | الصافات ١٨٣ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«الْحَمْدُ لِلّهِ ...»: (نگا: فاتحه / .
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۱۴۹ - ۱۸۲ سوره صافات
- ردّ اعتقاد مشركين به دختر داشتن خدا و خويشاوندى بين او و جنّ
- رد اعتماد مشركين مبنى بر اينكه جن اولاد خداوند هستند
- توضيحى درباره استثناى عباد مخلصين در آيه : سبحان الله عما يصفون الا عباداللهالمخلصين
- و اينكه چرا خدا از وصف واصفان جز وصف عباد مخلصين منزه است
- بيان مفاد آيه : فانكم و ما تعبدون ما انتم عليه بفاتنين الا منهوصال الجحيم
- ردّ و ابطال پندار مشركين درباره اينكه ملائكه دختران خدايند، با بيان موقف و موقعيتملائكه در عالم خلقت واعمال صادره از ايشان
- مقصود از اينكه انبياء عليهم السلام منصور هستند و جند خدا غالبند
- چند روايت در ذيل آيه : و انا لنحن الصافون ...
تفسیر نور (محسن قرائتی)
سُبْحانَ رَبِّكَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا يَصِفُونَ «180» وَ سَلامٌ عَلَى الْمُرْسَلِينَ «181» وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ «182»
پاك و منزّه است پروردگار تو، پروردگار عزيز، از آن چه درباره‌ى او (مى‌پندارند و) توصيف مى‌كنند. و سلام بر همه‌ى فرستادگان و سپاس و ستايش براى خداوندى است كه پروردگار جهانيان است.
پیام ها
1- مربّى و رهبر، گاهى بايد به عنوان تهديد و اعتراض، به مردم لجوج و گمراه پشت كند. «فَتَوَلَّ عَنْهُمْ»
2- كسى كه وعده‌هاى خداوند پشتوانه‌ى پيروزى اوست، بايد از موضع قدرت برخورد كند. «فَتَوَلَّ عَنْهُمْ»
3- اعراض و قهر بايد منطقى، الهى و موقّت باشد. (نه انتقامى، نفسانى و دائمى).
«حَتَّى حِينٍ»
4- در برابر ناباورى كافران نسبت به تهديدهاى الهى، تكرار لازم است. دستور فَتَوَلَّ عَنْهُمْ ... وَ أَبْصِرْ دوبار تكرار شده است.
5- ابتدا هشدار و تذكّر و اتمام حجّت، سپس قهر و عذاب. «فَإِذا نَزَلَ بِساحَتِهِمْ» در حالى است كه قبلًا انذار شده‌اند. «الْمُنْذَرِينَ»
6- خداوند در همين دنيا، طعم تلخ شكست را به معاندان خواهد چشاند و شما مؤمنان، عاقبت آنان را مشاهده خواهيد كرد. «وَ أَبْصِرْهُمْ فَسَوْفَ يُبْصِرُونَ»
7- تمام عزّت‌ها از آنِ خداست. «رَبِّ الْعِزَّةِ»
جلد 8 - صفحه 73
8- نسبتهاى مشركان به خداوند و توصيف‌هاى آنان از او با مقام عزّت و ربوبيّت خداوند سازگار نيست. «سُبْحانَ رَبِّكَ رَبِّ الْعِزَّةِ»
9- خداوند، سرچشمه تمام كمالات و زيبايى‌هاست. «الْحَمْدُ لِلَّهِ»
10- تنها خداوند شايسته ستايش است. «الْحَمْدُ لِلَّهِ»
11- خداوند مالك و مدبّر تمام هستى است. «رَبِّ الْعالَمِينَ»
12- تمام هستى به سوى كمال و رشد است. «رَبِّ الْعالَمِينَ»
13- جهان آفرينش، جلوه و مظهر ربوبيّت خداوند و ربوبيّت خداوند مقتضى حمد و ستايش است. «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ»
«و الحمد للّه ربّ العالمين»
جلد 8 - صفحه 77
سوره ص
اين سوره در مكّه نازل شده و هشتاد و هشت آيه دارد.
