تفسیر:المیزان جلد۱۵ بخش۲۵: تفاوت میان نسخه‌ها

__TOC__

<span id='link203'><span>

==آيات ۴۱ ۶۲، سوره فرقان ==

أَ رَءَيْت مَنِ اتخَذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ أَ فَأَنت تَكُونُ عَلَيْهِ وَكيلاً(۴۳)

فَلا تُطِع الْكفِرِينَ وَ جَهِدْهُم بِهِ جِهَاداً كبِيراً(۵۲)

وَ مَا أَرْسلْنَك إِلا مُبَشراً وَ نَذِيراً(۵۶)

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۵ صفحه : ۳۰۶ </center>

ترجمه آيات

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۵ صفحه : ۳۰۸ </center>

مى كنند و چنين و چنان مى گويند.

كلمه «'''ان '''» مخففه از مثقله است ، و كلمه «'''اضلال '''» در اينجا بويى از معناى صرف را هم دارد، (صرف اين است كه خداى تعالى توجه و قلب كسى را از درك چيزى منصرف سازد)، و به همين جهت كلمه مذكور با حرفى متعدى شده كه كلمه «'''صرف '''» با آن متعدى مى شود و آن عبارت است از حرف عن .

در اين آيه جواب «'''لولا'''» حذف شده چون مطالب گذشته بر آن دلالت مى كرد، و معناى جمله اين است كه : نزديك است اين شخص ما را از خدايانمان منصرف كند در حالى كه مردى گمراه كننده است اگر ما بر آلهه خود، يعنى بر پرستش آنها، خويشتن دارى نمى كرديم ما را از آنها برمى گردانيد.

<span id='link206'><span>

==نفى سمع و عقل از كفار و تشبيه آنان به چهار پايانبل هم اضل سبيلا ==

كلمه «'''ام '''» به اصطلاح اهل فن ، منقطعه است و «'''حسبان '''» به معناى ظن و پندار است و ضميرهاى جمع به اعتبار معنا همه به موصولى بر مى گردند كه در آيه قبلى بود و ترديد ميان گوش و عقل از اين نظر است كه وسيله آدمى به سوى سعادت يكى از اين دو طريق است ، يا اينكه خودش تعقل كند و حق را تشخيص داده پيرويش نمايد، يا از كسى كه

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۵ صفحه :۳۱۰ </center>

<span id='link207'><span>

==تشبيه و تنظير جهل و ضلالت مردم و هدايت آنان به وسيله انبياء، به كشيدن سايه و... ==

اين دو آيه و آيات بعد از اينها - تا نه آيه - نظير تنظير و تشبيهى است براى مضمون دو آيه

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۵ صفحه : ۳۱۱ </center>

و در جمله «'''ثم جعلنا الشمس عليه دليلا ثم قبضناه الينا'''» رجوعى دوباره است از سياق غيبت به همان تكلم سابق ، و اين برگشتن ، علاوه بر آن نكته كه گفته شد، اظهار عظمت و كبريايى او نيز هست .

و گفتار در جمله «'''و هو الذى جعل لكم الليل ...'''» و جمله «'''و هو الذى ارسل الرياح ...'''» و جمله «'''و هو الذى مرج البحرين ...'''» و جمله «'''و هو الذى خلق من الماء بشرا...'''» همان گفتارى است كه در ذيل جمله «'''الم تر الى ربك ...'''» گذشت ، و همچنين گفتار در جمله «'''و انزلنا من السّماء ماء...'''» و جمله «'''و لقد صرفناه بينهم '''» و جمله «'''و لو شئنا لبعثنا'''» همان گفتارى است كه در ذيل جمله «'''ثم جعلنا الشمس '''» گذشت .

«'''لباس بودن شب '''» از اين باب است كه ظلمت آن مانند لباس و پرده ، آدمى را مى پوشاند و به طورى كه راغب گفته : «'''سبات '''» بودن خواب به معناى اين است كه در هنگام خواب آدمى از هر كارى منقطع مى شود، و معناى «'''نشور'''» قرار دادن روز، اين است كه حركت و طلب رزق را در روز قرار داده است .

