آل عمران ١٤٨
| کپی متن آیه |
|---|
| فَآتَاهُمُ اللَّهُ ثَوَابَ الدُّنْيَا وَ حُسْنَ ثَوَابِ الْآخِرَةِ وَ اللَّهُ يُحِبُ الْمُحْسِنِينَ |
ترجمه
| آل عمران ١٤٧ | آیه ١٤٨ | آل عمران ١٤٩ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«حُسْنَ ثَوَابِ الآخِرَةِ»: پاداش نیکوی آخرت. صفت به موصوف اضافه شده است.
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«148» فَآتاهُمُ اللَّهُ ثَوابَ الدُّنْيا وَ حُسْنَ ثَوابِ الْآخِرَةِ وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ
پس خداوند پاداش دنيا و پاداش نيك آخرت را به آنان عطا كرد و خداوند نيكوكاران را دوست مى‌دارد.
نکته ها
ممكن است مراد از پاداش دنيوىِ رزمندگان، ثابت قدمى و پيروزى و مراد از ثواب آخروى آنان، مغفرتِ گناهان باشد.
پیام ها
1- ميان پاداشهاى دنيوى و اخروى تفاوت فراوان است. «وَ حُسْنَ ثَوابِ الْآخِرَةِ» در بهره‌هاى دنيوى، تلخى‌هايى نيز وجود دارد، ولى ثواب آخرت، به تمامى نيكى وخير است.
2- دعا، جهاد، صبر، استغفار، ايمان و توكّل به خداوند كه در آيات قبل آمده بود، از عوامل محبوبيّت نزد خداوند است. «وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ»
تفسير نور(10جلدى)، ج1، ص: 624
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
فَآتاهُمُ اللَّهُ ثَوابَ الدُّنْيا وَ حُسْنَ ثَوابِ الْآخِرَةِ وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ (148)
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 270
چون اين جماعت به اخلاص تمام دعا نمودند، اجابت دعاى آنها را فرمايد:
فَآتاهُمُ اللَّهُ ثَوابَ الدُّنْيا: پس عطا فرمود ايشان را خداوند به بركت دعا و استغفار و صبر بر ابتلائات، جزاى دنيا را، يعنى نصرت بر دشمنان و يافتن غنايم. وَ حُسْنَ ثَوابِ الْآخِرَةِ: و نيكوئى ثواب آخرت را، يعنى مغفرت و نعيم جنت و وصول به روضات رضوان و رضاى خالق منان.
نكته: تخصيص ثواب آخرت را به حسن، اشعار است به مزيد ثواب بر قدر استحقاق. و اشاره به آنكه نزد حق تعالى ثواب آخرتى منظور است نه پاداش دنيائى.
وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ: و خدا دوست مى‌دارد نيكوكاران را، يعنى صابران بر تكاليف شرعيه از نماز و روزه و حج و جهاد و امر به معروف و نهى از منكر، يعنى لازمه دوستى كه احسان و انعام خاصه است، در باره نيكوكاران منظور مى‌فرمايد.
بيان: محسنين سه قسم هستند:
1- كسانى كه احسان به خود نمايند، يعنى بدن خود را از گروگان آتش جهنم بيرون آرند به توحيد و پرهيز از شرك و فسق و فجور و ارتكاب محرمات الهى.
2- آنانكه سعى نمايند به ارشاد و هدايت بندگان خدا، و اين مرتبه عظمى، و از شعب منصب علياى نبوّت مى‌باشد؛ و لذا حضرت رسول اكرم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم به حضرت امير المؤمنين عليه السّلام فرمايد: يا علىّ لئن يهتدى بك احد خير لك من الدّنيا و ما فيها «1». يعنى: يا على، اگر هر آينه هدايت شود به سبب تو يك فردى، بهتر است از دنيا و آنچه در آنست.
3- كسانى كه احسان به ديگران نمايند به عوارضات دنيا و اينهم گر چه
«1» المحجّة البيضاء جلد اوّل، صفحه 19 (بعضى از راويان، مخاطب رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله را «معاذ» نقل كرده‌اند)
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 271
مستوجب ثواب است، لكن بدان مرتبه نخواهد رسيد.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
فَآتاهُمُ اللَّهُ ثَوابَ الدُّنْيا وَ حُسْنَ ثَوابِ الْآخِرَةِ وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ (148)
ترجمه
پس داد آنها را خدا جزاى دنيا و جزاى خوب آخرت و خدا دوست دارد نيكوكاران را..
