۱۶٬۹۰۷
ویرایش
تفسیر:المیزان جلد۱۴ بخش۳۰: تفاوت میان نسخه‌ها
از الکتاب
←حال مقربان درگاه الهى (استغراق در عبوديت و استمرار در عبادت ) از آثار مالكيت مطلقه الهى است
| خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
<span id='link271'><span> | <span id='link271'><span> | ||
==حال مقربان درگاه الهى | ==حال مقربان درگاه الهى: استغراق در عبوديت و استمرار در عبادت == | ||
خداى | خداى تعالى، در اين آيه حال بندگان مقرب و ملائكه مكرّم خود را بيان مى كند، كه مستغرق در عبوديت، و سرگرم در عبادت او هستند، هيچ كار ديگرى آنان را از عبادت او باز نمى دارد، و به هيچ چيز، جز عبادت او توجه نمى كند. و گويا كلام براى بيان خصوصيت ملك و سلطنت خدا كه در صدر آيه آمده بود، ريخته شده است. | ||
به اين بيان كه سنت جاريه ميان موالى و بردگان در ملك هاى اعتبارى، اين است كه برده هر قدر به درگاه مولايش مقرب تر شود، مولايش از بسيارى تكاليف و رسوم و وظائف او اغماض مى كند، و آنچه از ساير بردگان مى خواهد، از او نمى خواهد و خلاصه او از حساب و مؤاخذه معفو مى شود. و اين، بدان جهت است كه اساس اجتماع مدنى انسان بر تعاون و مبادله منافع، و رفع حوائج بر پا شده، و چون احتياج هميشه و براى همه هست، و مولى از هر كس ديگرى به برده مقرب خود محتاج تر است، همچنان كه يك پادشاه، احتياجش به مقربان دربار از هر كس ديگرى بيشتر است. | |||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۳۷۳ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۳۷۳ </center> | ||
برده اش به او مى كند و به همين جهت مى بينيم بسيارى از تكاليف و | لذا بايد آنچه به برده مقرب خود مى دهد، به قدر خدمتى باشد كه برده اش به او مى كند و به همين جهت مى بينيم بسيارى از تكاليف و وظایف و رسومى كه از ساير بردگان مى خواهد، از او بر مى دارد، و اين خود يك نحوه مبادله و معامله است. | ||
ولى در خداى تعالى چنين نيست | ولى در خداى تعالى چنين نيست. براى اين كه او خدا و مالك حقيقى بندگان، و بندگان ملك حقيقى او هستند. چون مالك آن ها بى نياز مطلق از مملوك او و مملوك او در حاجت مطلق به مالك است، و در اين مسأله هيچ فرقى ميان مقرّب و غير مقرّب، دورو نزديك، و عالى و دانى نيست، بلكه هر قدر بنده او تقرب بيشترى پيدا كند، بيشتر به عظمت و كبريا، و عزت و بهاى مولايش پى مى برد، و بيشتر ذلت و مسكنت و حاجت خود را احساس مى كند. پس در نتيجه كارش به جايى مى رسد كه به غير عبوديت و خضوع، كار ديگرى نكند. | ||
پس گويا | پس گويا اين كه فرمود: «وَ مَن عِندَهُ لَا يَستَكبِرُونَ عَن عِبَادَتِهِ وَ لَا يَستَحسِرُون...»، اشاره است به اين كه ملك خداى تعالى - كه قبلا اشاره كرد به اين كه مالكيت او اقتضا دارد عبوديت و حساب و جزا را - بر خلاف ملكيت متداول در ظرف اجتماع انسانى است. پس نبايد كسى انتظار داشته باشد كه از انجام وظيفه مستثنى، و از حساب و جزا بخشيده شده است. | ||
ممكن هم هست | ممكن هم هست جملۀ مورد بحث، در مقام ترقى دادن به مطلب باشد، و معنا چنين باشد كه: تمامى آن كه در آسمان ها و زمين است، ملك خدا است. | ||