تفسير نور(10جلدى) ج8 77 سوره ص ..... ص : 77
م اين سوره برگرفته از آيه اول آن و يكى از حروف مقطّعه قرآنى است.
آيات اين سوره همچون سوره صافّات، بيانگر استمرار جريان بعثت در طول تاريخ و برخورد مشركان و كافران با عقيده به توحيد و معاد است.
در سوره صافّات، نام پيامبرانى چون نوح، ابراهيم، لوط، موسى، هارون، الياس و يونس مطرح شد، اين سوره به تاريخ زندگى داود، سليمان و ايّوب، بيشتر پرداخته است.
بخش پايانى سوره، ماجراى آفرينش انسان، سجده فرشتگان بر آدم و نافرمانى شيطان را بيان مى‌كند تا مؤمنان به كرامت ذاتى انسان نزد خداوند پى برده و از پيروى شيطان دورى كنند.
جلد 8 - صفحه 78
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
به نام خداوند بخشنده مهربان
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ (182)
وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ: حقيقت هر ستايش و ثناى جميل و وصف جليل از ازل تا ابد مختص است مر ذات خداى را كه مستجمع تمام صفات كماليه و منزه از كليه نقايص و سزاوار پرستش باشد آن خدائى كه پروردگار عالميان است از ملائكه و جن و انس و نباتات و جمادات و غير آنها و تربيت كننده همه آنها است. مراد تعليم بندگان است كه به چه كيفيت سلام گويند بر انبياء و به چه نوع حمد خدا را نمايند بر آنچه انعام فرموده از ارسال رسل و انزال كتب و توفيق ايمان و حسن عاقبت و غير آن.
تتمه:
چون اين سوره مشتمل است بر آنچه كفار مى‌گفتند نسبت به ذات سبحانى از اوصاف نالايق و اذيت رسولان از آنها، لذا ختم اين سوره فرمود بر تنزيه ذات خود از اوصاف مذكوره و تسليم رسولان به تحيات مرضيه و حمد بر عواقب حسنه، و از اين جهت آن را بر تسليم مؤخر داشته.
اصبع بن نباته از حضرت امير المؤمنين عليه السلام روايت نموده: من اراد ان يكتال بالمكيال الاوفى من الاجر يوم القيمة فليكن اخر كلامه من مجلسه سبحان ربّك ربّ العزّة عمّا يصفون: هر كه مى‌خواهد بر او بپيمايند مزد ثواب او را به پيمانه تمامتر، بايد آخر كلام او از مجلس او اين باشد «سُبْحانَ رَبِّكَ رَبِّ الْعِزَّةِ تا آخر سوره.» «1»
«1» مجمع البيان ج 4 ص 463.
جلد 11 - صفحه 174
ج11، ص175
سوره سى و هشتم (ص)
اين سوره مباركه مكى است.
عدد آيات:
هشتاد و هشت به عدد كوفى.
حروف آن:
هفتصد و سى و دو.
كلمات آن:
سه هزار و شصت و نه كلمه.
