القصص ٤٠
| کپی متن آیه |
|---|
| فَأَخَذْنَاهُ وَ جُنُودَهُ فَنَبَذْنَاهُمْ فِي الْيَمِ فَانْظُرْ کَيْفَ کَانَ عَاقِبَةُ الظَّالِمِينَ |
ترجمه
| القصص ٣٩ | آیه ٤٠ | القصص ٤١ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«فَنَبَذْنَاهُمْ»: ایشان را پرت کردیم و انداختیم. «الْیَمِّ»: دریا. «أُنظُرْ»: بنگر. مراد نگاه کردن با چشم ظاهر نیست، بلکه با چشم دل است.
تفسیر
- آيات ۲۹ - ۴۲، سوره قصص
- رواياتى در ذيل آيات راجع به داستان ورود موسى (عليه السلام ) به مدين و ملاقات باشعيب (عليه السلام گشتن و...
- توضيحى در مورد تكلم خداى تعالى با موسى (عليه السلام ) در طور سينا از وراىحجاب ((شجرة ))
- وجوه مختلف در معناى جمله : ((واضمم اليك جناحك من الرهب ...)) در خطاب خداوند بهموسى (عليه السلام )
- سبب درخواست موسى (ع ) از خداوند كه هارون را به يارى اش بفرستد
- سخن فرعونيان در تكذيب موسى (عليه السلام ) و جواب آن حضرت بدانان
- مقصود فرعون از اينكه به ((هامان )) گفت : برايم برجى بساز ((لعلى اطلع الى الهموسى ))
- مراد از اينكه فرمود: فرعونيان را پيشوايانى كه به سوى آتش مى خوانند قرار داديم...
- بحث روايتى (رواياتى در ذيل برخى آيات گذشته مربوط به موسى (عليه السلام ) ودعوت او)
- گفتارى پيرامون داستانهاى موسى (عليه السلام )و هارون - در چندفصل
- ۲ آنچه از سرگذشت موسى كه در قرآن آمده است
- ۳ - مقام هارون نزد خدا و پايه عبوديت او
- ۴ - داستان موسى (عليه السلام ) در تورات عصر حاضر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
فَأَخَذْناهُ وَ جُنُودَهُ فَنَبَذْناهُمْ فِي الْيَمِّ فَانْظُرْ كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الظَّالِمِينَ «40»
پس ما (نيز) او و لشگريانش را (با قهر خود) گرفتيم و به دريا افكنديم. پس بنگر كه پايان كار ستمگران چگونه است.
«1». اعراف، 114.
«2». آل‌عمران، 196.
«3». شعراء، 111.
«4». غافر، 36.
جلد 7 - صفحه 60
نکته ها
در اين آيه فرعون و لشكرش به چيز بى‌ارزشى كه از زمين برگرفته وبه‌دريا پرتاب شود، تشبيه شده‌اند. اين تحقير براى آن است كه تمام قدرت‌ها در برابرقدرت وقهر الهى ناچيزند.
«نبذ»، يعنى دورانداختن اشياى بى‌ارزش و بى‌مقدار است.
پیام ها
1- كيفرهاى الهى، اختصاص به آخرت ندارد. (فرعون در همين دنيا غرق شد) «فَأَخَذْناهُ»
2- ياران فرد ستمكار، در سرنوشت او سهيم و شريكند. «فَأَخَذْناهُ وَ جُنُودَهُ»
3- سرانجام مستكبران، ذلّت و قهر است. «فَنَبَذْناهُمْ»
4- براى ريشه‌كنى فساد، بايد هر چيزى كه آلوده باشد از بين برود. «فَنَبَذْناهُمْ فِي الْيَمِّ»
5- به حوادث تاريخى به ديده‌ى عبرت بنگريم. «فَانْظُرْ»
6- ستمگران، سرنوشت مشتركى دارند. «عاقِبَةُ الظَّالِمِينَ» (به جاى عاقبت فرعون فرمود: عاقبت همه ستمگران چنين است)
7- مهم عاقبت كار است، نه جلوه‌هاى زودگذر آن. فَانْظُرْ ... عاقِبَةُ الظَّالِمِينَ
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
فَأَخَذْناهُ وَ جُنُودَهُ فَنَبَذْناهُمْ فِي الْيَمِّ فَانْظُرْ كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الظَّالِمِينَ (40)
فَأَخَذْناهُ وَ جُنُودَهُ: پس گرفتيم فرعون و سپاه او را به قهر و غضب، فَنَبَذْناهُمْ فِي الْيَمِ: پس در افكنديم ايشان را در درياى نيل يا طبريه كه
جلد 10 - صفحه 142
بحرى است در راه مصر و همه در آن غرق شدند، چنانكه در آيات ديگر بيان آن شده.
