النمل ٧٨
ترجمه
| النمل ٧٧ | آیه ٧٨ | النمل ٧٩ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«یَقْضِی»: داوری می‌کند. مراد در روز قیامت است (نگا: یونس / ، جاثیه / ). «بِحُکْمِهِ»: با قضاوت و داوری خود.
تفسیر
- آيات ۵۹ - ۸۱، سوره نمل
- انتقال از داستانهاى انبياء و اقوامشان به زمان خاتم الانبياء و احتجاج با كفار زمان اوصلى اللّه عليه و آله وسلم
- توضيح اينكه دعاى مضطر چون صادقانه است قطعا اجابت مى شود (امن يجيب المضطر اذادعاه و يكشف السوء)
- بيان فساد گفتار برخى مفسرين در ارتباط با آيه شريفه
- مقيد بودن اجابت به مشيت خدا منافاتى با استغراق ندارد
- خليفه بودن انسان در زمين مستلزم كشف سوء او و رفع موانع از پيش پاى اوست
- مقصود از اينكه فرمود: ((يبدء الخلق ثم يعيده ))
- بطور كلى در عالم وجود بطلان و نيستى راه ندارد
- نفى الوهيت آلهه مشركين از طريق نفى ربوبيت آنها و انحصار ربوبيت در خداى سبحان
- برهانى ديگر بر ابطال الوهيت آلهه مشركين با بيان اينكه آنان علمى به غيب و قيامتندارند
- توصيف بى خبرى و استعباد و انكار مشركين نسبت به قيامت
- معناى آيه : ((قل عسى ان يكون ردف لكم بعض الذى تستعجلون )) و مفاد كلمه ((عسى ))و امثال آن در كلام خداى تعالى
- بحث روايتى
- رواياتى در مراد از بندگان در (وسلام على عباد الذين اصطفى )
- روايتى كه در آن از جمله : ((و يجعلكم خلفاء الارض )) وجوب مطلق فرمانبرى از خليفه(حاكم ) استفاده شده و بيان مجعول بودن آن
- نقل و رد روايتى راجع به اينكه پيامبر (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) علم غيب نداشته و...
نکات آیه
۱ - داورى حتمى خداوند میان بنى اسرائیل به خاطر اختلافات دینى دیرینشان (أکثر الذى هم فیه یختلفون ... إنّ ربّک یقضى بینهم) ضمیر «بینهم» مى تواند به «بنى اسرائیل» بازگردد. بنابراین آیه یاد شده مربوط به قضیه اختلافات عقیدتى و دینى آنان خواهد بود.
۲ - داورى میان مؤمنان و کافران به قرآن، وعده حتمى خدا به پیامبر(ص) (و إنّه لهدًى و رحمة للمؤمنین . إنّ ربّک یقضى بینهم) در صورتى که آیه یاد شده مرتبط با آیه قبل - که درباره قرآن است - باشد عبارت «یقضى بینهم» به معناى «یقضى بین من آمن بالقرآن و بین من کفر به» خواهد بود. برداشت یاد شده بر پایه این احتمال است.
۳ - داورى میان حق پذیران و حق ناپذیران از شؤون ربوبیت خداوند (إنّ ربّک یقضى بینهم) تکیه بر وصف ربوبیت خداوند - و نه هر اسم یا وصف دیگر - بیانگر مطلب یاد شده است.
۴ - دلجویى خدا از پیامبر(ص) در قبال حق ستیزى هاى کافران (إنّ ربّک یقضى بینهم بحکمه و هو العزیز العلیم) آیه فوق در عین این که تهدیدى براى کافران و حق ستیزان است، مایه دلدارى پیامبر(ص) نیز هست، چه این که توجه به مقهوریت حق ستیزان در برابر عزت و اقتدار خداوند، خود آرامشى براى پیامبر(ص) و مؤمنان است که همواره از آنان در رنج بوده اند.
