تفسیر:المیزان جلد۷ بخش۴۰: تفاوت میان نسخه‌ها

__TOC__

يعنى امر خدا در باره بعث و جزا كه همان وعده هاى از طريق وحى است آمدنى و محقق شدنى است و شما عاجز كننده خدا نيستيد تا او را از تحقق دادن امرش مانع شويد. بنابراين ، جمله مورد بحث تاءكيد آن وعده و وعيدى است كه در جملات قبل بود.

قُلْ يَقَوْمِ اعْمَلُوا عَلى مَكانَتِكمْ إِنى عَامِلٌ ...

<span id='link254'><span>

==آيات ۱۵۰ - ۱۳۶، سوره انعام ==

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۷ صفحه : ۴۹۴ </center>

ترجمه آيات  

==بيان آيات شريفه ، كه متضمن احتجاج عليه مشركين در مورد قربانى كردن فرزندانشان در برابر بت ها، و بعض احكام در مورد خوردنى ها، مى باشد. ==

اين آيات عليه مشركين در باره عده اى از احكام حلال و حرام كه در خوردنيها ميان مشركين داير بوده احتجاج نموده حكم خدا را در آنها بيان مى كند.

كلمه «''' ذرء '''» به معناى ايجاد بر وجه اختراع است ، و گويا معناى اصليش ظهور بوده . و كلمه «''' حرث '''» به معناى زراعت است . و اينكه فرمود: «''' بزعمهم : به خيالشان '''» يك نوع تنزيه است و معناى «''' سبحانه '''» را كه در آيه «''' و قالوا اتخذ الرحمن ولدا سبحانه '''» است افاده مى كند، و «''' زعم '''» در لغت عرب به معناى اعتقاد است ، و ليكن غالبا در اعتقاداتى استعمال مى شود كه مطابق با واقع نباشد.

و اگر در جمله و «''' هذا لشركائنا '''» ، شركا را به مشركين نسبت داده براى اين است كه قائلين به شركا همان مشركين بودند، ايشان چنين خدايانى را اثبات نموده به آنها اعتقاد مى ورزيدند، پس اين اطلاق نظير «''' ائمة الكفر و ائمتهم و اولياؤ هم '''» است .

و چون اين حكم علاوه بر اينكه از اصل باطل و افتراى به خدا است توهين به خداى تعالى و ساحت او را كوچكتر از جانب بتها دانستن است ، لذا خداى تعالى با جمله «''' ساء ما يحكمون '''» آنرا تقبيح فرمود.

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۷ صفحه : ۴۹۷ </center>

غير از ابن عامر ساير قراء كلمه «''' زين '''» را به فتح زاء و به صيغه معلوم خوانده و كلمه «''' قتل '''» را هم به فتح لام قرائت نموده و آنرا مفعول «''' زين '''» گرفتهاند، و كلمه «''' اولادهم '''» را به كسر دال خوانده و آنرا مضاف اليه كلمه «''' قتل '''» و مفعول آن دانسته و كلمه «''' شركاؤ هم '''» را فاعل «''' زين '''» گرفتهاند، و بنابراين قرائت معناى آيه چنين مى شود: «''' بتها با محبوبيت و واقعيتى كه در دلهاى مشركين داشتند فرزندكشى را در نظر بسيارى از آنان زينت داده و تا آنجا در دلهاى آنان نفوذ پيدا كرده بودند كه فرزندان خود را به منظور تقرب به آنها براى آنها قربانى مى كردند '''» همچنانكه تاريخ اين مطلب را در باره بت پرستان و ستاره پرستان قديم نيز ضبط كرده است ، البته بايد دانست كه اين قربانيها غير از موؤ ده هايى است كه در بنى تميم معمول بوده ، زيرا موؤ ده عبارت بوده از دخترانى كه زنده به گور مى شدند، و آيه شريفه دارد كه اولاد خود را قربانى مى كردند، و اولاد هم شامل دختران مى شود و هم شامل پسران .

بعضى از مفسرين گفته اند: مراد از «''' شركاء '''» شيطانها هستند، و بعضى مقصود از آن را خدام بتكده و بعضى ديگر گمراهان از مردم دانستهاند.