تفسير
پس خداوند براى خضوع و استغفار و التجاء آنها بدرگاه ربوبيت بآنها در دنيا عطا فرمود عزت و غنيمت و نصرت و شهرت بخير را و در آخرت ايمنى از عذاب و فوز بنعيم ابدى و بهشت عدن را و اين جزا خوب است و اهميت دارد و جزاى دنيوى هر چه باشد در مقابل جزاى اخروى قدر و قيمتى ندارد چون ناقص و موقت
جلد 1 صفحه 511
است و خدا دوست دارد نيكوكارانرا در اقوال و افعالشان كه عزت اسلام و مسلمين را به ثبات قدم در جهاد حفظ كردند و بخود و برادران دينى‌شان نيكوئى نمودند.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
فَآتاهُمُ اللّه‌ُ ثَوابَ الدُّنيا وَ حُسن‌َ ثَوابِ الآخِرَةِ وَ اللّه‌ُ يُحِبُّ المُحسِنِين‌َ (148)
پس خداوند بآنها عنايت فرمود ثواب دنيا و نيكو ثواب در آخرت و خداوند دوست دارد احسان كننده‌گان را.
جلد 4 - صفحه 385
در موضوع ثواب بسياري گفتند جزاي عمل خير است بنحو استحقاق و اينکه كلام صحيح نيست زيرا احدي حقي بر خداوند پيدا نميكند و لو تمام اعمال بشر بدرجه اعلا از او صادر شود از ايمان و اخلاق و عبادات زيرا تمام اينها بتوفيق حق است و خداوند منّت بر آنها گذارده که موفق شدند قُل لا تَمُنُّوا عَلَي‌َّ إِسلامَكُم بَل‌ِ اللّه‌ُ يَمُن‌ُّ عَلَيكُم أَن هَداكُم لِلإِيمان‌ِ إِن كُنتُم صادِقِين‌َ حجرات آيه 17.
بلي اعمال برّ قابليت ميآورد که تفضل الهي نسبت بآنها حسن پيدا كند و بي‌مورد نباشد و البته خداوند تفضل ميفرمايد و وعده، هم داده و تخلف نخواهد كرد چون خلف وعده قبيح است و از او سر نميزند.
و بعضي ديگر اضافه كردند قيد بنحو تعظيم و تجليل را و لذا منحصر دانستند بثواب آخرت و مثوبات دنيوي را گفتند اطلاق ثواب بر آنها مجاز و بعنايت است اينکه هم تمام نيست زيرا اصل استحقاق که ممنوع شد فرع و قيد آن بطريق اولي كل‌ّ نعمك ابتداء.
پس معناي ثواب همان تفضلات و نعمي است که خداوند در دنيا و آخرت ببندگانش عنايت ميفرمايد، بلي در مفهوم ثواب اخذ شده که بازاء عمل خيري باشد لذا بفاء تفريع آورد و فرمود:
فَآتاهُمُ اللّه‌ُ ثَوابَ الدُّنيا نعمتهاي الهي در دنيا بسيار است وَ إِن تَعُدُّوا نِعمَت‌َ اللّه‌ِ لا تُحصُوها نحل آيه 18، و اكثر آنها در اثر اعمال صالحه است مثل طول عمر، سعه رزق، صحت بدن، توفيق هدايت و امثال اينها و دفع بليات و ساير نكبات و از جمله آنها عزّت و شرافت و عظمت و برتري كفار و معاندين است.
وَ حُسن‌َ ثَوابِ الآخِرَةِ مثوبات آخرت تماما حسن است و لكن ذي مراتب است، و مراد از حسن ثواب درجه اعلاي آنها است.
