تفسیر:المیزان جلد۱۹ بخش۲: تفاوت میان نسخه‌ها

«'''كل امرى ء بما كسب رهين '''» - اين جمله به طورى كه از سياق بر مى آيد تعليل است براى جمله «'''و ما التناهم من عملهم من شى ء'''»، و كلمه «'''رهن '''» و «'''رهين '''» و «'''مرهون '''» به طورى كه راغب گفته هر سه معناى آن چيزى است كه به عنوان و ثيقه و گرو به كسى مى دهى و از او چيزى قرض مى كنى . راغب مى گويد: و چون هر جا اين كلمه به چشم بخورد تصورى از معناى حبس و نگهدارى به ذهن مى رسد، لذا اين كلمه را در حبس هر چيزى نيز استعمال كردند، هر چند كه ربطى به وثيقه نداشته باشد.

و چه بسا همين معناى استعارى در آيه مورد بحث ، منظور باشد، و خود انسان رهنى باشد محفوظ و حبس شده نزد خداى سبحان در مقابل عملى كه از نيك و بد كرده ، تا جزاى آن را كه يا ثواب است و يا عقاب به او بدهد، و اگر از عمل او چيزى كم كرده باشد و تمامى اعمالش را جزا نداده باشد، قهرا خود انسان وثيقه و گرو همه اعمالش نمى شود، بلكه گرو بعضى از اعمالش مى شود، و بعضى ديگر از اعمالش را ديگران ، يعنى همان ذريه اى كه به او ملحق شده تملك كرده است .

و اين كه در جاى ديگر فرموده : «'''كل نفس بما كسبت رهينه الا اصحاب اليمين '''» به طورى كه از سياق بر مى آيد و به شهادت دو آيه بعدش ‍ مى فرمايد: «'''فى جنات يتسائلون عن المجرمين '''» مراد اينكه هر كس در گرو عذاب روز قيامت است .

بعضى هم گفته اند: مراد از اين كه فرمود هر كس بدانچه كرده رهين است ، اين است كه : در گرو عمل زشت خويش است ، همچنان كه آيه سوره مدثر هم به همين دلالت مى كرد، چون اصحاب يمين را استثناء مى نمود، و آيه مورد بحث ، جمله معترضه اى است از صفات اهل عذاب كه در بين صفات اهل بهشت قرار گرفته .

زمخشرى - صاحب تفسير كشاف - آيه مورد بحث را حمل بر نوعى استعاره و مجاز گويى كرده ، و به اين وسيله تنافى بين آيه مورد بحث مى فرمايد: «'''هر كس در گرو اعمال خويش است ، چه نيك باشد و چه بد'''». و آيه سوره مدثر كه مى فرمايد: «'''هر كس در گرو اعمال بد خويش است برداشته و گفته : گويا نفس عبد نزد خدا در گرو اعمال صالحى است كه از او خواسته ، همچنان كه يك انسان ، كارگر خود را گرو مى گيرد تا عملى كه از او خواسته تمام كند، اگر تمام كرد رهايش ‍ مى كند، خدا هم تمامى بندگان را چه نيكان و چه بدان را گرو مى گيرد، اگر آنچه از ايشان خواسته بود انجام داده بودند، رهاشان مى كند، وگرنه ، شكنجه اش مى دهد.

ولى خواننده محترم توجه دارد صرف اين بيان نمى تواند اتصال جمله ((كل امرى ء بما كسب رهين '''» را به ما قبلش توجيه كند.