الأعراف ١٥٢
ترجمه
| الأعراف ١٥١ | آیه ١٥٢ | الأعراف ١٥٣ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«کَذلِکَ»: همچون کیفر ایشان. «الْمُفْتَرِینَ»: بهتان و تهمت‌زنندگان. کسانی که به ناروا چیزهائی گویند و دروغهائی به هم بافند.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۱۳۸ - ۱۵۴، سوره اعراف
- اشاره به اينكه بنى اسرائيل مردمى مادى و حس گرا و تحت تاءثير مرام بت پرستىقبطيان بوده اند.
- برهانى كوتاه و لطيف در بيان مصنوع نبودن خداى تعالى
- مواعده خداوند با موسى (ع )
- معناى رؤ يت در كلام موسى (ع ): رب ارنى انظر اليك
- مراد از رؤ يت در درخواست موسى (ع ): (( ربّ ارنى انظر اليك (( و در آيات مشابه ديگر،علم ضرورى است
- حقيقت علم ضرورى كه از آن به رؤ يت تعبير مى شود
- تعبير از اينگونه معلومات به رؤ يت تعبيرى است شايع ؛ در مواردى كه تعبير (( رؤ يتخدا(( آمده است خصوصياتى ذكر شده كه مراد از رؤ يت را مى رساند.
- حاصل سخن در مراد از رؤ يت در كلام خدا
- علم ضرورى مخصوص به خداى تعالى ، حقيقتى است كه قرآن پرده از آن برداشته است .
- نفى رؤ يت خدا (( لن ترانى (( مربوط به دنيا است و معناى نفى رؤ يت نفى طاقت وقدرت بر آن است .
- مراد از تكلم خدا با موسى (ع ) و چگونگى آن
- تورات نسبت به معارف و شرايعى كه مورد نياز بشر است كتاب كاملى نيست
- مقصود از جمله : (( ساءريكم دارالفاسقين (( در آيه شريفه و وجوهى كه در معناى آنگفته شده است
- وجه تقييد تكبر و امثال آن به (( بغير الحق ((
- حبط عمل و بى اجر بودن آن ، خود يك نحو كيفر است
- اشاره به ماجراى گوساله پرستيدن بنى اسرائيل
- معناى جمله : (( و لمّا سقط فى ايديهم ...(( در آيه شريفه
- معناى جمله : (( اعجلتم امر ربّكم ((
- رفتار تند موسى (ع ) با هارون (ع ) بعد از بازگشتن به سوى بنىاسرائيل و مواجه شدن با گوساله پرستى
- رفتار حضرت موسى (ع ) با برادرش هارون منافاتى با عصمت آن حصرت ندارد!
- وجوهى كه مفسرين براى اين عمل حضرت موسى (ع ) بيان كرده اند.
- چرا با اين كه موسى (ع ) قبل از بازگشت از ميقات از گوساله پرستى بنىاسرائيل خبر داشته غضبناك نشد؟
- رواياتى در ذيل (اجعل لنا الها كما لهم آلهة )
- روايتى پيرامون نحوه سخن خداوند با موسى عليه السلام
- دو روايت در مورد تقاضاى موسى (ع ) رؤ يت خداوند را
- گفتگوها و مشاجرات علماء و اهل بحث اشاعره و معتزله درباره درخواست رؤ يت توسط موسى
- بيان ضعف روايتى كه مى گويد موسى (ع ) از زبان قومش تقاضاى رؤ يت كرد
- تجلى خدا تعالى فى حد نفسه امر ممكنى است ولى كسى و چيزى تابتحمل آن را ندارد
- دو نكته ديگر كه از روايت استفاده مى شود.
- رواياتى ديگر در مورد تقاضاى رؤ يت ، تجلى براى جبلّ، صعقه موسى ، دكّجبل و...