پس بايد او را بندگى كنند، و به زودى به حسابشان رسيدگى مى شود، و كسى از اين محاسبه مستثنى نيست حتى | پس بايد او را بندگى كنند، و به زودى به حسابشان رسيدگى مى شود، و كسى از اين محاسبه مستثنى نيست. حتى مقربان درگاه و ملائكه گرامش. و لذا همان مقربان درگاه او، هيچ وقت از بندگى او سر بر نتافته و خسته نمى شوند، بلكه دائما و لا ينقطع مشغول تسبيح او مى باشند. | ||
در | در سابق، يعنى در آخر سوره «اعراف»، در تفسير آيه: «إنَّ الَّذِينَ عِندَ رَبِّكَ لَا يَستَكبِرُونَ عَن عِبَادَتِهِ وَ يُسَبِّحُونَهُ وَ لَهُ يَسجُدُون»، اين معنا را استفاده كرديم، كه مراد از تعبير «آن هايى كه نزد پروردگار تو مى باشند»، اعم از ملائكه مقرب است. (پس از اين نكته غفلت نكن). | ||
«'''أَمِ | «'''أَمِ اتَّخَذُوا آلِهَةً مِّنَ الاَرْضِ هُمْ يُنشِرُونَ'''»: | ||
كلمۀ «انشار»، به معناى زنده كردن مُردگان است. و بنابراين، مراد از آن معاد است. در اين آيه، احتمال ديگرى كه منافى معاد است، رد شده، و حاصلش اين است كه كسى بگويد: غير از خدا آلهه ديگرى هستند، كه مُردگان را زنده كنند و محاسبه نمايند، و خداى تعالى، در مسأله معاد هيچ دخالتى نداشته، و به همين جهت اجبارى نداريم كه از او بترسيم و دعوت پيغمبرانش را اجابت نموده، ايشان را پيروى كنيم، بلكه همان آلهه را مى پرستيم و هيچ ضررى هم ندارد. | |||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۳۷۴ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۳۷۴ </center> | ||
و اگر | و اگر جملۀ «أم اتَّخَذُوا آلِهَة» را مقيد به قيد «مِنَ الأرض» كرد، به قول بعضى ها براى اين بود كه به اين نكته اشاره كرده باشد كه: اين آلهه از آن جايى كه از جنس زمين اند، حكمشان، حكم همه موجودات زمينى است، و آن، اين است كه محكوم به مرگ و بعث اند، و چون چنين هستند، چه كسى آن ها را مى ميراند، و دوباره زنده مى كند؟ | ||
ممكن هم هست مراد، اتخاذ آلهه از جنس زمين | ممكن هم هست مراد، اتخاذ آلهه از جنس زمين باشد. مانند بت هايى كه از سنگ و چوب و فلزات درست مى كردند. پس بنابراين همين قيد «فِى الأرض»، يك نوع تهكّم و تحقير را مى رساند، و برگشت معنا به اين مى شود كه ملائكه اى كه آلهه ايشان است، وقتى بندگان و عباد خداى تعالى باشند، و بت پرستان به كلّى از آنان منقطع، و از الوهيتشان مأيوس شوند، و در امر معاد نتوانند به آنان ملتجى گردند، آيا بت ها و سنگ و چوب ايشان به دردشان مى خورد؟ و آيا صحيح است كه سنگ و چوب را خداى خود بگيرند؟ | ||
<span id='link272'><span> | <span id='link272'><span> | ||
==اشاره به معتقد بودن بت پرستان به واجب الوجود، و مورد اختلاف آنان با موحدين == | ==اشاره به معتقد بودن بت پرستان به واجب الوجود، و مورد اختلاف آنان با موحدين == | ||
در سابق در تفسير سوره هود، و سوره هاى بعد از آن ، مكرر اشاره كرديم كه : نزاع ميان بت پرستان و موحدين در يگانگى معبود و تعدد آن نيست ، و خلاصه در اينكه واجب الوجود موجود بالذات است كه وجودش از خودش و وجود تمامى موجودات از او است و يكى است ، هيچ اختلافى نيست ، بت پرستان نيز آن را قبول دارند. | در سابق در تفسير سوره هود، و سوره هاى بعد از آن ، مكرر اشاره كرديم كه : نزاع ميان بت پرستان و موحدين در يگانگى معبود و تعدد آن نيست ، و خلاصه در اينكه واجب الوجود موجود بالذات است كه وجودش از خودش و وجود تمامى موجودات از او است و يكى است ، هيچ اختلافى نيست ، بت پرستان نيز آن را قبول دارند. | ||