ثواب تلاوت:
عياشى- از حضرت باقر عليه السلام روايت نموده: هر كه قرائت كند سوره (ص) را در شب جمعه، عطا شود از خير دنيا و آخرت آنچه عطا نشود فردى از مردم مگر پيغمبر مرسل يا ملك مقرب، و داخل فرمايد او را به بهشت با هر كه دوست دارد از اهل بيت خود حتى خادمى كه خدمت كرده او را و اگرچه نبوده باشد در جرگه عيال او و نه در حد كسانى كه شفاعت كند در حق او. «1»
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ لَقَدْ سَبَقَتْ كَلِمَتُنا لِعِبادِنَا الْمُرْسَلِينَ (171) إِنَّهُمْ لَهُمُ الْمَنْصُورُونَ (172) وَ إِنَّ جُنْدَنا لَهُمُ الْغالِبُونَ (173) فَتَوَلَّ عَنْهُمْ حَتَّى حِينٍ (174) وَ أَبْصِرْهُمْ فَسَوْفَ يُبْصِرُونَ (175)
أَ فَبِعَذابِنا يَسْتَعْجِلُونَ (176) فَإِذا نَزَلَ بِساحَتِهِمْ فَساءَ صَباحُ الْمُنْذَرِينَ (177) وَ تَوَلَّ عَنْهُمْ حَتَّى حِينٍ (178) وَ أَبْصِرْ فَسَوْفَ يُبْصِرُونَ (179) سُبْحانَ رَبِّكَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا يَصِفُونَ (180)
وَ سَلامٌ عَلَى الْمُرْسَلِينَ (181) وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ (182)
ترجمه
و بتحقيق پيشى گرفت سخن ما براى بندگان ما كه فرستاده شدگانند
همانا پيمبران هر آينه ايشان يارى شدگانند
و همانا لشگر ما ايشان غلبه كنندگانند
پس روى بگردان از آنها تا وقتى معلوم
و ببين آنها را پس زود باشد كه به بينند
آيا پس عذاب ما را بشتاب ميخواهند
پس چون فرود آيد بحريم خانه‌هاى آنها پس بد است بامداد بيم داده‌شدگان
و رو بگردان از آنها تا وقتى معلوم
و ببين پس زود باشد كه به بينند
منزه است پروردگار تو پروردگار عزّت از آنچه وصف ميكنند
و سلام بر پيمبران
و ستايش مر خدايرا است كه پروردگار جهانيان است.
تفسير
خداوند متعال قبلا وعده داده است به پيغمبران مرسل خود كه بالاخره ايشانرا بر دشمنان ظفر دهد بآنكه فرموده همانا آن پيغمبران هر آينه ايشانند نصرت داده‌شدگان بحجّت و غلبه ظاهرى در جنگ چون غلبه با لشگر خدا است در دنيا و آخرت و پيغمبران امراء لشگر الهى هستند و فرمانده كلّ قواء در اين لشگر سر سلسله اولياء و اصفيا خاتم انبياء محمّد مصطفى صلى اللّه عليه و آله و آل اطهار اويند لذا ميفرمايد پس روى گردان از كفّار قريش يعنى كار نداشته باش بآنها و اهل مكّه تا روز فتح و ظفر و ببين اينك سركشى و طغيانشان را پس بزودى مى‌بينند خفّت و خوارى و جزاى خودشان را چون سوف اينجا براى تهديد است نه تبعيد و نقل شده كه بعد از نزول اين تهديد كفّار مكه گفتند چه زمان است اين عذاب و مغلوبيّت پس نازل شد كه آيا در عذاب ما تعجيل ميكنند پس وقتى كه نازل شد لشگر تو در حوالى مكّه كه بمنزله جلوخان منزل آنها است بد است صبح آنروز براى تهديد شدگان و چون آنها آن تعجيل و سؤال را بر سبيل استهزاء بوعيد الهى نموده بودند مناسب شد خداوند همان دستور اوّل خود را كه به پيغمبر
جلد 4 صفحه 454