تبصره: اين كلام متضمن فخامت و تعظيم آخذ و استحقار مأخوذ است؛ كأنّه خداوند سبحان اخذ همه ايشان نموده در تحت يد قدرت خود با وجود كثرت آنها، و طرح ايشان نموده در دريا مانند كسى كه قبضه‌اى از سنگريزه‌ها در كف گيرد و يك مرتبه بياندازد؛ و اين از قبيل تصوير و تمثيل است مر اقتدار حق سبحانه و تعالى را، و اظهار اينكه جميع مقدّرات با آنكه عظيم و جليل باشد، در جنب قدرت قادر متعال مستصغر است.
فَانْظُرْ كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الظَّالِمِينَ: پس بنگر و تأمل كن كه چگونه بود سر انجام ستمكاران و از حد درگذشتگان و سركشان از فرمان حضرت سبحان. و قوم را از اين وقايع آگاه گردان تا به ديده دل تفكر و تدبر نمايند كه عاقبت مخالفت و كفر و فسق و فجور پايان ندارد، بلكه وبال و خسران آن به اندك زمانى صاحبش را گرفتار سازد؛ و اگر بصيرتى باشد، هر آينه دوران گذشتگان و شآمت عاقبت گردنكشان، عبرت و تنبهى خواهد بود براى جلوگيرى عنان نفس سركش در وادى عصيان و طغيان.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ قالَ فِرْعَوْنُ يا أَيُّهَا الْمَلَأُ ما عَلِمْتُ لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَيْرِي فَأَوْقِدْ لِي يا هامانُ عَلَى الطِّينِ فَاجْعَلْ لِي صَرْحاً لَعَلِّي أَطَّلِعُ إِلى إِلهِ مُوسى وَ إِنِّي لَأَظُنُّهُ مِنَ الْكاذِبِينَ (38) وَ اسْتَكْبَرَ هُوَ وَ جُنُودُهُ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَ ظَنُّوا أَنَّهُمْ إِلَيْنا لا يُرْجَعُونَ (39) فَأَخَذْناهُ وَ جُنُودَهُ فَنَبَذْناهُمْ فِي الْيَمِّ فَانْظُرْ كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الظَّالِمِينَ (40) وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَ يَوْمَ الْقِيامَةِ لا يُنْصَرُونَ (41) وَ أَتْبَعْناهُمْ فِي هذِهِ الدُّنْيا لَعْنَةً وَ يَوْمَ الْقِيامَةِ هُمْ مِنَ الْمَقْبُوحِينَ (42)
ترجمه
و گفت فرعون اى گروه اشراف نميدانم براى شما خدائى غير از خود پس برافروز آتش براى من اى هامان بر گل پس بنا كن براى من قصرى باشد كه من اطلاع يابم بر خداى موسى و همانا من ميپندارم او را از دروغگويان
و گردنكشى كردند او و لشگريانش در زمين بنا حق و پنداشتند كه آنها بسوى ما باز گردانيده نميشوند
پس گرفتيم او و لشگريانش را پس انداختيم آنها را در دريا پس بنگر چگونه بود سر انجام ستمكاران
و قرار داديم آنها را پيشوايانى كه
جلد 4 صفحه 189
ميخوانند بسوى آتش و روز قيامت يارى كرده نميشوند
و از پى در آورديم آنانرا در اين دنيا لعنت و دورى از رحمت و روز قيامت آنها از زشت رويانند.