اين «''' انعام '''» همان «''' سائبه '''» ، «''' بحيره '''» و «''' حام '''» هستند كه خداى تعالى در آيه «''' ما جعل الله من بحيرة و لا سائبة و لا وصيلة و لا حام و لكن الذين كفروا يفترون على الله الكذب و اكثرهم لا يعقلون '''» آنرا نفى نموده ، و يا بعضى از آن چهار قسم است بنا بر خلافى كه در سوره مائده گذشت .

«''' و انعام لا يذكرون اسم الله عليها '''» يعنى چارپايانى را هم در موقع ذبح به اسم بتها سر مى بريدند و نام خدا را نمى بردند. بعضى گفته اند: مراد آن چارپايانى است كه در سفر حج بر آنها سوار نمى شدند. بعضى ديگر گفته اند: آن چارپايانى است كه در هيچ شانى از شوؤ ن آنها خدا را ذكر نمى كردند، و بهر حال معناى آيه روشن است .

مقصود از «''' ما فى بطون '''» بچه هايى است كه در شكم بحيره و سائبه باشد، مشركين آنها را اگر زنده به دنيا مى آمدند بر مردان حلال و بر زنان حرام مى دانستند، و اگر مرده به دنيا مى آمدند هم مردان از آن مى خوردند و هم زنان . بعضى گفته اند مقصود از «''' ما فى بطون '''» شير آن حيوانات . و بعضى ديگر گفته اند: مقصود هم شير آنها و هم جنين آنان است .

«''' سيجزيهم وصفهم '''» يعنى به زودى خود اين حرفها را جزا و كيفر آنان قرار مى دهيم . و از اين تعبير برمى آيد كه همين حرفها به عينه در قيامت به صورت وبال و عذاب مجسم مى شود، پس در اين كلام نوع خاصى از عنايت بكار رفته .

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۷ صفحه : ۴۹۹ </center>

بعضى از مفسرين گفته اند: تقدير اين جمله : «''' سيجزيهم بوصفهم '''» است . بعضى ديگر تقدير آن را «''' سيجزيهم جزاء وصفهم '''» گرفته و گفته اند: مضاف (جزاء) حذف شده و مضاف اليه (وصفهم ) به جاى آن نشسته است ، و به هر حال معنا واضح است .

در اين جمله آنچه را كه در آيات قبلى از احكام مشركين نقل كرده بود ابطال نموده مى فرمايد: همه آن سخنان زيان كارى و گمراهى است ، و متكى بر علم و اهتدا نيست .

در اين جمله قتل اولاد، سفاهت و جهل خوانده شده ، و نيز از انعام و حرث با جمله «''' ما رزقهم الله '''» تعبير شده ، و تحريم آن ، افترا بر خدا خوانده شده تا هم تنبيهى باشد و هم تا اندازهاى جهت خسرانشان ذكر شده باشد، از اين رو معناى كلام اين مى شود: آنان زيانكار شدند در كشتن فرزندان خود، براى اينكه ندانسته سفاهت به خرج دادند، و نيز زيانكار شدند در اينكه اصنافى از چارپايان و زراعتها را بر خود حرام كردند، چون اين عمل افترا بر خدا بود، حاشا بر خدا كه چيزى را كه به كسى روزى كرده همان چيز را تحريم نمايد.

آنگاه با جمله «''' و هو الذى انشا جنات ... '''» همين معنا را به بيان مفصلترى و با ذكر دليل عقلى و مصلحت زندگى بشر بيان نموده و با جمله «''' قل لا اجد فيما اوحى الى محرما على طاعم يطعمه ... '''» مطلب را به دليل نقل كه همان وحى آسمانى است مبرهن ساخت .

بنابراين ، معناى آيات پنجگانه مورد بحث اين مى شود كه : تحريم انواعى از حرث و انعام ، ضلالت و لغزشى است از آنان ، كه نه با حجت عقلى قابل تفسير و توجيه است و نه با مصالح زندگى بشر سازگار است ، و نه از وحى و دليل نقلى چيزى با آن مساعد است ، پس اين گروه در اين گفتار و راءى خود حيرانند.

«''' شجره معروشه '''» آن درختى را گويند كه شاخه هايش به وسيله داربست بالا رفته و يكى بر بالاى ديگرى قرار گرفته باشد، مانند درخت انگور. و «''' عرش '''» در اصل لغت به معناى رفع و بلندى است . بنابراين ، جنات معروشات عبارت خواهد بود از تاكستانها و باغهاى انگور و مانند آنها، و «''' جنات غير معروشات '''» باغهايى كه درختهاى آن بر تنه خود استوار باشد نه بر داربست .