داده بود تكرار فرمايد براى تأكيد بعد از انكار و اشعار بآنكه ببين الآن اوضاع و احوال آنروز را كه براى تحقّق وقوعش در حكم حاضر قرار داده شده كه مشهود ميشود پس خواهند ديد آنها سزاى اعمالشانرا آنروز و روز قيامت و بنابراين معنى مختلف ميشود و تكرار نيست چون كلام دوم ايهام دارد بمعناى ديگر اگر چه ظاهرا همان معناى كلام اول فهميده ميشود و تأكيد ميكند آنرا بعد از استهزاء و انكار آنها و اينكه خداوند وعده بدى حال آنها را در صبح داده گفته‌اند براى آنستكه معمول عرب آن بود كه صبح هجوم مينمودند بدشمن و خداوند بر حسب عادت آنها سخن فرموده و با اقواميكه مستحقّ عذاب شدند رفتار نموده چنانچه فرموده انّ موعدهم الصّبح اليس الصّبح بقريب و بنظر حقير خداوند در اين آيات خواسته است اعجاز قرآن را ظاهر فرمايد بوقوع وعده خود در خارج با تمام خصوصيّات لذا اشاره فرموده بورود لشگر اسلام در كنار مكّه معظّمه در زمان فتح بطوريكه مطلع نشوند اهل آن از ورود ايشان مگر صبح روز فتح مسلمين و قتل مشركين و اسارت و ذلّت آنها چنانچه در تواريخ ذكر شده است و بعضى فسوف يبصرون دوم را ببصيرت آنها در وقتى كه بصيرت فائده براى آنها ندارد تفسير نموده‌اند و قمّى ره تأييد فرموده است و اخيرا على رغم كفّار و نسبتهاى نارواى آنها خداوند تنزيه فرموده است خود را بعد از اثبات خداوندى و مالكيّت عزّت و نصرت براى خود كه خداوند و مربّى اشرف جهانيان است از صفاتى كه آنان براى او اثبات مينمودند از اولاد و شريك و زن و دختر و غيرها و در توحيد از امام باقر عليه السّلام نقل نموده كه خداوند بود و چيزى غير از او نبود و عزيز بود و عزّتى جز عزّت او نبود و اين معناى اين آيه است و بنظر حقير ذكر عزّت خدا اينجا بمناسبت وعده نصرت است و اشاره بآنكه غلبه و عزت و شوكت در اختيار خدا است بهر كس خواسته باشد ميدهد و خواسته است آنرا بالاخره به پيغمبران مرسل خود عنايت فرمايد و در خاتمه سلام را كه نويد سلامتى دائمى و تحيّت است براى عموم انبياء و مرسلين از خود و خلق مقرّر فرموده و آنكه حمد نمايند خداوند را بر آنچه انعام فرموده بآنها از انواع نعمت و حسن عاقبت بنحويكه حمد فرموده است خداوند خود را در كافى از امير المؤمنين عليه السّلام نقل نموده كه كسيكه بخواهد باجر كامل برسد اين
جلد 4 صفحه 455
سه آيه را از آخر اين سوره در وقت برخاستن از مجلس خود بخواند و ظاهرا كفّاره سيّئاتى كه احيانا از او در آن مجلس صادر شده باشد هم خواهد بود و از امام صادق عليه السّلام روايت شده كه كسيكه در هر روز جمعه سوره صافّات را قرائت نمايد خداوند او را از آفات محفوظ ميفرمايد و از بليّات مصون ميدارد و روزى او را زياد ميكند و مال و اولاد و بدن او را از شرّ شيطان و سلطان مأمون ميگرداند و اگر در آنروز يا آن شب بميرد شهيد مرده و داخل بهشت ميشود و از امام كاظم عليه السّلام روايت شده كه كسيكه جان دادن براى او سخت شود اين سوره را نزد او بخوانند بآسانى جان خواهد داد و الحمد للّه ربّ العالمين و سلام على المرسلين
جلد 4 صفحه 456
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
سُبحان‌َ رَبِّكَ رَبِّ العِزَّةِ عَمّا يَصِفُونَ (180) وَ سَلامٌ عَلَي المُرسَلِين‌َ (181) وَ الحَمدُ لِلّهِ رَبِّ العالَمِين‌َ (182)
منزه است پروردگار تو پروردگار عزة از آنچه توصيف ميكنند و سلام بر تمام فرستادگان و حمد مختص است بخداوند که پروردگار جميع عالمين است.