تفسير
بعد از آنكه فرعون در مقابل معجزه و آيات بيّنات الهى از معارضه با حضرت موسى عاجز شد براى اشتباه كارى بعوام و تشبيه وجود حق بوجود خلق در احتياج بمكان و زمان باعيان قوم خود گفت منكه خدائى غير از خودم كه قابل ستايش و پرستش باشد براى شما پيدا نكردم و رو بهامان وزير خود نمود و گفت تو از امروز مشغول بتهيّه خشت و پختن آجر شو و بزودى قصر بسيار بلندى بساز كه ما بالاى بام آن برويم شايد خداى موسى را به بينيم اگر چه گمان من آنستكه چنين خدائى كه او ميگويد در آسمان وجود ندارد و محتمل است آنملعون اينكلام را بر سبيل استهزاء و سخريّه گفته باشد چون هر كس مختصر شعورى داشته باشد ميداند خداوند برفتن روى بام بلند مشهود نميشود ولى قمّى ره نقل فرموده كه هامان برحسب دستور قصر بلندى ساخت كه از بلندى كسى نميتوانست روى بام آن بايستد چون باد او را پرت ميكرد و خداوند بادهايى را فرستاد كه آنرا خراب كرد لذا فرعون و هامان صندوقى تهيه نمودند و چهار كركس را گرفته و گرسنه نگهداشتند و چهار چوب در چهار كنج صندوق نصب نمودند و بر سر هر چوبى پاره گوشتى گذاردند و پاهاى كركس‌ها را بچوب‌ها بستند و خودشان در صندوق نشستند و كركس‌ها بهواى رسيدن بگوشت پرواز كردند و آنها را بردند تا جائيكه از پائين جز آب مشهود نبود و از بالا آسمان بهمان دورى سابق از آنها بود تا شب شد و از زمين جز تاريكى نميديدند و در آسمان ستاره‌ها بهمان دورى سابق مشهود بود پس بادها صندوق را بجانب زمين معطوف نمود و فرود آمدند و موجب مزيد سركشى فرعون شد چنانچه خداوند فرموده پس تكبّر و سركشى كردند فرعون و لشگريانش در زمين بناحق و گمان كردند كه آنها بازگشت بحكم الهى نميكنند در روز حشر براى آنكه از شدّت جهل و نادانى تصوّر كردند كه خدائى نيست چون اگر بود ديده ميشد و يكسره منكر مبدء و معاد شدند چنانچه فعلاهم ماديّون دنيا ميگويند ما چيزيرا كه احساس نميكنيم تصديق نمى‌نمائيم و چون خدا محسوس نيست پس نيست و اين عزل نمودن اشرف موجودات و اول مخلوق الهى
جلد 4 صفحه 190
است از حكم فرمائى در دستگاه خلقت كه آن عقل است و حقّ بشر آنستكه در تمام امور خود اول بآن مراجعه نمايد چون حاكم على الاطلاق در مملكت وجود از طرف خداوند او است و باو حق شناخته ميشود و از باطل ممتاز مى‌گردد و باو ثواب داده و عقاب كرده مى‌شوند بندگان و خداوند آنها را باعمال ناشايسته خودشان گرفت و در رود نيل يا درياى قلزم انداخت مانند كسيكه مشت ريگى را بردارد و پرتاب نمايد در حقارت و خفّت و سهولت و همه غرق شدند چنانچه در سور سابقه گذشت و خداوند از آنها در كتاب خود معرّفى فرمود بغوايت و ضلالت و آنكه هر كس پيروى از آنها نمايد مستحق عقوبت و آتش جهنم است پس قرار داد آنها را مقتداى اهل ضلال و گمراهى باعلام از حالشان يا بآنكه قوّه نافرمانى بآنها داد و براى اعراضشان از ذكر بحال خودشان واگذار فرمود تا گمراه شدند و گمراه كردند مردم را باقوال و