و اين معانى ، يعنى پوشيدن خداى تعالى آدميان را با لباس شب ، و قطع ايشان از عمل

<span id='link209'><span>

==اشاره به نعمت باد و آب باران ==

كلمه «'''بشر'''» - به ضمه باء و سكون شين - مخفف «'''بشر'''» - به دو ضمه - است كه جمع «'''بشور'''» به معناى مبشر است و معناى آيه اين است كه : خداى تعالى كسى است كه بادها را مى فرستد تا قبل از آمدن رحمتش (باران )، بشارت آن را بياورد.

و مقصود از «'''سماء'''» در جمله «'''و از سماء آبى طهور نازل كرديم '''» جهت بالا است كه همان جو بالاى زمين است ، و «'''ماء طهور'''» به معناى نهايت درجه پاكى است كه هم خودش طاهر است و هم طاهر كننده غير خودش مى باشد، چرك ها و كثافات را مى برد و رفع حدث مى كند، بنابراين ، كلمه طهور به طورى كه ديگران هم گفته اند صيغه مبالغه است .

كلمه «'''بلده '''» معروف است ، ولى بعضى گفته اند: مراد از آن مطلق مكان است ، همچنانكه در آيه «'''و البلد الطيب يخرج نباته باذن ربه '''» همين معنا منظور است و به همين جهت وقتى براى كلمه «'''بلد'''» صفت مى آورد، مذكر (ميت ) مى آورد، نه مونث (ميته )، و اين به اعتبار معناى منظور از كلمه مى باشد كه مكان است ، زيرا اگر معناى مكان منظور نبود بلكه معناى شهر منظور بود بايد صفتش را مونث مى آورد و مى فرمود: «'''بلده ميته '''»

و مكان ميت ، آن سر زمينى است كه گياه نروياند، و احياى آن به همين است كه با فرستادن باران ، سبز و خرمش كند، و كلمه «'''اناسى '''» جمع انسان است ، و معناى آيه روشن است .

حال شامل شدن مرگ بر زمين و احتياج چارپايان و انسانها به آب و نازل كردن آب پاك كننده از آسمان و زنده كردن زمين مرده را با آن و سيراب كردن چارپايان و انسانهاى بسيار، حال همان گستردن سايه است و سپس قرار دادن آفتاب را دليل بر آن و سپس از بين بردنش به وسيله آفتاب ، كه بيانش گذشت .

از ظاهر اتصال آيه به ما قبل برمى آيد كه ضمير در «'''صرفناه '''» به كلمه «'''ماء'''» بر

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۵ صفحه : ۳۱۵ </center>

بعضى از مفسرين گفته اند: مراد از تصريف آب ، گرداندن و بردن آن از اينجا به آنجا است .

جمله «'''ليذكروا فابى اكثر النّاس الا كفورا'''» تعليل و بيان دليل تصريف است ، و معنايش اين است كه سوگند مى خورم كه ما آب را در ميان مردم جابجا نكرديم مگر براى اينكه متذكر شوند و شكر بجاى آرند. ولى بيشتر مردم از اداى شكر نعمتهاى ما خوددارى كردند.

يعنى اگر مى خواستيم به هر قريه اى رسول و نذيرى بفرستيم كه هر يك ، مردم قريه خود را انذار نموده ، رسالت ما را ابلاغ كند مى فرستاديم ليكن اين كار را نكرديم و به خاطر مقام ارجمند و منزلت عظيمى كه تو نزد ما دارى تو را به سوى تمامى قريه هاى عالم ، نذير و رسول فرستاديم - مفسرين اين جمله را اين طور تفسير كرده اند. و آيه بعدى هم خالى از تاييد آن نيست ، علاوه بر اين ، با آن وجهى كه ما براى اتصال آيات آورديم نيز مناسب تر است .

ممكن هم هست مراد اين باشد كه ما قادريم بر اينكه در هر قريه اى رسولى مبعوث كنيم و اگر اين كار را نكرديم و تنها تو را اختيار نموديم به خاطر مصلحتى بود.