سُبحان‌َ رَبِّكَ رَبِّ العِزَّةِ ممكن است العزة صفت ربّ باشد يعني خداوند
جلد 15 - صفحه 205
صاحب عزه است که در بسياري از آيات ستوده شده به العزيز و معناي عزيز غلبه و قدرت و قوت است خداوند غالب و قوي و قادر است و ممكن است اضافه باشد که خداوند بهر که بخواهد عزة و قوت و قدرت و غلبه ميدهد و هر که را بخواهد ذليل و ضعيف و خوار و خفيف ميفرمايد تُعِزُّ مَن تَشاءُ وَ تُذِل‌ُّ مَن تَشاءُ بِيَدِك‌َ- الخَيرُ إِنَّك‌َ عَلي كُل‌ِّ شَي‌ءٍ قَدِيرٌ آل عمران آيه 25.
عَمّا يَصِفُونَ که از براي خدا شريك قرار ميدهند و ملائكه را دختران خدا ميگويند و آدم و عيسي و عزير و يهود را پسران خدا ميشمارند خداوند منزه و مبري است از آنچه وصف ميكنند.
وَ سَلامٌ عَلَي المُرسَلِين‌َ ابتداء سلام بر اشخاص انبياء مثل نوح و ابراهيم و موسي و هارون فرمود سپس بر آل ياسين و در اينکه آيه بر تمام مرسلين و گذشت که سلام خدا دلالت دارد بر مقام عصمت و طهارت که خالي از هر گونه عيب باشند چنانچه عقيده شيعه و از اصول مذهب است که تمام انبياء و اوصياء انبياء معصوم هستند از ابتداء عمر تا انتهاي آن و بسا در غير آنها هم عصمت باشد مثل صديقه طاهره و مريم و حوّا و غير اينها.
وَ الحَمدُ لِلّهِ رَبِّ العالَمِين‌َ گذشت در سوره مباركه حمد معني حمد و شكر و مدح و وجه اختصاص بذات اقدس ربوبي و بيان مقام محمود و وجه تسميه پيغمبر اكرم بمحمد و احمد و محمود و در اينجا يك تذكري ميدهيم که در اخبار بسيار دارد که در هر مجلسي موقع فراغ از كلام اينکه سه آيه را تلاوت كنند سُبحان‌َ رَبِّكَ رَبِّ العِزَّةِ عَمّا يَصِفُونَ وَ سَلامٌ عَلَي المُرسَلِين‌َ وَ الحَمدُ لِلّهِ رَبِّ العالَمِين‌َ.
(تذكرة) پس از فراغ از تفسير اينکه سوره مباركه برخورد كردم باخبار زيادي از پيغمبر اكرم و امير المؤمنين و ساير ائمه طاهرين که تفسير فرمودند آيات شريفه که ما تفسير كرديم بملائكه وَ ما مِنّا إِلّا لَه‌ُ مَقام‌ٌ مَعلُوم‌ٌ وَ إِنّا لَنَحن‌ُ الصَّافُّون‌َ وَ إِنّا لَنَحن‌ُ المُسَبِّحُون‌َ بانوار مقدسه محمّد و آل که در همان عالم نورانيت عبادت ميكرديم و هر كدام مقام معيني داشتيم و تسبيح ميكرديم و ملائكه از ما فرا گرفتند
فسبحنا
جلد 15 - صفحه 206
فسبحت الملائكة و هللنا و هللت الملائكة و كبرنا و كبرت الملائكة
اقول چون مكرر گفته شده که تفسيرات ائمه نوعا بيان مصداق اتم است منافات ندارد با عموم که شامل ملائكه بلكه ارواح مقدسه انبياء هم باشد (و الحمد للّه).
جلد 15 - صفحه 207
سوره (ص) 88 آيه- مكّي
بسم اللّه و باللّه و الحمد للّه و الصلاة علي رسول اللّه و آله آل اللّه و اللعن علي اعدائهم اعداء اللّه.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 182))- و سر انجام سخن را با حمد الهی پایان داده، می‌گوید: «و حمد و ستایش مخصوص خداوندی است که پروردگار جهانیان است» (وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ).
سه آیه اخیر می‌تواند اشاره و مروری اجمالی بر تمام مسائل این سوره باشد، چرا که بخش مهمی از این سوره پیرامون توحید و مبارزه با انواع شرک بود، و آیه اول با تسبیح و تنزیه خداوند از توصیفهای مشرکان، همه را بازگو می‌کند.