اعمالشان و خواندند آنها را بسوى آتش جهنم قولا و عملا و روز قيامت كسى نميتواند عذاب الهى را از آنها دفع نمايد يا تخفيفى در عذاب آنها دهد بنصرت يا شفاعت و غيرها در كافى از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه ائمه در كتاب خدا دو نوعند يكى آنانكه خدا فرموده و قرار داديم ايشانرا امامان كه هدايت مينمايند بامر ما نه بامر مردم و مقدّم ميدارند امر و حكم خدا را بر امر و حكم مردم، ديگر آنانكه فرموده و قرار داديم آنها را امامان كه ميخوانند بسوى آتش و مقدم ميدارند امر و حكم خودشان را بر امر و حكم خدا و عمل ميكنند بهواى نفس خودشان بر خلاف فرموده او تعالى شأنه و خداوند بدرقه نموده است آنها را در دنيا بلعنت خود و بلعنت اهل ايمان آنها را بامر خدا و دورى از رحمت و حرمان از نعمت و روز قيامت از زشت رويان و تقبيح شدگانند و لا يرجعون بفتح ياء و كسر جيم نيز قرائت شده است و تكرار قصه حضرت موسى و فرعون در قرآن زيادتر از ساير انبياء شايد بملاحظه زيادى پيروان آنحضرت در عربستان و محبوبيّت او در آن اقوام و كثرت موجبات عبرت در آن حكايت باشد و اللّه اعلم.
جلد 4 صفحه 191
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
فَأَخَذناه‌ُ وَ جُنُودَهُ فَنَبَذناهُم فِي اليَم‌ِّ فَانظُر كَيف‌َ كانَ عاقِبَةُ الظّالِمِين‌َ (40)
پس گرفتيم ما فرعون و لشكريانش را پس انداختيم آنها را در يم دريا پس نظر كن اي پيغمبر اكرم چگونه است عاقبت ستمگران.
شرح هلاكت فرعون و اتباعش را خداوند در بسياري از سور قرآن بيان ميفرمايد و تفصيل آنها مكرر بيان شده و گذشت و خلاصه آن اينست که حضرت موسي چون ديد که بني اسرائيل و كساني که باو ايمان آورده بودند در شكنجه، ظلم و اذيت فرعونيان هستند و آنها بحضرت موسي گفتند أُوذِينا مِن قَبل‌ِ أَن تَأتِيَنا وَ مِن بَعدِ ما جِئتَنا (اعراف آيه 129) حضرت موسي آنها را برداشت که از مصر خارج شوند و از ظلم فرعونيان نجات يابند و چون فرعون خبر شد خود با جنودش در تعقيب آنها حركت كردند که آنها را دستگير كنند اصحاب موسي رسيدند كنار رود مصر که ديگر راه نبود و سياهي لشگر فرعون هم نمايان شد اصحاب موسي بسيار وحشت پيدا كردند و بموسي گفتند «إِنّا لَمُدرَكُون‌َ» حضرت موسي فرمود كَلّا إِن‌َّ مَعِي رَبِّي سَيَهدِين‌ِ (شعراء آيه 62) خطاب رسيد بموسي که عصا را بزن بدريا شكاف بر داشت دوازده جاده خشك ظاهر شد موقعي که بني اسرائيل از دريا خارج شدند فرعونيان رسيدند بساحل دريا که دو لشكر همديگر را ميديدند اصحاب موسي آن طرف دريا و جنود فرعون اينکه طرف فرعونيان وارد در اينکه شكافهاي دريا شدند تا آخرين آنها وارد شدند و پيشينيان هنوز خارج نشده بودند که يك مرتبه دريا سر بهم آورد و اينست مفاد:
جلد 14 - صفحه 240
فَأَخَذناه‌ُ وَ جُنُودَهُ فَنَبَذناهُم فِي اليَم‌ِّ تمام غرق شدند.
فَانظُر خطاب به پيغمبر است لكن تمام بايد بنظر عبرت نظر كنند و بخود بيايند.
