القيامة ٢
ترجمه
| القيامة ١ | آیه ٢ | القيامة ٣ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«النَّفْسِ اللَّوَّامَةِ»: نفس ملامتگر. در قرآن مجید از سه نفْس نام برده شده است: الف - نفس امّاره، که پیوسته انسان را به بدیها و زشتیها فرا می‌خواند، و پلشتیها را برای او می‌آراید (نگا: یوسف / ) ب - نفس لوّامه، که از آن به عنوان وجدان اخلاقی نیز یاد می‌کنند، نفس بیدار و آگاهی است که هنوز در برابر گناه مصونیّت نیافته است و گاه‌گاهی لغزش پیدا می‌کند و به دامان گناه می‌افتد، امّا هرچه زودتر به خود می‌آید و به مسیر سعادت باز می‌گردد و به ملامت و سرزنش آدمی می‌پردازد و او را توبه می‌دهد. ج - نفس مطمئنّه، نفس تکامل یافته‌ای است که نفس امّاره را رام خود کرده است و به مقام تقوای کامل و احساس مسؤولیّت رسیده است و به آسانی لغزش برای او امکان پذیر نیست (نگا: فجر / ). به هر حال نفس لوّامه، بعد از وقوع کار نیک یا بد، بلافاصله دادگاهی در درون انسان تشکیل می‌دهد و به عنوان قاضی و شاهد مُجری حکم، به حساب و کتاب او می‌رسد (نگا: نمونه). یادآوری: جواب قسم محذوف است و از سیاق آیات بعد، مطالب روشن می‌شود. یعنی: سوگند به روز قیامت، و به نفس لوّامه که همه شما در قیامت برانگیخته می‌شوید و به سزای اعمالتان می‌رسید.
تفسیر
- آيات ۱ - ۱۵، سوره قيامت
- مقصود از ((نفس لوّامه )) كه بدان قسم ياد شده است
- آزادى طلبى انسان براى انجام هر كار دلخواه ، انگيزه تكذيب قيامت و پرسش انكارآميز اززمان آن است
- اشاره به اينكه جستجو گريزگاه در قيامت از باب ظهور ملكات آدمى است ،
- و بيان مراد از اينكه در روز قيامت ((مستقّر انسان فقط به سوى پروردگار است ))
- وجوهى كه درباره مقصود از ((ماقدّم و اخّر)) گفته شده است
- مراد از اينكه انسان بر نفس خود بصيرة است
- (رواياتى در ذيل برخى آيات گذشته : نفس لّوامه ، وجدان ، و...)
نکات آیه
۱ - سوگند أکید خداوند، به نفس ملامت گر (و لاأُقسم بالنفس اللوّامة)
۲ - اهمیت و عظمت نفس لوامه و سرزنش گر در وجود انسان (و لاأُقسم بالنفس اللوّامة) برداشت یاد شده، با توجه به این حقیقت است که سوگند خداوند به هر چیزى، نشان دهنده اهمیت و عظمت آن چیز است.
۳ - وجدان اخلاقى، از ابعاد وجود انسان (و لاأُقسم بالنفس اللوّامة) «وجدان اخلاقى»، اصطلاحى است رایج در موضوع انسان شناسى که مى توان آن را از آیه شریفه استنباط کرد.
۴ - انسان هاى داراى نفس لوّامه، بسى ارجمند در پیشگاه خداوند (و لاأُقسم بالنفس اللوّامة)
۵ - انسان هاى برخوردار از نفس لوّامه، داراى فرجامى نیکو در قیامت * (لاأُقسم بیوم القیمه . و لاأُقسم بالنفس اللوّامة) بیان سوگند به نفس لوّامه، پس از سوگند به روز قیامت، ممکن است بیانگر حقیقت یاد شده باشد.
روایات و احادیث
۶ - «قال رسول اللّه(ص) ... یابن مسعود أَکثِر من الصالحات و البرّ فإنّ المُحسنَ و المُسىء یندمان، یقول المحسن: یا لیتنى ازْدَدْتُ من المحسنات و یقول المسىء: قصرتُ، و تصدیق ذلک قوله تعالى: «و لااُقسم بالنفس اللوّامة»;[۱] رسول خدا(ص) فرمود: ...اى پسر مسعود! اعمال صالح و کارهاى نیک را افزون انجام بده که در [قیامت ]نیکوکار و بدکار هر دو پشیمان مى شوند. انسان نیکوکار مى گوید: اى کاش کارهاى نیک را زیادتر کرده بودم و انسان بدکار مى گوید: کوتاهى و تقصیر کردم. و گواه این مطلب سخن خداوند است که فرمود: «و لا أقسم بالنفس اللوّامة».
موضوعات مرتبط
- انسان: ابعاد انسان ۳; ملاک ارزش انسان ۴
- سوگند: سوگند به نفس لوامه ۱
- صالحان: پشیمانى اخروى صالحان ۶; صالحان در قیامت ۶
- عمل صالح: اهمیت عمل صالح ۶
- فرجام: عوامل حسن فرجام ۵
- قرآن: سوگندهاى قرآن ۱
- گناهکاران: پشیمانى اخروى گناهکاران ۶; گناهکاران در قیامت ۶
- نفس لوامه: ارزش نفس لوامه ۴; اهمیت نفس لوامه ۲; عظمت نفس لوامه ۲; نقش نفس لوامه ۵، ۶
- وجدان: نقش وجدان ۳
منابع
- ↑ مکارم الأخلاق، ص ۴۵۴; بحارالأنوار، ج ۷۴- ، ص ۱۰۴، ح ۱.