بخش دیگری از این سوره بیان گوشه‌هائی از حالات هفت پیامبر بزرگ بود، آیه دوّم اشاره‌ای به آنهاست.
و بالاخره بخش دیگری از نعمتهای الهی، مخصوصا انواع نعمتهای بهشتی، و پیروزی جنود الهی بر لشکر کفر سخن می‌گفت، و حمد و ستایش خدا در پایان کار اشاره‌ای به همه اینهاست.
در روایات متعددی می‌خوانیم: «کسی که می‌خواهد در روز قیامت اجر و پاداش او با پیمانه بزرگ و کامل داده شود باید آخرین سخنش در هر مجلسی که می‌نشیند این بوده باشد: سبحان ربّک ربّ العزّة عمّا یصفون و سلام علی المرسلین و الحمد للّه ربّ العالمین».
«پایان سوره صافّات»
ج4، ص171
سوره ص [38]
اشاره
این سوره در «مکّه» نازل شده و دارای 88 آیه است
محتوای سوره:]
این سوره در حقیقت مکملی برای سوره «صافات» است، و استخوان بندی مطالبش شباهت زیادی با استخوان بندی سوره «صافات» دارد.
محتوای این سوره را در پنج بخش می‌توان خلاصه کرد:
بخش اول: از مسأله توحید و مبارزه با شرک و مسأله نبوت پیامبر اسلام صلّی اللّه علیه و اله و سرسختی و لجاجت دشمنان مشرک در برابر این دو امر سخن می‌گوید.
بخش دوم: گوشه‌هائی از تاریخ نه نفر از پیامبران خدا را منعکس ساخته، و بالخصوص از «داود» و «سلیمان» و «ایوب» بحث بیشتری دارد.
بخش سوم: از سرنوشت کفار طاغی و یاغی در قیامت و تخاصم و جنگ و جدال آنها در دوزخ سخن می‌گوید، و به مشرکان و افراد بی‌ایمان نشان می‌دهد که پایان کار آنها به کجا خواهد رسید.
چهارمین بخش: از آفرینش انسان و مقام والای او و سجده کردن فرشتگان برای آدم سخن می‌گوید.
پنجمین بخش تهدیدی است برای همه دشمنان لجوج، و تسلی خاطری است برای پیامبر اسلام صلّی اللّه علیه و اله و بیان این واقعیت که او در دعوت خود هیچ گونه اجر و مزدی از کسی نمی‌طلبد.
ج4، ص172
فضیلت تلاوت سوره:]
در فضیلت این سوره- که به خاطر آغازش به نام سوره «ص» نامیده شده- در روایتی از پیامبر گرامی اسلام صلّی اللّه علیه و اله می‌خوانیم: «کسی که سوره «ص» را بخواند به اندازه هرکوهی که خدا مسخر داود فرموده بود حسنه به او می‌دهد، و از آلوده شدن و اصرار بر گناه صغیر و کبیر حفظ می‌کند».
و در حدیث دیگری از امام باقر علیه السّلام چنین آمده: «کسی که سوره «ص» را در شب جمعه بخواند از خیر دنیا و آخرت آنقدر (از سوی خداوند) به او بخشیده می‌شود که به هیچ کس داده نشده، جز پیامبران مرسل، و فرشتگان مقرب، و خدا او و تمام کسانی را که از خانواده‌اش مورد علاقه او هستند وارد بهشت می‌کند، حتّی خدمتگذاری که به او خدمت می‌کرده».
البته منظور تلاوتی است اندیشه برانگیز، و تصمیم آفرین، اندیشه و تصمیمی که انگیزه عمل گردد، و محتوای سوره را در زندگی انسان پیاده کند.
بسم اللّه الرّحمن الرّحیم به نام خداوند بخشنده بخشایشگر
نکات آیه
۱ - همه ستایش ها، از آنِ خداوند است. (الحمد للّه) «ال» در «الحمد للّه» به اصطلاح، جنسیه بوده و مفید استغراق است; یعنى، «کلّ حمد للّه».
