التوبة ٤٢

لَوْ کَانَ‌ عَرَضاً قَرِيباً وَ سَفَراً قَاصِداً لاَتَّبَعُوکَ‌ وَ لٰکِنْ‌ بَعُدَتْ‌ عَلَيْهِمُ‌ الشُّقَّةُ وَ سَيَحْلِفُونَ‌ بِاللَّهِ‌ لَوِ اسْتَطَعْنَا لَخَرَجْنَا مَعَکُمْ‌ يُهْلِکُونَ‌ أَنْفُسَهُمْ‌ وَ اللَّهُ‌ يَعْلَمُ‌ إِنَّهُمْ‌ لَکَاذِبُونَ‌

ترجمه

(امّا گروهی از آنها، چنانند که) اگر غنایمی نزدیک (و در دسترس)، و سفری آسان باشد، (به طمع دنیا) از تو پیروی می‌کنند؛ ولی (اکنون که برای میدان تبوک،) راه بر آنها دور (و پر مشقت) است، (سرباز می‌زنند؛) و بزودی به خدا سوگند یاد می‌کنند که: «اگر توانایی داشتیم، همراه شما حرکت می‌کردیم!» (آنها با این اعمال و این دروغها، در واقع) خود را هلاک می‌کنند؛ و خداوند می‌داند آنها دروغگو هستند!

اگر غنايمى [دست يافتنى و] نزديك و سفرى كوتاه بود، البته از پى تو مى‌آمدند، ولى راه پر مشقّت به نظرشان دور آمد، و زودا كه به خدا سوگند خورند كه اگر مى‌توانستيم حتما با شما بيرون مى‌آمديم. خويشتن را هلاك مى‌كنند و خدا مى‌داند كه آنها دروغگويند

اگر مالى در دسترس و سفرى [آسان و] كوتاه بود، قطعاً از پى تو مى‌آمدند، ولى آن راهِ پر مشقت بر آنان دور مى‌نمايد، و به زودى به خدا سوگند خواهند خورد كه اگر مى‌توانستيم حتماً با شما بيرون مى‌آمديم، [با سوگند دروغ‌]، خود را به هلاكت مى‌كشانند و خدا مى‌داند كه آنان سخت دروغگويند.

- (ای رسول) اگر این مردم را برای منفعت آنی و فوری و سفر کوتاه (تفریحی) دعوت کنی البته تو را پیروی خواهند کرد و لیکن این سفر (به تبوک برای جنگ با روم) بر آنان دراز و دشوار آمد، و مؤکد به خدا سوگند می‌خورند که اگر توانایی داشتیم همانا با شما بیرون می‌آمدیم، اینان خود را به دست هلاکت می‌سپارند و خدا می‌داند که آنها به حقیقت دروغ می‌گویند.

اگر [برای مسلمانان سست اراده و منافقانِ مسلمان نما] غنیمتی [بی رنج و مشقت] در دسترس بود و [راه] سفر [به سوی میدان نبرد] کوتاه و آسان بود، مسلماً به دنبال تو می آمدند، ولی پیمودن راه طولانی پر مشقت به نظرشان طاقت فرسا آمد، و به زودی به خدا سوگند می خورند که اگر توانایی داشتیم یقیناً با شما بیرون می آمدیم [آنان] خود را [به دروغ و تزویرشان] هلاک می کنند و خدا می داند که بی تردید آنان دروغگویند.

اگر متاعى دست‌يافتنى بود يا سفرى بود نه چندان دراز، از پى تو مى‌آمدند، ولى اكنون كه راه دراز شده است پيمودنش را دشوار مى‌انگارند. و به خدا قسم مى‌خورند كه اگر مى‌توانستيم همراه شما بيرون مى‌آمديم. اينان تن به هلاكت مى‌سپارند. خدا مى‌داند كه دروغ مى‌گويند.

