البقرة ٩٩
| کپی متن آیه |
|---|
| وَ لَقَدْ أَنْزَلْنَا إِلَيْکَ آيَاتٍ بَيِّنَاتٍ وَ مَا يَکْفُرُ بِهَا إِلاَّ الْفَاسِقُونَ |
ترجمه
| البقرة ٩٨ | آیه ٩٩ | البقرة ١٠٠ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«آیَاتٍ بَیِّنَاتٍ»: آیه‌های واضح و روشن. «الْفَاسِقُونَ»: بیرون روندگان از ربقه شریعت. کافران (نگا: آل‌عمران / و مائده / ، توبه / ، نور / و ، احقاف / ، حشر / ).
نزول
محل نزول:
این آیه در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۱]
شأن نزول:[۲]
«شیخ طوسی» گوید: ابن عباس گويد: كه ابن صوريا القطرانى به رسول خدا صلى الله عليه و آله گفت: يا محمد از براى ما آيه و نشانه اى نياورده اى كه به وسيله آن به خداى تو ايمان بياوريم و از تو پيروى نمائيم سپس اين آيه نازل گرديد.[۳]
تفسیر
- آيات ۹۴ ۹۹ بقره
- ادامه محاجه با يهود و اثبات دروغگوئى آنان و ترسشان از مرگ
- امتحان يهود كه آيا در ادعاى خود كه زندگى قرين به سعادت آخرت را خاص خود مى داند راست مى گويد يا دروغ ؟
- يهود نسبت به هر ملت ديگرى نسبت به زندگى دنيا مريض تر است
- ((بصير)) يعنى عالم به ديدنى ها
- بهانه يهود براى عدم ايمان به قرآنهج البلاغه ما با جبرئيل دشمنيم
- وجه بكار بردن التفات در آيه شريفه
- بحث روايتى (شامل روايتى درباره دشمنى يهود با جبرئيل )
- كيفيت خواب رسول اللّه (ص )
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«99» وَ لَقَدْ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ آياتٍ بَيِّناتٍ وَ ما يَكْفُرُ بِها إِلَّا الْفاسِقُونَ
همانا آيات (و نشانه‌هاى) روشنى به سوى تو فرستاديم و جز فاسقان كسى به آنها كفر نمى‌ورزد.
نکته ها
انسان با پيروى از هوسها و ارتكاب گناه، از مدار حقّ خارج شده و به سوى كفر تمايل پيدا مى‌كند. قرآن مى‌فرمايد: سرانجام كسانى كه مرتكب گناه مى‌شوند- اگر توبه و جبران نكنند- تكذيب و كفر است. «1»
ابن‌صوريا كه داستانش در دو آيه قبل آمد، بعد از آنكه پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله سؤالات او را پاسخ داد، بهانه‌اى نداشت جز اينكه بگويد: چون جبرئيل بر تو وحى مى‌آورد نه ميكائيل، ما به تو ايمان نمى‌آوريم. ولى از آنجا كه جوابش با آيه قبل داده شد، براى اغفال مردم عوام يهودى گفت: او دليل روشنى به ما ارائه نكرد.
آيه نازل شد كه مبادا بهانه‌جويى علمايى همچون ابن‌صوريا تو را ناراحت كند، مردم بدانند كه بنى‌اسرائيل بهانه مى‌گيرند وگرنه ما آيات ودلايل روشن ومحكمى فرستاده‌ايم تا كسى در نبوّت تو ترديدى نداشته باشد وبا اين دلايل، تنها كسانى كفر مى‌ورزند كه فاسق باشند و به خاطر هوسها وگناهان زياد، از مدار حقّ بيرون رفته باشند.
پیام ها
1- در برابر تضعيف ناحقّ، بايد تقويت بجا صورت بگيرد. چون علماى يهود، پيامبر اسلام را به ناحقّ تضعيف كرده و گفتند دليل روشنى ندارد، خداوند آن حضرت را تقويت فرمود. «أَنْزَلْنا إِلَيْكَ آياتٍ بَيِّناتٍ»
2- فسق و گناه زمينه‌ى كفر است. «ما يَكْفُرُ بِها إِلَّا الْفاسِقُونَ»
«1». «ثُمَّ كانَ عاقِبَةَ الَّذِينَ أَساؤُا السُّواى أَنْ كَذَّبُوا بِآياتِ اللَّهِ ...» روم، 10.