و اينكه فرمود: «''' و الزرع مختلفا اكله '''» معنايش اين است كه خوردنيها و دانه هاى آن زرع مختلف است ، يكى گندم است و يكى جو، يكى عدس است و آن ديگرى نخود.

و معناى اينكه فرمود: «''' و لا تتبعوا خطوات الشيطان انه لكم عدو مبين '''» اين است كه : شما در اين امرى كه خداوند اباحه آنرا تشريع كرده راه پيروى شيطان را پيش مگيريد، و پا در جاى پاى او نگذاريد و حلال خدا را حرام مكنيد. در سابق نيز گذشت كه پيروى خطوات شيطان معنايش همين تحريم حلال است بدون علم .

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۷ صفحه : ۵۰۲ </center>

انعامى را كه در آيه قبلى بطور اجمال اسم برده بود در اينجا بطور تفصيل بيان مى كند. و مراد، تشديد توبيخ و ملامت ايشان است به اينكه يكايك صور و وجوه را به تفصيل ذكر مى كند. و از اين رو جمله «''' ثمانية ازواج '''» عطف بيان «''' حمولة و فرشا '''» در آيه قبلى است . و كلمه «''' ازواج '''» جمع زوج است كه هم به معناى عدد دو است و هم به معناى يكى است كه همراه جفت خود باشد. و انواع چارپايانى كه در آيه شريفه نامبرده شده چهار است : ۱ ضان (ميش ) ۲ معز (بز) ۳ بقر (گاو) ۴ ابل (شتر) و اين چهار نوع از نظر اينكه هر كدام نر و ماده دارند هشت زوج خواهند بود.

و معناى آيه اين است كه : خداوند هشت زوج آفريده ، از ضان دو زوج يكى نر و يكى ماده و از معز هم دو زوج ، بگو آيا خداوند نر اين دو نوع چارپا را حرام كرده و يا ماده آن دو را و يا آن بچه هايى را كه در شكم ماده هاى آن دو است ، اگر راست مى گوييد مرا به علم و مدرك صحيحى كه داريد خبر دهيد.

وَ مِنَ الابِلِ اثْنَينِ وَ مِنَ الْبَقَرِ اثْنَينِ ...الاُنثَيَينِ

معناى اين آيه از آنچه كه در باره آيه قبلى گفته شد روشن مى شود. بعضيها در اين آيات گفته اند معناى «''' اثنين '''» در همه چهار موردى كه در اين آيات آمده اهلى و وحشى است نه نر و ماده .

اين جمله يك شق از دو شق ترديد است و شق ديگر آن حذف شده ، و سياق كلام دلالت بر آن مى كند، و تقدير كلام اين است كه : آيا شما علمى را كه به خيال خود داريد از طريق فكر تحصيل كرده و به دليل عقلى و يا نقلى دست يافتهايد و يا از خود خدا شنيديد كه اين چارپايان را تحريم نمود، كه اينطور سخت و محكم ادعاى حرمت آنرا مى كنيد؟.

«''' فمن اظلم ممن افترى على الله كذبا... '''» اين جمله تفريع بر ما قبل است ، و اين تفريع خود اشاره به نكته اى است ، و آن اين است كه مدعيان حرمت چارپايان از جواب اين سؤ ال بازماندند، و از اين رو، معناى آيه چنين مى شود: «''' پس كيست ستمگرتر از شما '''» ، و جمله «''' ممن افترى '''» كنايه است از همين مدعيان يعنى مشركين . و اگر نفرمود: «''' فمن اظلم منكم : كيست ستمگرتر از شما '''» و بجاى كلمه «''' شما '''» جمله «''' آن كس كه به خدا افترا بست '''» را قرار داد براى اين است كه سبب آن حكمى را كه از استفهام انكارى مفهوم مى شود بيان كرده و فرموده باشد: هيچ كس از شما ستمگرتر نيست ، براى اينكه شما به دروغ به خدا افتراء بستيد تا بدين وسيله مردم را بدون علم گمراه كنيد، و معلوم است كه با چنين ظلمى ديگر به راه خدا هدايت نمى شويد، چون خداوند مردم ستمگر را هدايت نمى كند.

[[رده:تفسیر المیزان]]