وَ اللّه‌ُ يُحِبُّ المُحسِنِين‌َ احسان يا بنفس است که عبارت از ايمان و تكميل
جلد 4 - صفحه 386
اخلاق و اطاعت و بنده‌گي باتيان اعمال صالحه است، يا بغير است مثل دست‌گيري از فقراء و مستمندان و ايتام و ارامل و صله ارحام و ساير انفاقات مالي يا هدايت و ارشاد و قضاء حوائج مؤمنين بدست و زبان و قدم و امثال اينها يا ملاحظه احترامات و شئونات مؤمنين بالاخص علماء اعلام و غير اينها، يا خدمت بدين از اعلاي كلمه اسلام و ترويج شعائر مذهبي و تشييد اركان ديني که تمام اينها حسن است و فاعل آن محسن است و خداوند دوست ميدارد چنين بنده‌گاني را يعني معامله ميكند با آنها معامله دوست با دوست و الّا محبت و عداوت در خداوند راه ندارد زيرا محل حوادث نيست و تغيير از لوازم امكان است در ساحت واجب راه ندارد.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 148)- آنها با این طرز تفکر و عمل به زودی پاداش خود را از خدا می‌گرفتند «لذا خداوند هم پاداش این جهان که فتح و پیروزی بر دشمن بود و هم پاداش نیک آن جهان را به آنها داد» (فَآتاهُمُ اللَّهُ ثَوابَ الدُّنْیا وَ حُسْنَ ثَوابِ الْآخِرَةِ).
و در پایان آیه آنها را جزء نیکوکاران شمرده و می‌فرماید: «خدا نیکوکاران را دوست دارد» (وَ اللَّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ).
نکات آیه
۱- پذیرفته شدن دعاى همرزمان انبیاى گذشته، در پیکار با دشمنان دین (فاتیهم اللّه ثواب الدّنیا و حسن ثواب الاخرة) «ثواب الدّنیا»، مى تواند اشاره به پیروزى مجاهدان باشد که با جمله «و انصرنا على القوم الکافرین» درخواست شده بود. و «ثواب الاخرة»، حکایت از برآورده شدن خواسته دیگر آنان دارد که با جمله «و اغفرلنا ذنوبنا»، درخواست شده بود. زیرا ثواب آخرت در گرو آمرزش گناهان است.
۲- ثبات قدم (پایمردى) و پیروزى بر دشمنان، پاداش دنیوى خداوند به مجاهدان صابر و نیایشگر (ربّنا ... و ثبّت اقدامنا و انصرنا على القوم الکافرین. فاتیهم اللّه ثواب الدّنیا)
۳- مجاهدت در راه خدا به همراهى پیامبران الهى و دعا به درگاه او، موجب بهره مندى از پاداشهاى دنیوى و اخروى (و کایّن من نبىّ ... فاتیهم اللّه ثواب الدّنیا و حسن ثواب الاخرة)
۴- دنیا و آخرت، عرصه بهره مندى دست پروردگان انبیا از پادشهاى الهى (و کایّن من نبىّ قاتل معه ربّیّون ... فاتیهم اللّه ثواب الدّنیا و حسن ثواب الاخرة)
۵- بخشایش گناهان و گذشت از اسرافها و زیاده رویها و ثبات قدم، پاداش الهى به مجاهدان صابر و نیایشگر (ربّنا اغفر ... فاتیهم اللّه ثواب الدّنیا و حسن ثواب الاخرة)
۶- ارزش والاى پاداشهاى خداوند در آخرت نسبت به ارزشهاى او در دنیا (فاتیهم اللّه ثواب الدّنیا و حسن ثواب الاخرة) در مورد ثواب آخرت، کلمه «حسن» اضافه شده است تا بیان کند که پاداش اخروى نسبت به پاداش دنیوى، داراى مزیّت و برترى خاصّى است.
۷- پاداشهاى اخروى خداوند، نیکو و عارى از هر گونه نقصان است و پاداشهاى دنیوى، همراه با مشکلات (فاتیهم اللّه ثواب الدّنیا و حسن ثواب الاخرة) از اینکه پاداشهاى اخروى را نیکو شمرده (حسن ثواب الآخرة)، معلوم مى شود پاداشهاى اخروى به تمام جهات، نیکوست و در مقابل، ثواب دنیوى را به نیکو بودن توصیف نکرده تا به این نکته اشاره کند که پاداشهاى خداوند در دنیا، همواره ملازم با مشکلات و نقصانهاست.