تفسير نور(10جلدى)، ج1، ص: 168
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ لَقَدْ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ آياتٍ بَيِّناتٍ وَ ما يَكْفُرُ بِها إِلاَّ الْفاسِقُونَ (99)
شأن نزول: يهودان قبل از بعثت حضرت خاتم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم بر مشركات احتجاج نموده مى‌گفتند: رسول موعود نزديك است ظاهر شود، و چون مبعوث گردد ما را بر شما ظفر دهد و گويد: ما بر حق و شما بر باطل
تفسير اثنا عشرى، ج1، ص: 210
هستيد. وقتى آن حضرت مبعوث شد، به او ايمان نياورده كافر شدند.
معاذ بن جبل گفت: سبحان اللّه، پيغمبر هنوز نيامده بود استعجال مى‌كرديد برآمدن آن حضرت تا بر ما حجت آوريد، اكنون كه مبعوث شده كافر شديد و ما كه مشرك بوديم به او ايمان آورديم. گفتند: پيغمبر براى ما آيتى نياورده تا ايمان بر ما لازم شود؛ حق تعالى آيه شريفه بر ردّ قول آنها نازل فرمود «1».
وَ لَقَدْ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ: و هر آينه بتحقيق نازل فرموديم بسوى تو، آياتٍ بَيِّناتٍ: آيتهاى روشن و هويدا كه مراد قرآن مجيد است. وَ ما يَكْفُرُ بِها إِلَّا الْفاسِقُونَ: و كافر نمى‌شوند به آن آيات مگر بيرون رفتگان از فرمان حق تعالى، يعنى متمردان و معاندان.
تنبيه: شهيد (رضوان اللّه عليه) فرمايد: فسق در لغت به معنى خارج شدن از طاعت است مطلقا، لكن غالبا در كتاب و سنت اطلاق شود بر كفر و ارتكاب كبائر عظيمه. و فاسق گفته شود به كسى كه ملتزم شود احكام شرع را و اقرار نمايد به آن، پس اخلال نمايد به احكام، يعنى مخالفت فرامين الهيه نمايد از فعل محرمات و ترك واجبات. و آيه شريفه اخبار است به اخراج آنها از امر حق تعالى به اعظم معاصى كه كفر باشد.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ لَقَدْ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ آياتٍ بَيِّناتٍ وَ ما يَكْفُرُ بِها إِلاَّ الْفاسِقُونَ (99)
ترجمه
و هر آينه بتحقيق فرستاديم بسوى تو آيات واضحات را و كافر نميشوند بانها مگر متمردان..
تفسير
فرستاديم آياتيكه دلالت دارد بر صدق تو در نبوت و امامت برادرت على (ع) كه واضح است دلالت آنها بر كفر كسيكه شك كند در شأن شما دو نفر و منكر نمى- شوند آن آيات را مگر آنانكه خارجند از دين خدا و طاعت او از يهود و نواصب كه نام خود را مسلمان گذارده‌اند.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ لَقَد أَنزَلنا إِلَيك‌َ آياتٍ بَيِّناتٍ وَ ما يَكفُرُ بِها إِلاَّ الفاسِقُون‌َ (99)
(و هر آينه بتحقيق ما نشانه‌هاي آشكارا بر تو نازل نموديم بآنها كافر نميشوند مگر فاسقان.
لام براي قسم و قد براي تقريب ماضي بحال و ثبوت و تحقق آنست و جمله جواب قسم است و مراد از آيه نشانه است بر امري که مقصود و مدعاي شخص است مانند دليل که بر اثبات مدّعا و يا حجّت که براي اسكات خصم آورده ميشود
1- سوره اعراف آيه 134
2- سورة البقره آيه 52
جلد 2 - صفحه 121
و معجزات صادره از انبياء از همين قبيل است چون كاريست که از قدرت بشر و قواعد طبيعي و علوم صنعتي خارج و بر خلاف عادت است بلكه فعل الهي است که بدست پيغمبر او جاري ميشود براي اينكه نشانه باشد که از جانب خدا فرستاده شده، و در اينجا مراد نشانه‌هايي است که دلالت دارد بر نبوت پيغمبر اسلام و صدق دعوي او، و بينات صفت آيات است و اينکه كلمه مأخوذ از بآن بمعني ظهر است و آيات بينات يعني نشانه‌هايي که واضح و هويداست و همه كس ميفهمد زيرا نشانه و علامت شيئي ممكن است واضح و روشن بوده باشد و دلالتش بر شيئي مقصود احتياج بمقدمات