۲ - خداوند، سرچشمه و منشأ همه کمال ها و زیبایى ها است. (الحمد للّه) «حمد» در برابر زیبایى ها و کمال ها است و به مقتضاى جمله «الحمد للّه»، هر ستایشى از آن خداوند است. بنابراین هر کمال و زیبایى، از او نشأت گرفته است.
۳ - تنها خداوند شایسته و بایسته ستایش است. (الحمد للّه)
۴ - خداوند، مالک و مدبر همه عالم هاى هستى است. (ربّ العلمین) عالم (مفرد «عالمین») به مجموعه و دسته اى از موجودات گفته مى شود. بنابراین «العالمین»; یعنى، همه موجودات به لحاظ مجموعه ها و دسته ها.
۵ - جهان آفرینش، متشکل از عالم هاى متعدد (ربّ العلمین) با توجه به جمع بودن کلمه «العالمین»، برداشت یاد شده قابل استفاده است.
۶ - جهان هستى، سراسر زیبا و تدبیر آن تدبیرى نیکو و زیبا است. (الحمد للّه ربّ العلمین) «ربّ العالمین» به منزله دلیل براى «الحمد للّه» است; یعنى، چون خداوند مدبر هستى است، همه ستایش ها از آن او است و از آن جا که حمد و ستایش همواره براى کمال و زیبایى ها است، نتیجه مى گیریم که همه هستى، زیبا و برخوردار از تدبیرى نیکو است.
۷ - خداوند، از روى اختیار جهان را تدبیر مى کند و در اداره آن، جبر و اضطرارى ندارد. (الحمد للّه ربّ العلمین) در صحت اطلاق حمد - علاوه بر زیبایى فعل و صفت - اختیارى بودن آن دو نیز قید شده است; یعنى، بر فعل و صفتى زیبا مى توان حمد کرد که فاعل، آن را از روى اختیار تحقق بخشیده باشد.
۸ - جهان هستى، به سوى کمال در حرکت است. (ربّ العلمین) «ربّ» به معناى تربیت است و «تربیت» ایجاد حالتى در شىء پس از حالت قبل است، تا آن گاه که به حد تمام و کمال برسد (مفردات راغب). این معنا حکایت از حرکت تکاملى دارد. گفتنى است که کلمه «ربّ»، مشترک لفظى میان وصف و مصدر مى باشد و در آیه مورد بحث معناى وصفى دارد.
۹ - تدبیر همه عالم هاى هستى از سوى خداوند، دلیل اختصاص همه ستایش ها به او است. (الحمد للّه ربّ العلمین) برداشت یاد شده از آن جا است که «ربّ العالمین» به منزله تعلیل براى «الحمد للّه» مى باشد.
۱۰ - جهان آفرینش، مظهر ربوبیت خداوند است. (ربّ العلمین)
۱۱ - ربوبیت خداوند، مقتضى حمد و ستایش است. (الحمد للّه ربّ العلمین)
موضوعات مرتبط
- آفرینش: تدبیر عوالم آفرینش ۹; تعدد عوالم آفرینش ۵; تکامل آفرینش ۸; زیبایى آفرینش ۶; زیبایى تدبیر آفرینش ۶; مالک عوالم آفرینش۴; مدبر عوالم آفرینش ۴; نقش آفرینش ۱۰
- حمد: حمد خدا ۱، ۳، ۹; زمینه حمد خدا ۱۱
- خدا: آثار تدبیر خدا ۹; آثار ربوبیت خدا ۱۱; اختصاصات خدا ۱، ۳، ۹; اختیار خدا ۷; تدبیر خدا ۴; مالکیت خدا ۴; نشانه هاى ربوبیت خدا ۱۰; نقش خدا ۲; ویژگیهاى تدبیر خدا ۷
- زیبایى: منشأ زیبایى ۲
- کمال: منشأ کمال ۲
منابع
