سَلْسَبِيلا
گفته شده «سَلْسَبیل» و «تَسْنِیم» که به ترتیب در آیه هاى 18 «دهر»، و 27 «مطففین» آمده، دو چشمه اند: یکى از این دو چشمه، چشمه «شراب طهور» و چشمه دوم، چشمه «عسل مصفى» است که، هر دو در آیه 15 سوره «محمّد» آمده است.
«سلسبیل» نوشیدنى بسیار لذیذى را مى گویند که به راحتى در دهان و گلو جارى مى شود، و کاملاً گوارا است; بسیارى معتقدند که از مادّه «سلاسه» به معناى «روانى» گرفته شده، همان گونه که به عبارات روان و جالب نیز «سلیس» گفته مى شود.
بعضى دیگر گفته اند: از مادّه «تسلسل» گرفته شده که به معناى «حرکت پى در پى» است در نتیجه، روان بودن چیزى را تداعى مى کند، بنابراین هر دو معنا به هم نزدیک است، و در هر صورت «باء» در آن اضافى مى باشد.
بعضى نیز معتقدند: این واژه اى است مرکب از دو کلمه «سَلْ» و «سبیل» و بعضى نیز آن را مرکب از «سَأَلَ» و «سبیل» مى دانند که در صورت اول مفهومش این است «راهى بطلب» و در صورت دوم «راهى طلبید» و معناى کنایى هر دو «گوارا» است. در صورت اول مرکب از «سَلْ» فعل امر و «سبیل» است و در صورت دوم مرکب از «سأل» فعل ماضى و «سبیل» است.
بعضى نیز تصریح کرده اند: در لغت عرب کلمه «سلسبیل» وجود نداشته و این از ابداعات قرآن مجید است. بعضى از مفسران گفته اند: «سلسبیل» قاعدتاً ما لا ینصرف است، زیرا علمیت و عجمه در آن جمع است، و این که در اینجا تنوین به خود گرفته به خاطر هماهنگى با آخر آیات دیگر این سوره است ولى معناى اول از همه مشهورتر و مناسب تر است.
ریشه کلمه
- سلسبيل (۱ بار)
قاموس قرآن
[انسان:18]. اين كلمه به ظاهر آيه نام چشمهاى است در بهشت. در اقرب گويد: سلسبيل چيز نرم را گويند كه كلفتى در آن نباشد و نيز به معنى خمر است. در جوامع الجامع گويد: گويند شراب سلسل و سلسال و سلسبيل. زيادت باء دلالت بر نهايت سلاست و نرمى دارد اين كلمه در قرآن فقط يكبار آمده است. راغب گويد: گفته اند آن نام هر چشمهاى است كه جريانش سريع باشد.