مشكله نداشته باشد اينکه چنين نشانه را آيه بينه گويند و ممكن است باين وضوح نبوده و فهم آن احتياج بمقدماتي داشته باشد که اهل دانش و بينش و فراست در مي‌يابند و معجزات انبياء غالبا از قسم اول است و لذا در قرآن از معجزات آنان بآيات بينات تعبير فرموده و مراد از آيات بينات در اينجا يا خصوص قرآن است که از جهات كثيرة معجزه و دليل بر صدق نبوت پيغمبر اسلام است چنانچه در مقدمه متذكر شديم و يا قرآن بضميمه ساير معجزات اوست که در كلم الطيب بيان مبسوطي درباره آنها نموده‌ايم«1» وَ ما يَكفُرُ بِها إِلَّا الفاسِقُون‌َ فسق در لغت بمعني «خروج الشي‌ء عن الشي‌ء علي وجه الفساد» است و فاسق كسي است که از طاعت خدا خارج شده باشد و در بسياري از آيات قرآن اطلاق فاسق بر كافر شده چنانچه قبلا متذكر شده‌ايم و اينکه از آن جهت است که فسق مانند ايمان و تقوي که مقابل آنست داراي مراتب مختلف ميباشد و هر گاه بمرتبه برسد که آيات الهي را تكذيب نموده و زير بار پيغمبران خدا نرود كفر خواهد بود چنانچه ميفرمايد:
ثُمَّ كانَ عاقِبَةَ الَّذِينَ أَساؤُا السُّواي أَن كَذَّبُوا بِآياتِ اللّه‌ِ«2»
1- صفحه 305- 306 تا 359
[.....]
2- سوره روم آيه 9
جلد 2 - صفحه 122
پس مفاد آيه اينست که بآيات الهي كساني كافر ميشوند که متوغل در نافرماني حق و منهمك در معاصي الهي باشند و فسق و بيرون رفتن از اطاعت خداوند ديده باطن و دل آنها را كور نموده بحدي که آيات الهي در آنها تأثير نميكند.
برگزیده تفسیر نمونه
اشاره
(آیه 99)
شأن نزول:
«ابن عباس مفسر معروف، نقل می‌کند: «ابن صوریا» دانشمند یهودی از روی لجاج و عناد به پیامبر اسلام صلّی اللّه علیه و اله گفت: تو چیزی که برای ما مفهوم باشد نیاورده‌ای! و خداوند نشانه روشنی بر تو نازل نکرده تا ما از تو تبعیت کنیم، آیه نازل شد و به او صریحا پاسخ گفت.
تفسیر:
پیمان شکنان یهود- نخست قرآن به این حقیقت اشاره می‌کند که دلایل کافی و نشانه‌های روشن و آیات بیّنات در اختیار پیامبر اسلام صلّی اللّه علیه و اله قرار دارد و آنها که انکار می‌کنند در حقیقت، پی به حقانیت دعوت او برده و به خاطر اغراض خاصی به مخالفت برخاسته‌اند، می‌گوید: «ما بر تو آیات بیّنات نازل کردیم و جز فاسقان کسی به آنها کفر نمی‌ورزد» (وَ لَقَدْ أَنْزَلْنا إِلَیْکَ آیاتٍ بَیِّناتٍ وَ ما یَکْفُرُ بِها إِلَّا الْفاسِقُونَ).
نکات آیه
۱ - پیامبر (ص) برخوردار از دلایل و معجزاتى روشن بر حقانیت رسالت خویش (و لقد أنزلنا إلیک ءایت بینت) چون سخن در این بخش از سوره درباره دعوت به رسالت پیامبر(ص) و قرآن است، مى توان گفت متعلق «آیات بینات» (نشانه هاى روشن) راستى و درستى قرآن و رسالت پیامبر(ص) است.
۲ - یهودیان، پیامبر(ص) را به نداشتن دلیل و برهانى روشن بر حقانیت رسالتش متهم مى کردند. (و لقد أنزلنا إلیک ءایت بینت) معمولا بیان جمله با تأکید حکایت از آن دارد که مخاطبان، مضمون آن جمله را مورد تردید قرار داده یا انکار مى کنند و از آن جا که جمله «و لقد أنزلنا ...» با حرف لام - که حاکى از قسم مقدر است - و نیز با حرف «قد» تأکید شده معلوم مى شود که یهودیان مخاطب آیه، مضمون جمله فوق را مورد تردید و یا انکار قرار مى دادند.
۳ - خداوند، عطاکننده دلایل و معجزات به پیامبر (ص) (و لقد أنزلنا)
۴ - قرآن، متضمن آیات و دلایلى روشن بر حقانیت خود و رسالت پیامبر(ص) (و لقد أنزلنا إلیک ءایت بینت) مقصود از «ءایات» مى تواند آیات قرآنى باشد و مى تواند معجزات و دلایلى باشد که بر صداقت پیامبر(ص) و آسمانى بودن قرآن دلالت دارد. برداشت فوق ناظر به احتمال اول است.