كَيف‌َ كانَ عاقِبَةُ الظّالِمِين‌َ اينکه جمله تهديد است براي ظلم که عاقبت ظلم چنين است لذا در اخبار داريم
«الملك يبقي مع الكفر و لا يبقي مع الظلم»
«الظلم ظلمات يوم القيمة»
حديث قدسيست
«و عزتي و جلالي لا يجوزني ظلم ظالم»
بلكه در احفاد هم اثر دارد و در خبر است که فرداي قيامت
«نودي اينکه الظلمه و اينکه اعوان الظلمه و اينکه اشباه الظلمه فيضرب لهم سرادق من نار حتي يفرق من الحساب»
و مكرر گفته‌ايم ظلم سه قسم است ظلم بدين، ظلم بغير، ظلم بنفس و اينها مشمول تمام اقسام بودند.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 40)- اما ببینیم سر انجام این کبر و غرور به کجا رسید، قرآن می‌گوید:
«ما او و لشکریانش را گرفتیم و آنها را در دریا پرتاب کردیم»! (فَأَخَذْناهُ وَ جُنُودَهُ فَنَبَذْناهُمْ فِی الْیَمِّ).
آری! مرگ آنها را به دست عامل حیاتشان سپردیم، و نیل را که رمز عظمت و قدرت آنها بود به گورستانشان مبدل ساختیم! و در پایان آیه روی سخن را به پیامبر اسلام کرده، می‌فرماید: «پس ببین عاقبت کار ظالمان چگونه بود»؟ (فَانْظُرْ کَیْفَ کانَ عاقِبَةُ الظَّالِمِینَ).
نکات آیه
۱ - فرعون و سپاهیان وى، عناصرى پست و حقیر در پیشگاه خداوند (فأخذنه و جنوده فنبذنهم فى الیمّ) در تعبیر آمده فرعون و سپاهیانش، به مشتى ریگ تشبیه شده اند که کسى آنها را از زمین برمى گیرد و در آب مى اندازد. این تشبیه هم بیانگر حقارت و پستى آنان در پیشگاه الهى و هم نشان دهنده ناچیز بودن قدرت آنان در برابر عظمت قدرت الهى است. برداشت یاد شده بر پایه بیان نخست مى باشد.
۲ - ناچیز بودن حکومت هاى بسیار مقتدر، در برابر عظمت قدرت خداوند (فأخذنه و جنوده فنبذنهم فى الیمّ)
۳ - خداوند، فرعون و لشگریان وى را در دریا غرق کرد. (فأخذنه و جنوده فنبذنهم فى الیمّ)
۴ - تحولات تاریخ، تحت حاکمیت اراده خداوند (فأخذنه و جنوده فنبذنهم فى الیمّ)
۵ - لزوم مطالعه در سرگذشت فرعونیان و فرجام شوم آنان (فأخذنه ... فانظر کیف کان عقبة الظلمین)
۶ - ظلم و بیدادگرى، پى آمدى شوم و سرنوشتى هلاکت بار در دنیا (فأخذنه و جنوده فنبذنهم فى الیمّ فانظر کیف کان عقبة الظلمین)
۷ - فرجام تلخ فرعونیان، پى آمد ظلم و بیدادگرى آنان بود. (فانظر کیف کان عقبة الظلمین)
۸ - سرگذشت فرعونیان، درس عبرتى براى همه بیدادگران است. (فانظر کیف کان عقبة الظلمین)
موضوعات مرتبط
- تاریخ: منشأ تحولات تاریخ ۴
- خدا: حاکمیت اراده خدا ۴; عظمت قدرت خدا ۲
- ظلم: آثار ظلم ۶; کیفر دنیوى ظلم ۶
- عبرت: عوامل عبرت ۸
- فرعون: تاریخ فرعون ۳; حقارت فرعون ۱; غرق فرعون ۳; فرجام فرعون ۳
- فرعونیان: آثار ظلم فرعونیان ۷; تاریخ فرعونیان ۳، ۷; حقارت فرعونیان ۱; عبرت از فرجام فرعونیان ۸; غرق فرعونیان ۳; فرجام شوم فرعونیان۵; فرجام فرعونیان ۳; مطالعه تاریخ فرعونیان ۵; منشأ فرجام شوم فرعونیان ۷
- هلاکت: عوامل هلاکت ۶
منابع
