تفسیر:المیزان جلد۱۵ بخش۲۵: تفاوت میان نسخه‌ها

==بيان استهزاء كفار و پاسخ خداوند به اين عمل آنها ==

«'''و اذا راوك ان يتخذونك الا هزوا اهذا الذى بعث اللّه رسولا'''»:

ضمير جمعى كه در اين جمله است به «'''الّذين كفروا'''» كه قبلا ذكر شد بر مى گردد، و كلمه «'''هزو'''» به معناى استهزاء و سخريه است ، بنابراين مصدرى است به معناى مفعول ، و معناى آن اين است كه چون كفار تو را مى بينند جز مسخره شده ات تلقى نمى كنند.

و جمله «'''اهذا الذى بعث اللّه رسولا'''» بيان استهزاى ايشان است ، يعنى اين طور استهزاء

«'''إِن كادَ لَيُضِلُّنَا عَنْ ءَالِهَتِنَا لَوْ لا أَن صبرْنَا عَلَيْهَا...'''»:

كلمه «'''ان '''» مخففه از مثقله است ، و كلمه «'''اضلال '''» در اينجا بويى از معناى صرف را هم دارد، (صرف اين است كه خداى تعالى توجه و قلب كسى را از درك چيزى منصرف سازد)، و به همين جهت كلمه مذكور با حرفى متعدى شده كه كلمه «'''صرف '''» با آن متعدى مى شود و آن عبارت است از حرف عن .

در اين آيه جواب «'''لولا'''» حذف شده چون مطالب گذشته بر آن دلالت مى كرد، و معناى جمله اين است كه : نزديك است اين شخص ما را از خدايانمان منصرف كند در حالى كه مردى گمراه كننده است اگر ما بر آلهه خود، يعنى بر پرستش آنها، خويشتن دارى نمى كرديم ما را از آنها برمى گردانيد.

«'''و سوف يعلمون حين يرون العذاب من اضل سبيلا'''» - اين جمله تهديدى است از خداى تعالى به ايشان و تنبيهى است كه متوجهشان مى كند به اينكه از عذابى كه رو به ايشان مى آيد در غفلتند. و نيز نمى دانند كه به زودى به ضلالت و گيجى خود يقين پيدا خواهند كرد.

مراد از معبود گرفتن هواى نفس و توضيحى درباره جمله : «'''اتخذ الهه هويه '''»

«'''أَ رَءَيْت مَنِ اتخَذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ أَ فَأَنت تَكُونُ عَلَيْهِ وَكيلاً'''»:

كلمه «'''هوى '''» به معناى ميل نفس به سوى شهوت است ، بدون اينكه آن شهوات را با عقل خود تعديل كرده باشد، و مراد از معبود گرفتن هواى نفس اطاعت و پيروى كردن آن است ، بدون اينكه خدا را رعايت كند و خداى تعالى در كلام خود مكرر پيروى هوى را مذمت كرده و اطاعت از هر چيزى را عبادت آن چيز خوانده و فرموده : «'''الم اعهد اليكم يا بنى آدم ان لا تعبدوا الشيطان انه لكم عدو مبين و ان اعبدونى '''»

و جمله «'''افانت تكون عليه وكيلا'''» استفهامى است انكارى و معنايش اين است كه تو وكيل و سرپرست او و قائم به امور او نيستى تا به دلخواه خود به سوى راه رشد هدايتش كنى ، پس تو چنين قدرتى ندارى كه با اينكه خدا گمراهش كرده و اسباب هدايتش را از او قطع نموده ، تو هدايتش كنى ، و در همين معنا فرموده: «'''انك لا تهدى من احببت '''» و نيز فرموده : «'''و ما انت بمسمع من فى القبور'''» و اين آيه به منزله اجمالى است براى تفصيلى كه در

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۵ صفحه : ۳۰۹ </center>

آيه «'''افرايت من اتخذ الهه هويه و اضله اللّه على علم و ختم على سمعه و قلبه و جعل على بصره غشاوة فمن يهديه من بعد اللّه '''» آمده است .

از آنچه كه در معناى آيه گذشت روشن شد كه جمله «'''اتخذ الهه هويه '''» نظمى طبيعى دارد و آن اين است كه جمله «'''اتخذ'''» فعلى است متعدى به دو مفعول كه الهه مفعول اول و هويه مفعول دوم آن است و همين نظم با سياق سازگارى دارد، چون گفتگو در سياق آيات ، پيرامون شرك مشركين و عدولشان از پرستش خدا به پرستش بتها و اعراضشان از اطاعت حق ، يعنى اطاعت خدا و رو آوردنشان به اطاعت هوى ، منشاء اصلى شرك بود و اين طائفه قبول داشتند كه اله و معبودى مطاع دارند و درست هم فهميده بودند، چيزى كه هست معتقد بودند آن اله مطاع ، همان هواى نفس خودشان است ، لذا همان را مطاع خود گرفته به جاى اينكه حق را اطاعت كنند آن را اطاعت كردند و هوى را در جاى حق نشاندند، نه اينكه مطاع را در جاى غير مطاع نشانده باشند، دقت فرمائيد.

با همين بيان روشن مى شود اينكه جمعى از مفسرين گفته اند: «'''كلمه ((هويه '''» مفعول اول و كلمه «'''الهه '''» مفعول دوم فعل «'''اتخذ'''» است و چون تعجب همه ناشى از خدا شدن هواست لذا هوى را مقدم ذكر كرده )) صحيح نيست . و همچنين كلام بعضى ديگر كه گفته اند اين تقدم و تاءخر به منظور افاده حصر بوده ، زيرا همانطور كه گفتيم اصلا تقديم و تاءخيرى در نظم آيه نيست ، تا اين محمل ها را برايش درست كنيم ، مفسرين نامبرده به خاطر هم ين اشتباه مباحثى طولانى براى توجيه تقديم و تاءخير آورده اند كه ما از ايراد آن چشم پوشيديم ، چون همين مقدار كه ما در تفسير آيه آورديم كافى است - ان شاء اللّه تعالى .