۵ - تنها فاسقان (منحرفان)، قرآن و دلایل روشن آن را نپذیرفته و بدان کافر مى شوند. (و ما یکفر بها إلا الفسقون)
۶ - فسق و انحراف، مایه انکار آیات خدا و از دست دادن زمینه هاى ایمان است. (و ما یکفر بها إلا الفسقون)
۷ - فسق و انحراف یهودیان، موجب کفرشان به قرآن و آیات الهى است. (و ما یکفر بها إلا الفسقون) مصداق روشن براى «الفاسقون» - به قرینه آیات قبل و بعد - یهودیان هستند. آیات پیشین برخى از بهانه هاى یهود را براى اعراض از ایمان یادآور شده و آیه مورد بحث بیان مى دارد که ریشه اصلى اعراض یهود از ایمان انحراف و فسق پیشگى آنان است.
۸ - انکار قرآن و دلایل رسالت پیامبر(ص)، نشانه فسق و انحراف انکار کننده است. (و ما یکفر بها إلا الفسقون)
۹ - دنیا پرستى، دشمنى با فرشتگان، ارتکاب گناهانى همچون کشتن انبیا و رهبران دینى و شکستن پیمانهاى الهى، از مصداقهاى فسق است. (و ما یکفر بها إلا الفسقون) آیات گذشته (از آیه ۷۴ - ۹۸) موانعى را براى ایمان آوردن یهود به قرآن و پیامبر ذکر کرده و در آیه مورد بحث ریشه انکار قرآن و پیامبر(ص) را فسق پیشگى دانسته است. بنابراین آنچه در آن آیات از موانع ایمان آوردن شمرده شده، از نظر قرآن مصداق فسق و بیانگر معناى آن مى باشد.
۱۰ - هواپرستى، حسد، نژادپرستى، خود بزرگ بینى و خویشتن را بدون هیچ دلیل اهل بهشت پنداشتن، از مصادیق فسق است. (و ما یکفر بها إلا الفسقون)
۱۱ - انکار قرآن، نشانه خروج از بینش صحیح در شناخت وحى و رسالت است. (و ما یکفر بها إلا الفسقون) برداشت فوق با توجّه به معناى فسق (خروج از حد اعتدال) استفاده شده است. خروج از اعتدال در مقوله ایمان - که یک مقوله معرفتى و شناختى است - به نداشتن اندیشه و بینش صحیح باز مى گردد.
موضوعات مرتبط
- ادعا: ادعاى سعادت اخروى ۱۰
- اسلام: تاریخ صدر اسلام ۲
- انبیا: قتل انبیا ۹
- ایمان: زوال زمینه ایمان ۶; موانع ایمان ۶
- بینش: نشانه هاى بینش غلط ۱۱
- تبعیض نژادى: فسق تبعیض نژادى ۱۰
- حسد: فسق حسد ۱۰
- خدا: عطایاى خدا ۳
- دشمنى: دشمنى با ملائکه ۹
- دنیاطلبى: فسق دنیاطلبى ۹
- رهبران دینى: قتل رهبران دینى ۹
- عهدشکنى: عهدشکنى با خدا ۹
- فاسقان: فاسقان و قرآن ۵; کفر فاسقان ۵
- فسق: آثار فسق ۶، ۷; موارد فسق ۹، ۱۰; نشانه هاى فسق ۸
- قرآن: بینات قرآن ۴، ۵; تعالیم قرآن ۴; تکذیب قرآن ۸; دلایل حقانیت قرآن ۴; فسق مکذبان قرآن ۸
- کافران: ۵
- کفر: عوامل کفر به آیات خدا ۶، ۷; عوامل کفر به قرآن ۷; کفر به قرآن ۵، ۱۱
- محمّد(ص): تکذیب محمّد(ص) ۸; تهمت به محمّد(ص) ۲; حقانیت محمّد(ص) ۲; دلایل حقانیت محمّد(ص) ۱; فسق مکذبان محمّد(ص) ۸; معجزه محمّد(ص) ۱، ۳
- معجزه: منشأ معجزه ۳
- منحرفان: منحرفان و قرآن ۵
- هواپرستى: فسق هواپرستى ۱۰
- یهود: آثار فسق یهود ۷; تهمت هاى یهود ۲; عوامل کفر یهود ۷; یهود صدر اسلام ۲; یهود و محمّد(ص) ۲
منابع
