الصافات ١٦٤
ترجمه
| الصافات ١٦٣ | آیه ١٦٤ | الصافات ١٦٥ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«مَا مِنَّا إِلاّ ...»: گویندگان کلام فرشتگانند که بت‌پرستان ایشان را دختران خدا می‌پنداشتند.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
نزول
شأن نزول آیات ۱۶۴ و ۱۶۵:
قتاده گوید: در ابتداى امر زن و مرد مسلمان در نماز جماعت با یکدیگر به طور اختلاط می‌ماندند و نماز مى گذاردند سپس این آیه نازل گردید و بعد از نزول این آیه مردان جلو مى ایستادند و زنان پشت سر آنان قرار مى گرفتند ولى این ایستادن به طور جداگانه و منفرد بوده است تا این که این آیه نازل گردید و نماز آنها با صف مرتب و منظم تشکیل گردید.[۱] چنان که یزید بن ابى مالک و ابن جریج هم آن را نقل و روایت نموده اند.[۲]
تفسیر
- آيات ۱۴۹ - ۱۸۲ سوره صافات
- ردّ اعتقاد مشركين به دختر داشتن خدا و خويشاوندى بين او و جنّ
- رد اعتماد مشركين مبنى بر اينكه جن اولاد خداوند هستند
- توضيحى درباره استثناى عباد مخلصين در آيه : سبحان الله عما يصفون الا عباداللهالمخلصين
- و اينكه چرا خدا از وصف واصفان جز وصف عباد مخلصين منزه است
- بيان مفاد آيه : فانكم و ما تعبدون ما انتم عليه بفاتنين الا منهوصال الجحيم
- ردّ و ابطال پندار مشركين درباره اينكه ملائكه دختران خدايند، با بيان موقف و موقعيتملائكه در عالم خلقت واعمال صادره از ايشان
- مقصود از اينكه انبياء عليهم السلام منصور هستند و جند خدا غالبند
- چند روايت در ذيل آيه : و انا لنحن الصافون ...
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ ما مِنَّا إِلَّا لَهُ مَقامٌ مَعْلُومٌ «164» وَ إِنَّا لَنَحْنُ الصَّافُّونَ «165»
(فرشتگان گويند:) و هيچ كس از ما نيست مگر آن كه براى او (مرتبه و) جايگاهى معيّن است. و اين ما هستيم كه (براى اطاعت فرمان خداوند) صف كشيده‌ايم.
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ ما مِنَّا إِلاَّ لَهُ مَقامٌ مَعْلُومٌ (164)
بعد از آن در رد قول آنانكه ملائكه را معبودان خود و به پرستش آنها اقدام كردند، جبرئيل را امر فرمايد كه حبيب مرا از عبوديت خود و ابناى جنس خود خبر ده و بگو كه:
وَ ما مِنَّا إِلَّا لَهُ: نيست از ما هيچكس مگر آنكه مر او را براى عبادت، مَقامٌ مَعْلُومٌ: جائى است مقرر شده كه در آن به پرستش او سبحانه مشغول و از آنجا تجاوز نمى‌كند، يعنى هر يكى از ما را مقامى است از عبادت كه بعضى راكع، بعضى ساجد، بعضى قائم كه هيچكدام از آن حالت به حالت ديگرى منتقل نشويم، پس چون مخلوق و مربوب او سبحانه باشيم و به بندگى او از روى خوف و خشيت و خضوع به عبادت مشغول هستيم، چگونه لياقت رتبه معبوديت و ربوبيت داشته باشيم.
جلد 11 - صفحه 167
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
فَإِنَّكُمْ وَ ما تَعْبُدُونَ (161) ما أَنْتُمْ عَلَيْهِ بِفاتِنِينَ (162) إِلاَّ مَنْ هُوَ صالِ الْجَحِيمِ (163) وَ ما مِنَّا إِلاَّ لَهُ مَقامٌ مَعْلُومٌ (164) وَ إِنَّا لَنَحْنُ الصَّافُّونَ (165)
وَ إِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ (166) وَ إِنْ كانُوا لَيَقُولُونَ (167) لَوْ أَنَّ عِنْدَنا ذِكْراً مِنَ الْأَوَّلِينَ (168) لَكُنَّا عِبادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِينَ (169) فَكَفَرُوا بِهِ فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ (170)
ترجمه
پس همانا شما و آنچه را كه ميپرستيد
نيستيد شما براى عبادت آن گمراه كنندگان
مگر كسى را كه او يقينا وارد شونده دوزخ است
و نيست از ما مگر كه
جلد 4 صفحه 452
براى او مقامى معيّن است
و همانا مائيم صف‌زدگان
و همانا مائيم تسبيح كنندگان
و همانا بودند كه ميگفتند
اگر آنكه بود نزد ما ذكرى از پيشينيان
هر آينه بوديم بندگان خدا كه خالص شدگانند
پس كافر شدند بآن پس زود باشد كه بدانند.