اگر سود و ثمری زودیاب و سفری سهل و ساده در پیش بود، از تو پیروی می‌کردند، ولی راه پرمشقت بر ایشان گران آمده است و به خداوند سوگند یاد خواهند کرد که اگر تاب و توان داشتیم، همراه شما رهسپار می‌شدیم، خود را هلاک می‌کنند و خداوند می‌داند که دروغ می‌گویند

اگر كالايى- غنيمتى- نزديك و دسترس و سفرى كوتاه و آسان بود هر آينه [منافقان‌] تو را پيروى مى‌كردند اما آن راه بر آنان دراز و دشوار آمد. و زودا كه به خدا سوگند خورند كه اگر مى‌توانستيم- توشه راه و ساز و برگ داشتيم- با شما بيرون مى‌شديم. خويشتن را تباه و هلاك مى‌كنند، و خداى مى‌داند كه آنها دروغگويند.

(منافقان) اگر غنائمی نزدیک (و در دسترس) و سفری سهل و آسان باشد (به طمع دنیا) از تو پیروی می‌کنند و به دنبال تو می‌آیند، ولی راه دور و پردردسر (همچون تبوک) برای ایشان ناشدنی و نارفتنی است. به خدا سوگند می‌خورند که اگر می‌توانستیم با شما حرکت می‌کردیم. آنان (در واقع با این عملها و این دروغها) خویشتن را تباه و هلاک می‌کنند، و خدا می‌داند که ایشان دروغگویند.

اگر حال و مالی (در دسترسشان) و سفری راهور موافق میلشان بود، بی‌چون از پی تو می‌آمدند، ولی آن راه پر مشقّت بر آنان دور نمود و به زودی به خدا سوگند خواهند خورد: «اگر می‌توانستیم به‌راستی با شما بیرون می‌آمدیم.» اینان خودهاشان را به هلاکت می‌کشانند و خدا می‌داند که بی‌گمان آنان سخت دروغگویانند.

اگر می‌بود بهره‌ای نزدیک یا سفری هموار همانا پیرویت می‌کردند (از پیت می‌آمدند) لیکن گران آمد بر ایشان رنج و بزودی سوگند یاد کنند به خدا که اگر می‌توانستیم می‌آمدیم با شما خویشتن را تباه کنند و خدا می‌داند که ایشانند دروغگویان‌

التوبة ٤١	آیه ٤٢	التوبة ٤٣
سوره : سوره التوبة نزول : اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٢٧ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«عَرَضاً»: کالا و متاع فانی دنیا. حُطام دنیا. «قَاصِداً»: آسان و بی‌دردسر. «الشُّقَّة»: مسافتی که بدون مشقّت طی نشود.

تفسیر

• آيات ۴۸ - ۳۸، سوره توبه
• ملامت و سرزنش مؤ منين به جهت تثاقل و سستى نمودنشان به هنگام جنگ به اينكه مگر به حيات ناچيز دنيا قانع شده اند؟
• اگر شما پيامبر (ص ) را يارى نكنيد، بدانيد كه خداوند وقتى كه مشركين او را بيرون كردند با انزال سكينه و جنود غيبى او را يارى نمود
• چند دليل بر اينكه ضمير (( عليه )) در جمله : (( فانزل الله سكينة عليه )) به رسول (ص ) برمى گردد نه به صاحب (ابوبكر)
• استدلال بعضى به جمله فوق براينكه سكينت بر ابوبكر نازل شده ، و چند اشكال بر آن استدلال
• مراد از (( كلمة الذين كفروا )) و (( كلمة الله )) در آيه شريفه
• در راه جهاد عذر و بهانه نياوريد و به هر وسيله ممكن(امول و انفس ) جهاد كنيد
• بيان اينكه عتاب در آيه : (( عفا الله عنك لم اذنت لهم )) عتاب جدى نيست بلكه مفيد غرض ديگرى است
• استدلال به آيه فوق بر صدور گناه از رسولخدا (ص ) مردود است
• خلاصه گفتار صاحب المنار در ذيل آيه فوق كه در آن عفو خدا از رسول خدا (ص ) را مربوط به ترك اولى نمودن آن حضرت دانسته است
• جواب به صاحب المنار و بيان اينكه عملرسول خدا (ص ) اولى و اصلح بوده است نه ترك اولى مفسده حضور منافقين در ميانصفوف مؤ منين مجاهد
• يكى از علائم و نشانه هاى نفاق
• مفسده حضور منافقين در ميان صفوف مؤ منين مجاهد
• رواياتى در مورد كيفيت هجرت پيامبر (ص ) از مكه به مدينه و داستان غار و...
• نقد و بررسى استدلال به آيه غار بر فضيلت ابوبكر
• نقد و رد رواياتى كه مى گويند سكينت بر ابوبكر نازل شد
• آماده شدن مسلمين براى جنگ با روميان و خطبه پيامبر (ص ) براى آنان قبل از حركت به سوى تبوك
• چند روايت در ذيل آيه شريفه : (( عفا الله عنك لم اذنت لهم ... ))
• داستان چند تن از مؤ منينى كه با تاءخير به لشگريان عازم تبوك پيوستند يا آنكه تخلف كردند و سپس توبه نمودند