<span id='link211'><span>

==تشبيه انقسام مردم به مؤ من و كافر، به آب دو دريا (يكى گوارا و ديگرى ناگوار) وبه خلقت زن و مرد از نطفه ==

كلمه «'''مرج '''» به معناى مخلوط كردن است و «'''امر مريج '''» هم كه در قرآن آمده به معناى امرى مختلط است و كلمه «'''عذب '''» اگر درباره آب به كار رود، به معناى آب خوش طعم است و كلمه «'''فرات '''» نيز در مورد آب به معناى آبى است كه بسيار خوش طعم باشد، كلمه «'''ملح '''» به معناى آبى است كه طعمش بر گشته باشد و اجاج آبى است كه شوريش زياد باشد و كلمه «'''برزخ '''» به آن حدى گويند كه ميان دو چيز فاصله شده ب اشد و كلمه «'''حجر'''» محجور به معناى حرام محرم است ، يعنى آنچنان ميان اين دو آب حاجز و مانع قرار داده ايم كه مخلوط شدن آن دو با هم ، حرام محرم شده ، يعنى به هيچ وجه مخلوط نمى شود.

و اينكه فرمود: «'''و جعل بينهما'''» خود قرينه است بر اينكه مراد از مخلوط كردن دو دريا، روانه كردن آب دو دريا است با هم ، نه مخلوط كردن آن دو، كه اجزاى آنها را در هم و برهم كند.

و اين كلام عطف است بر همان چيزى كه آيه

«'''و هو الذى ارسل الرياح ...'''» عطف بر آن شده و در اين جمله مساءله رسالت از اين جهت كه ميان مؤ من و كافر را جدايى مى اندازد، با اينكه هر دو در يك زمين زندگى مى كنند و در عين حال با هم مخلوط و يكى نمى شوند، تشبيه شده به آب دو دريا، كه در عين اينكه در يك جا قرار دارند، به هم در نمى آميزند، (كه توضيحش در اول آيات نه گانه گذشت )

و كلمه «'''صهر'''» به طورى كه از خليل نقل كرده اند به معناى «'''ختن '''» يعنى

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۵ صفحه : ۳۱۷ </center>

معناى آيه اين است كه : خداى سبحان آن كسى است كه از نطفه - كه خود يك آب است - بشرى را خلق فرموده و او را داراى نسب و صهر، يعنى زن و مرد قرار داده است . و اين نيز، تشبيه ديگرى است كه همان مفاد آيه قبلى را افاده مى كند، يعنى مى فهماند كه خداى سبحان كثرت را در عين وحدت ، حفظ، و تفرق را در عين اتحاد، محفوظ نگه داشته است ، و همچنين اختلاف نفوس و آراء را از نظر ايمان و كفر - با اينكه مردم از جهت فكر و نظر و ايمان و كفر مختلفند - با اتحاد مجتمع بشرى به وسيله فرستادن پيامبرانى به منظور كشف حجاب ضلالت ، حفظ نموده است كه اگر ارسال رسل نمى بود ضلالت و گمراهى ، همه مجتمع بشرى را فرا مى گرفت .

«'''و كان ربك قديرا'''» - در اينجا كلمه «'''رب '''» به ضمير خطاب ربك - پروردگارت اضافه شده ، و نكته آن همان است كه در جمله «'''الم تر الى ربك '''» گذشت .

اين آيه عطف است بر جمله «'''و اذا راوك ان يتخذونك الا هزوا'''» و كلمه «'''ظهير'''» - به طورى كه گفته اند - به معناى مظاهر است و مظاهر به معناى پشتيبان و معاون است .

و معناى آيه اين است كه : اين كفار مشرك ، خدا را گذاشته چيزى مى پرستند كه نه سودى به حالشان دارد و نه در عوض پرستش ، خيرى و نه در صورت ترك پرستش ، ضررى به ايشان مى رساند و كافران همواره در دشمنى با پروردگارشان معاونين شيطان بوده اند.

و از همينجا خوب روشن مى شود اينكه بعضى از مفسرين آيه را تسليت براى رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله ) گرفته و گفته اند: مراد اين است كه ما تو را تنها مبشر مؤ منين و منذر كافرين فرستاديم ، پس ديگر درباره ايمان نياوردن كفار غم مخور صحيح نيست .

[[رده:تفسیر المیزان]]