تفسير
خطاب خداوند به بت‌پرستان است بعد از نقل آراء آنها در آيات سابقه كه با اينهمه دروغ و افترا كه بخدا بستيد شما و معبودهاتان نميتوانيد بر خلاف اراده او گمراه كنيد كسيرا مگر آنرا كه مقدّر شده بجهنّم رود يا نميتوانيد براى آنچه عبادت ميكنيد بفتنه و گمراهى بيندازيد كسيرا مگر آنرا كه بايد جهنّمى شود باختيار خود و تقدير خدا و بنابر احتمال اوّل ضمير عليه بخدا راجع است و باحتمال دوم بما تعبدون كه بتها باشند باعتبار لفظ ما و كسانيكه مقدّر شده آنها مطيع باشند مانند ملائكه مقرّند بعبوديّت خدا و ميگويند نيست از ما احدى مگر آنكه مقام معلوم معيّنى در معرفت و عبادت دارد و مأموريّت مخصوصى در تدبير امور عالم بر وفق حكمت چنانچه گفته‌اند ولى قمّى ره از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه نازل شده در شأن ائمه اطهار و اوصياء ابرار و نيز گويند مائيم صف زنندگان در اداء طاعت و امتثال خدمت و مائيم كه تنزيه مينمائيم خدا را از صفاتى كه لايق او نيست چنانچه در روايات اينها از اوصاف ملائكه ذكر شده و از امام صادق عليه السّلام نقل شده كه ما انوارى بوديم در صفوفى حول عرش تسبيح مينموديم پس تسبيح مينمودند اهل آسمانها به تسبيح ما تا هبوط نموديم بسوى زمين پس تسبيح نمودند اهل زمين بتسبيح ما و مائيم صف‌زنندگان و مائيم تسبيح‌كنندگان و جمع بين ظاهر آيه شريفه بملاحظه سبق ذكر ملائكه و روايات خاصّه آنستكه گفته شود مقصود نقل قول ملائكه است كه بتعليم اهل بيت طهارت در عالم انوار اين اظهارات را مينمودند چون ايشانند آموزگاران ملائكه در عالم ملكوت عليا و قمّى ره از امام باقر عليه السّلام نقل نموده در تفسير آيات اخيره قريب به اين معنى را كه قريش ميگفتند اگر نزد ما بود كتابى مانند كتب پيشينيان بخدا قسم هر آينه بوديم ما از بندگان مخلص او و ميگفتند خدا بكشد يهود و نصارى را چگونه پيغمبرانشان را تكذيب نمودند پس كافر شدند بكتاب خدا كه اشرف كتب بود چون آورد آنرا پيغمبر خاتم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم كه اشرف انبياء بود و كلمه ان در وان كانوا مخفّفه از مثقّله است بدليل لزوم
جلد 4 صفحه 453
لام در خبر آن و جمله فجائهم ذكر قبل از فكفروا به محذوف است و جمله فسوف يعلمون تهديد آنها است بعاقبت كفرشان در دنيا و آخرت.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ ما مِنّا إِلاّ لَهُ مَقامٌ مَعلُوم‌ٌ (164)
كلام ملائكه است بكساني که ملائكه را دختران خدا ميگويند ملائكه در جواب آنها ميگويند که احدي از ما نيست مگر آنكه خدا براي او مقامي معين فرموده.
يعني هر كدام مأمور بامري هستيم يك دسته كرام الكاتبين هستند يك دسته حفظه هستند يك دسته رسولان بانبياء هستند يك دسته مأمور بالهامات در قلوب مؤمنين يا مأمور بنزول باران و اشغال ديگر و يك دسته مشغول بعبادت هستند چنانچه ميفرمايد وَ قالُوا اتَّخَذَ الرَّحمن‌ُ وَلَداً سُبحانَه‌ُ بَل عِبادٌ مُكرَمُون‌َ لا يَسبِقُونَه‌ُ بِالقَول‌ِ وَ هُم بِأَمرِه‌ِ يَعمَلُون‌َ انبياء آيه 26 و در اينجا ميفرمايد:
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 164)- بعد از این سه آیه که مسأله اختیار انسانها را در برابر فتنه جوئی و اغواگری بت پرستان روشن می‌سازد، ضمن سه آیه دیگر از مقام والای فرشتگان خدا سخن می‌گوید، همان فرشتگانی که بت پرستان آنها را دختران خدا می‌پنداشتند، و جالب این که سخن را از زبان خود آنها بیان کرده، می‌گوید:
«و هیچ یک از ما نیست جز آنکه مقام معلومی دارد» (وَ ما مِنَّا إِلَّا لَهُ مَقامٌ مَعْلُومٌ).
نکات آیه
۱ - هر یک از فرشتگان، داراى مقام و منزلتى معلوم و معین در پیشگاه خداوند (و ما منّا إلاّ له مقام معلوم)
۲ - فرشتگان، داراى مراتب و درجات گوناگون (و ما منّا إلاّ له مقام معلوم)
۳ - هر یک از فرشتگان، داراى کار و نقشى معین و معلوم در جهان (و ما منّا إلاّ له مقام معلوم) «مقام» در اصل به معناى مکان قیام است; ولى چون قیام غالباً براى انجام عمل صورت مى گیرد، ازاین رو این واژه بر عملى اطلاق مى شود که فرد براى آن قیام مى کند.
۴ - هر یک از بندگان مخلَص خدا، داراى مقام و منزلتى معین و معلوم در پیشگاه خداوند* (إلاّ عباد اللّه المخلصین ... و ما منّا إلاّ له مقام معلوم) برداشت یاد شده با توجه به دو نکته است: ۱- آیه شریفه چون پس از بحت از بندگان مخلَص خدا (عباد اللّه المخلصین) آمده است، مى تواند در اوصاف اینان باشد. ۲- برخى از روایاتى که امامان معصوم و اوصیاى الهى را مصداق آیه شریفه دانسته اند (نورالثقلین، ج ۴، ذیل آیه)، گویاى همین مطلب است.
موضوعات مرتبط
- بندگان خدا: مقامات بندگان خدا ۴
- مخلصین: مقامات مخلصین ۴
- ملائکه: مراتب ملائکه ۲; مقامات ملائکه ۱; نقش ملائکه ۳