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - افشاگرى خداوند نسبت به روحیه مادى و آسایش طلب متخلفان از جنگ تبوک (لو کان عرضاً قریباً و سفراً قاصداً لاتبعوک)

۲ - دورنماى مشقت آمیز و به دور از منافع مادى جنگ تبوک، در نظر برخى از مسلمانان صدر اسلام، عامل امتناع آنان از حضور در جنگ (لو کان عرضاً قریباً و سفراً قاصداً لاتبعوک و لکن بعدت علیهم الشقة)

۳ - پیمودن مسافت مدینه تا تبوک به دلیل دورى راه، براى برخى افراد (منافقان) دشوار مى نمود. (و لکن بعدت علیهم الشقة) «شقة» به معناى سختى و مشقت و کنایه از مسافت است; یعنى، به نظر آنان (منافقان)راه میان مدینه و تبوک راهى طولانى و پیمودن آن طاقت فرساست.

۴ - بروز باطن انسان و حقیقت ایمان وى، در مراحل دشوار و تکالیف سخت الهى (همانند جنگ و جهاد) (لو کان عرضاً قریباً و سفراً قاصداً لاتبعوک و لکن بعدت علیهم الشقة)

۵ - جنگهاى سخت و پرمشقت، عرصه هاى جدا شدن مؤمنان راستین از غیر ایشان (لو کان عرضاً قریباً و سفراً قاصداً لاتبعوک و لکن بعدت علیهم الشقة)

۶ - منافع و امکانات مادى، امورى عرضى و ناپایدار در بینش الهى (لو کان عرضاً قریباً) «عرض» به چیزهایى که در معرض زوال و نابودى قرار گرفته اند، گفته مى شود. به کارگیرى آن در مورد غنایم جنگ، مفید برداشت فوق است.

۷ - شرکت برخى افراد (منافقان) در جهاد با کافران، به منظور دستیابى به منافع مادى (لو کان عرضاً قریباً و سفراً قاصداً لاتبعوک)

۸ - إخبار خداوند از اقدام متخلفان جنگ تبوک به سوگندهاى دروغین براى استطاعت نداشتن خود و موجه بودن تخلفشان (و سیحلفون باللّه لو استطعنا لخرجنا معکم)

۹ - إخبار خداوند به بازگشت موفقیت آمیز مسلمانان از جنگ تبوک (و سیحلفون باللّه لو استطعنا لخرجنا معکم) برداشت فوق بر این اساس است که آیه شریفه، قبل از رسیدن مسلمانان به سرزمین تبوک نازل شده باشد که در این صورت، إخبار خداوند به عذرخواهى متخلفان، گویاى بازگشت موفقیت آمیز مسلمانان است.

