الصّور
«صور» به معناى شیپور یا شاخ میان تهى است، که معمولاً براى حرکت قافله، یا لشکر، یا براى توقف آنها به صدا درمى آوردند، البته آهنگ این دو، با هم متفاوت بوده، شیپور توقف، قافله را یک جا متوقف مى کرد، و شیپور حرکت، اعلام شروع حرکت قافله بود. ولى تعداد کمى از مفسرین «صور» را جمع «صورت» دانسته، و بنابراین، نفخ صور را به معناى دمیدن در صورت، مانند دمیدن روح در کالبد بشر دانسته اند، طبق این تفسیر، یک مرتبه در صورت هاى انسانى دمیده مى شود و همگى مى میرند، و یک بار دمیده مى شود، همگى جان مى گیرند. توجّه کنید «صور» (بر وزن نور) و «صُوَر» (بر وزن زحل) هر دو جمع «صورت» مى باشد.
و معمولاً به وسیله «صور» (شیپور)، دستورهایى به سربازان براى جمع شدن، یا حاضر باش و یا استراحت و خواب مى دهند، و استعمال آن در مورد «صور اسرافیل» یک نوع کنایه و تشبیه است.
ریشه کلمه
- صور (۱۹ بار)
قاموس قرآن
به ضمّ (ص) [كهف:99]. اين لفظ ده بار در قرآن مجيد آمده و همه درباره قيامت است و از اكلام اللّه ظاهر مىشود كه هم مردن و هم زنده شدن آنها در اثر نفخ صور است [زمر:98]. در بعضى آز آيات نفخ صور با بر خاستن صيحه تعبير آمده نظير [يس:49]. كه درباره انقراض زندگى و به هم خوردن نظم كنونى است و مثل [يس:53]. ايضاً آيه [ق:42]. اما صور در اصل دو معنى دارد يكى جمع صورت چنانكه در قاموس و اقرب گفته و در مجمع از حسن نقل كرده صحاح نسبت آن را به قول مىدهد. دوم: شيپور. در قاموس و اقرب گويد: صور شاخى است كه در آن مىدمند و در صحاح قيد دميدن ندارد راغب گويد: به قولى آن مانند شاخى است كه در آن مىدهند. خدا آن را وسيله عودتها و ارواح به اجسامشان قرار ميدهد. در مجمع ذيل آيه 73 سوره انعام فرموده: درباره صور گفتهاند: آن شاخى است كه اسرافيل در آن دوبار مىدهمد در اول همه از بين مىروند و در ثانى همه زنده مىشوند. حسن گفته: آن جمع صورت است. على هذا معنى آن است: روزى كه ارواح در صورتها دميده مىشود. آن گاه از ابوسعيد خدرى نقل كرده كه رسول خدا صلى اللّه عليه و آله و سلم فرمود: چطور متنعّم شوم و خوشگذرانى كنم حالآن كه صاحب شيپور، شيپور را به دهان گرفته و سر بالا كرده و گوش فرا داده منتظر دشتور است تا در آن بدمد... در صحيفه سجاديّه هست كه فرموده: اسرافيل صاحب صور منتظر فرمان تو است كه امانتهاى قبور را بر انگيزد «وَ اِسْفيلُ صاحِبُ الصُّورِ الَّذى يَنْتَظِرُ مِنْكَ الْأِذْنَ فَيُنَّبِهُ بِالنَّفْخَهِ صَرْعى رَهائِنَِ القُبُورِ». درالميزان ذيل آيه 102 سوره طه فرموده: نفخ صور كنايه از احضار و خواندن است لذا فرموده: «يَوْمَئِذٍ يَتَّبِعُونَ الدّاعِىَ لا عِوَجَ لَهُ» مخفى نماند: در گذشته گفته شد كه در بعضى از آيات به جاى نفخ صور صيحه ذكر شده احتمال قوى مىدهم كه نفخ صور عبارت اخراى صيحه باشد معنى «اِذا نُفِخَ فَى الصّورِ» اين طور مىشود: چون صيحه قيامت برخاست النهايه اين صيحه به واسطه فرشتهاى به نام اسرافيل خواهد بود. چنانكه در روايات است واللّه العالم. در خاتمه بايد دانست نفخ فى الصور و نفخ الصور هر دو يكى است و عرب با «فى» و بدون آن به كار مىبرد (مجمع).
