ریشه درک

تکرار در قرآن: ۱۲(بار)

لیست کلمات مشتق شده

قاموس قرآن

(بر وزن فرس)رسيدن و. ادراك به معنى رسيدن به چيزى است (قاموس) [يونس:90] تا چون غرق به او رسيد گفت ايمان آوردم. [يس:40] بر آفتاب نيست كه به ماه برسد. ادراك لازم نيز آمده است مثل «ادراك الصبىّ»يعنى بچه بالغ شد ولى موارد استعمال آن در قرآن همه متعدى است. درك (بر وزن فرس و فلس) به معنى رحمت و آخرين قعر است مثل ته دريا (قاموس - اقرب) [نساء:145] يعنى منافقين در پائين‏ترين ته آتش هستند. راغب مى‏گويد: درك مانند درج است ليكن درج به اعتبار صعود و درك به اعتبار پائينى گفته مى‏شود از همين جا است كه گفته‏اند: درجات بهشت و در كات آتش. * [طه:77] درك بر وزن فرس به معنى زحمت است چنانكه گذشت يعنى: در دريا راه خشكى براى آنها بزن و آماده كن از زحمت دريا و راه رفتن در آن نخواهى ترسيد و از رسيدن فرعون بيمى نخواهند داشت ممكن است مراد از درك رسيدن فرعون باشد و از «وَ لا تَخشى» خوف گذشتن از دريا. يعنى اى موسى در دريا راهى بزن و نترس از رسيدن فرعون و بيم نكن از ورود به دريا. نا گفته نماند زحمت را از آن درك گفته‏اند كه شخص را درك مى‏كند و به او لاحق مى‏شود. تدارك: به معنى تلاحق و رسيدن به يكديگر است گويند «تدارك القوم» يعنى آخر آنها به اوّلشان رسيد (اقرب) راغب گفته: اغلب استعمال آن درياى و نعمت است مثل [قلم:49]. ناگفته نماند: تفاعل گاهى به معنى مجرّد مى‏آيد مثل «فَتَعالَى اللّهُ الْمَلِكُ الْحَقُّ» به نظر مى‏آيد كه در آيه شريفه نيز به معنى مجرد باشد يعنى اگر نعمتى از جانب خدا او را درك نمى‏كرد، ملامت شده به بيابان انداخته مى‏شد. * [اعراف:38]. «اِدَّارَكُوا» در اصل تداركو است تاء در دال ادغام شده و براى حذر از ابتداء به ساكن همزه وصل آمده است يعنى: چون همه در آنجا به يكديگر رسيدند و آخريها به اوّلى‏ها لاحق شدند، آخرى‏ها درباره اوّلى‏ها گويند: خدايا اينها ما را گمراه كردند. [نمل:66] علم‏شان درباره آخرت قطع شده. در الميزان مى‏گويد: تدارك آن است كه اجزاء شى‏ء پشت سر هم آيند تا چيزى از آنها باقى نماند و معنى «تدارك علمهم فى الاخرة» آن است كه علم خويش را در غير آخرت صرف كرده‏اند و براى درك آخرت علمى نمانده است نظير قول خدا: بگذر از آنانكه از ذكر مااعراض كرده جز زندگى دنيا اراده ننموده‏اند اين است كه درك آنها از علم (و فقط دنيا را درك مى‏كنند) «ذلِكَ مَبْلَغُهُمْ مِنَ الْعِلْمِ». و درباره تكرار «بل» گفته است «بَلِ ادّارَكَ عِلْمُهُمْ فى الْآخِرَةِ» يعنى درباره آن علم ندارند گو.ى به گوششان نرسيده است «بَلْ هُمْ شَكِّ مِنْها» يعنى خبر آن را شنيده‏اند ليكن شك كرده و يقين ننموده اند «بَلْ هُمْ مِنْها عَمُونَ» يعنى عدم اعتقاد آنها از خودشان نيست بلكه خدا كورشان كرده است. نا كفته نماند با ملاحظه آيات قبلى بايد گفت مراد از «ادّراك» تكامل اسباب علم ايت يعنى: بلكه اسباب دانش آنها درباره آخرت كامل است ولى توجّه به آنها نكرده و در شكّ اند، نه بلكه از ديدن آخرت كوراند كه توجّهى به اسباب علم آن ندارند. بعضى‏ها گفته‏اند: علم آنها در آخرت به يكديگر رسد و به آخرت يقين پيدا مى‏كنند. ولى اين خلاف ظاهر است .

کلمات مشتق شده در قرآن

کلمه	تعداد تکرار در قرآن
يُدْرِکْکُمُ‌	۱
يُدْرِکْهُ‌	۱
الدَّرْکِ‌	۱
تُدْرِکُهُ‌	۱
يُدْرِکُ‌	۱
ادَّارَکُوا	۱
أَدْرَکَهُ‌	۱
دَرَکاً	۱
لَمُدْرَکُونَ‌	۱
ادَّارَکَ‌	۱
تُدْرِکَ‌	۱
تَدَارَکَهُ‌	۱