۸- دعا و درخواست پیکارگران شکیبا به درگاه خداوند در هنگامه کارزار، مقرون به استجابت است. (ربّنا اغفرلنا ... فاتیهم اللّه ثواب الدّنیا)
۹- پیروزى بر دشمنان دین، تنها از جانب خداست; گر چه تمامى عوامل طبیعى آن فراهم باشد. (قال معه ربّیّون کثیر فما وهنوا ... فاتیهم اللّه ثواب الدّنیا) در آیه شریفه به کلیّه عوامل پیروزى و نیز استقامت و پایمردى نیروها (فما وهنوا ... ) اشاره شده است ; ولى در عین حال خداوند پیروزى مجاهدان را عطایى از جانب خویش مى شمارد. (فاتیهم اللّه).
۱۰- نیکوکاران، محبوب خداوند هستند. (و اللّه یحبّ المحسنین)
۱۱- پیکارگران شکیبا و نیایشگران به درگاه خدا، نیکوکار و محبوب خداوند هستند. (و کایّن من نبىّ قاتل ... ربّنا ... و اللّه یحبّ المحسنین)
۱۲- معتقدین به خدایى بودن پیروزیها و جویندگان بخشایش الهى، از نیکوکاران و محبوبان خدا هستند. (ربّنا اغفر لنا ... و ثبّت اقدامنا و انصرنا على القوم الکافرین ... و اللّه یحبّ المحسنین) کلمه «المحسنین» پس از آیات گذشته بیانگر این معناست که دارندگان ویژگیهاى شمرده شده، مصداق محسنان هستند و از جمله آن ویژگیها، اعتقاد به ربوبیت خداوند و باور به خدایى بودن پیروزیهاست.
۱۳- محبّت الهى به بندگان نیکوکار خویش، پاداشى والا به ایشان (و اللّه یحبّ المحسنین) چون محبوبیّت مجاهدان در نزد خداوند، خارج از ثواب دنیا و آخرت نیست، تخصیص به ذکر آن، حاکى از ارزش برتر آن خواهد بود.
۱۴- جهاد، صبر، دعا، استغفار و بینش خدامحورى، از عوامل جلب محبّت الهى (قاتل معه ... و اللّه یحبّ الصّابرین ... ربّنا اغفر لنا ... و انصرنا ... و اللّه یحبّ المحسنین)
موضوعات مرتبط
- آخرت:۴
- استغفار: آثار استغفار ۱۴
- استقامت:۱، ۲
- اسراف: عفو از اسراف ۵
- اللّه: محبت اللّه ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۳، ۱۴ ; محبوبان اللّه ۱۰، ۱۱، ۱۲
- انبیا: پاداش پیروان انبیا ۴ ; پیروان انبیا ۳
- پاداش اخروى:۷ ارزش پاداش اخروى ۷ ۶
- پاداش دنیوى:۷ ارزش پاداش دنیوى ۷ ۶
- پیروزى: عوامل پیروزى ۹، ۱۲
- توحید: آثار توحید ۱۴ ; توحید افعالى ۹، ۱۲، ۱۴
- جهاد: آثار جهاد ۳، ۱۴ ; اجابت دعا در جهاد ۸ ; پاداش اخروى جهاد ۳ ; پاداش دنیوى جهاد ۳ ; صلابت در جهاد ۵
- دعا:۱، ۲، ۸، ۱۱ آثار دعا ۱، ۲، ۸، ۱۱ ۳، ۱۴ ; اجابت دعا ۱، ۲، ۸، ۱۱ ۱
- دنیا و آخرت:۴
- دشمنان:۱، ۲، ۹
- دین: دشمنان دین ۱، ۲، ۹ ; صلابت در دین ۲
- صابران: پاداش صابران ۲ ; مقام صابران ۱۱
- صبر: آثار صبر ۱۴
- عفو:۵
- گناه: آمرزش گناه ۵
- مجاهدان: استقامت مجاهدان ۱، ۲ ; پاداش مجاهدان ۵ ; پاداش دنیوى مجاهدان ۲ ; دعاى مجاهدان ۱، ۲، ۸، ۱۱ ; مجاهدان صابر ۵ ; مقام مجاهدان ۱۱
- محسنان: پاداش محسنان ۱۳ ; مقام محسنان ۱۰، ۱۱، ۱۲
منابع