۱۰ - پیامد هلاکت بار سرباز زدن از فریضه جهاد در راه خدا، دامنگیر خود متخلفان است. (لو استطعنا لخرجنا معکم یهلکون أنفسهم)

۱۱ - متخلفان از جنگ تبوک (منافقان)، به تخلف خویش و سوگندهاى دروغینشان، در جهت هلاکت خود گام برداشتند. (سیحلفون باللّه ... یهلکون أنفسهم)

۱۲ - علم خداوند به دروغ بودن سوگند متخلفان جنگ تبوک و گواهى او بر موجه نبودن تخلفشان (سیحلفون باللّه ... و اللّه یعلم إنهم لکذبون)

روایات و احادیث

۱۳ - «عن ابى جعفر (ع) فى قوله: «لو کان عرضاً قریباً» یقول: غنیمة قریبة; از امام باقر (ع) درباره سخن خدا: «لو کان عرضاً قریباً» روایت شده که فرمود: مراد، غنیمت نزدیک است».

۱۴ - «عن ابى عبداللّه (ع) فى قول اللّه عزوجل: « و سیحلفون باللّه لو استطعنا لخرجنا معکم و اللّه یعلم إنهم لکذبون» قال: اکذبهم اللّه عزوجل فى قولهم «لو استطعنا لخرجنا معکم» و قد کانوا مستطیعین للخروج ; از امام صادق (ع) درباره سخن خداوند عز وجل: «و سیلحفون باللّه ...» روایت شده که فرمود: خداوند آنان را در اینکه گفتند: اگر استطاعت داشتیم همراه شما بیرون مى آمدیم، تکذیب کرده است; زیرا آنان در آن موقع استطاعت خروج داشتند».

موضوعات مرتبط

• اسلام: تاریخ صدر اسلام ۲، ۳، ۱۱
• امکانات مادى: ناپایدارى امکانات مادى ۶
• انسان: عوامل ظهور باطن انسان ۴
• جنگ: آثار جنگ ۴; آثار سختى جنگ ۵
• جهاد: آثار تخلف از جهاد ۱۱; آثار جهاد ۴; دروغگویى متخلفان از جهاد ۱۴; عوامل تخلف از جهاد ۲; کیفر تخلف از جهاد ۱۰; هلاکت متخلفان از جهاد ۱۰
• جهان بینى: جهان بینى توحیدى ۶
• حقایق: عوامل ظهور حقایق ۴
• خدا: افشاگرى خدا ۱; علم خدا ۱۲; گواهى خدا ۱۲
• سختى: آثار سختى ۳، ۴
• سوگند: آثار سوگند دروغ ۱۱; سوگند دروغ ۸، ۱۲
• غزوه تبوک: آثار سختى غزوه تبوک ۲; آسایش طلبى متخلفان از غزوه تبوک ۱; پیروزى مسلمانان در غزوه تبوک ۹; توجیه متخلفان از غزوه تبوک ۸; دروغگویى متخلفان از غزوه تبوک ۱۲; دنیاطلبى متخلفان از غزوه تبوک ۲; سختى غزوه تبوک ۳; سوگند متخلفان از غزوه تبوک ۸، ۱۱، ۱۲; عوامل تخلف از غزوه تبوک ۲; قصه غزوه تبوک ۳، ۸، ۹; هلاکت متخلفان از غزوه تبوک ۱۱
• غنیمت: غنیمت نزدیک ۱۳
• قرآن: پیشگوییهاى قرآن ۸، ۹
• مؤمنان: زمینه تشخیص مؤمنان ۵
• مدینه: مسافت مدینه تا تبوک ۳
• مسلمانان: بینش مسلمانان صدر اسلام ۲
• منافقان: اهداف منافقان از جهاد ۷; دنیاطلبى منافقان ۷; سوگند دروغ منافقان ۱۱; منافقان و غزوه تبوک ۳
• هلاکت: عوامل هلاکت ۱۱