۵ - وانهادن امر کافران حق ستیز به خداوند، رهنمودى الهى به پیامبر(ص) (و لاتکن فى ضیق ممّا یمکرون... إنّ ربّک یقضى بینهم بحکمه) با توجه به این که آیات این بخش در ارتباط با هم است، تذکر خداوند به قضاوت نهایى خویش درباره کافران، مى تواند در مقام توضیح و تعلیل براى آیه «و لاتکن فى ضیق ممّا یمکرون» باشد. آیات بعد نیز مؤید همین معنا است.
۶ - قضاوت و داورى خدا درباره کافران و حق ستیزان، متکى بر موازین حق و عدل و به دور از کمترین سستى و کاستى (إنّ ربّک یقضى بینهم بحکمه) با این که واژه «یقضى» معناى حکم و داورى را مى رساند، آمدن قید «بحکمه» نشانگر این حقیقت است که قضاوت الهى مخصوص به او است به گونه اى که کمترین خلل در آن راه ندارد و بر موازین عدل و حق استوار است.
۷ - داورى هاى خداوند، داراى پشتوانه قوى اجرایى و علمى (إنّ ربّک یقضى ... و هو العزیز العلیم) از ارتباط «عزیز و علیم» با «یقضى بینهم» مطلب فوق استفاده مى شود.
۸ - عدم دخالت غیرخدا، در قضاوت ها و داورى هاى او (إنّ ربّک یقضى بینهم بحکمه) قید «بحکمه» مى تواند از نظر معنا تأکیدى بر عدم دخالت غیرخدا در قضاوت هاى او باشد.
۹ - قدرت اجرایى و آگاهى عمیق به جوانب امر، دو پایه اصلى در کار قضاوت و داورى (إنّ ربّک یقضى ... و هو العزیز العلیم) از این که خداوند پس از بیان قضاوت گرى خویش، دو وصف «عزیز» و «علیم» را براى خود بیان کرده است، مى توان مطلب فوق را استفاده کرد.
۱۰ - حق ستیزان، سرانجام مقهور قدرت شکست ناپذیر خداوند (إنّ ربّک یقضى بینهم بحکمه و هو العزیز العلیم)
۱۱ - ناتوانى کافران از زیان رساندن به خدا و مقهور ساختن او با کفرورزى و حق ستیزى خویش (إنّ ربّک یقضى بینهم بحکمه و هو العزیز العلیم) طرح عزت و قاهریت شکست ناپذیر الهى، تعریضى است به آنان که با حق ستیزى به مبارزه با خدا برخاستند.
۱۲ - ربوبیت الهى، آمیخته با قدرت و آگاهى عمیق (إنّ ربّک ... و هو العزیز العلیم)
۱۳ - خداوند، عزیز (پیروزمند شکست ناپذیر) و علیم (داراى دانش گسترده) است. (و هو العزیز العلیم)
موضوعات مرتبط
- اسماء و صفات: عزیز ۱۳; علیم ۱۳
- بنى اسرائیل: اختلافات بنى اسرائیل ۱
- حق: اعراض از حق ستیزان ۵; شکست حق ستیزان ۱۰; فرجام حق ستیزان ۱۰
- خدا: آثار ربوبیت خدا ۳; توصیه هاى خدا ۵; حقانیت قضاوت خدا ۶; دخالت در قضاوت خدا ۸; زیان به خدا ۱۱; عدالت خدا ۶; عزت خدا ۱۰; علم خدا ۱۲; قدرت خدا ۱۰، ۱۲; قضاوت خدا ۱، ۳; وعده هاى خدا ۲; ویژگیهاى ربوبیت خدا ۱۲; ویژگیهاى قضاوت خدا ۶، ۷، ۸
- قضاوت: شرایط قضاوت ۹; علم در قضاوت ۹; قدرت در قضاوت ۹
- کافران: اعراض از کافران ۵; حق ستیزى کافران ۴; عجز کافران ۱۱
- مؤمنان: قضاوت بین مؤمنان و کافران ۲
- محمد(ص): توصیه به محمد(ص) ۵; دلجویى از محمد(ص) ۴; وعده به محمد(ص) ۲