- يكى از (كروبين ) وسطه تجلى خدا شده است
- رواياتى درباره الواح تورات و گوساله پرستى بنىاسرائيل
- بحث روايتى (پاره اى از روايات از ائمه عليهم السلام در معناى رؤ يت قلب )
- اصطلاح (( ظلّ(( و (( ظلال (( در لسان اهل بيت عليهم السلام
- همانطور كه مقصود از رؤ يت ، ديدن به چشم نيست ، مقصود ايمان قلبى از راهاستدلال هم نيست
- چند روايت درباره حجاب بين خدا و خلق
- روايتى از امام صادق (ع ) درباره معرفت به خدا
- انحصار معرفت به خدا در فكر واستدلال ، خودجهل به خدا و شرك خفى به او است
- در علم به هر چيزى نخست علم به آفريدگار آنحاصل مى شود و محال است كه خداى تعالى شناخته نشود
- توضيح فقرات ديگرى از روايت كه معرفت با واسطه به خدا را شرك دانسته است
تفسیر نور (محسن قرائتی)
إِنَّ الَّذِينَ اتَّخَذُوا الْعِجْلَ سَيَنالُهُمْ غَضَبٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ ذِلَّةٌ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ كَذلِكَ نَجْزِي الْمُفْتَرِينَ «152»
قطعاً كسانى كه گوساله را (به پرستش) گرفتند، به زودى خشمى از سوى پروردگارشان و ذلّتى در زندگى دنيا به آنان خواهد رسيد و اين گونه دروغ‌پردازان را كيفر مى‌دهيم.
نکته ها
از آيه‌ى 149 بر مى‌آمد كه بنىاسرائيل از كرده‌ى خود پشيمان شدند. اين آيه نشان مى‌دهد كه توبه‌ى آنان پذيرفته نشد، مگر به نحوى كه در آيه‌ى 54 سوره‌ى بقره بيان شد كه براى توبه بايد يكديگر را بكشند. «إِنَّكُمْ ظَلَمْتُمْ أَنْفُسَكُمْ بِاتِّخاذِكُمُ الْعِجْلَ فَتُوبُوا إِلى بارِئِكُمْ فَاقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ» آرى، توبه‌ى ارتداد و گوساله‌پرستى پس از حقّ‌پرستى، گفتن «اسْتَغْفِرِ اللَّهَ» نيست، بلكه بايد همديگر را با دست خود اعدام كنند تا اين حركت در روش مبارزه با شرك
جلد 3 - صفحه 182
فرهنگ شده و در نسل‌ها بماند.
امام باقر عليه السلام ذيل آيه فرمودند: هركس در دين الهى بدعت گذارد، در همين دنيا ذليل و خوار مى‌شود. «1»
پیام ها
1- انسان در انتخاب دين آزاد است، گرچه گاهى به چيزى گرايش پيدا مى‌كند كه باعث سقوط او مى‌شود. «إِنَّ الَّذِينَ اتَّخَذُوا الْعِجْلَ سَيَنالُهُمْ غَضَبٌ مِنْ رَبِّهِمْ»
2- افراد مرتد، مغضوب خدا هستند. «إِنَّ الَّذِينَ اتَّخَذُوا الْعِجْلَ سَيَنالُهُمْ غَضَبٌ مِنْ رَبِّهِمْ»
3- غضب اولياى خدا، غضب خداست. «غَضْبانَ أَسِفاً- غَضَبٌ مِنْ رَبِّهِمْ»
4- آنان كه به جاى ايمان، سراغ بت‌هاى پر زرق و برق و پر سرو صدا بروند، در همين دنيا هم خوار خواهند شد. «ذِلَّةٌ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا»
5- غضب الهى، مخصوص بنىاسرائيل نيست، بلكه سنّت الهى است و نسبت به اقوامِ مرتدّ ديگر هم بوده و خواهد بود. «كَذلِكَ نَجْزِي الْمُفْتَرِينَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
إِنَّ الَّذِينَ اتَّخَذُوا الْعِجْلَ سَيَنالُهُمْ غَضَبٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ ذِلَّةٌ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ كَذلِكَ نَجْزِي الْمُفْتَرِينَ (152)
بعد از فراغ از دعا، در تهديد و وعيد گوساله پرستان فرمايد:
إِنَّ الَّذِينَ اتَّخَذُوا الْعِجْلَ: بدرستى كه كسانى كه فرا گرفتند گوساله را به پرستش، سَيَنالُهُمْ غَضَبٌ مِنْ رَبِّهِمْ: زود باشد كه برسد ايشان را غضبى از پروردگار آنها، و آن امر الهى بود بر آنكه توبه ايشان آنست كه يكديگر را بكشند، وَ ذِلَّةٌ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا: و برسد ايشان را خوارى در زندگانى دنيا كه آن جزيه يا جلاى وطن بود. در منهج- بنا بقولى مراد به غضب آتش جهنم است و ذكر آن به عنوان غضب جهت آنست كه ابلغ باشد در زجر از قبيح، و مراد به ذلت قتل ايشان است نفوس خود را يا زجر. وَ كَذلِكَ نَجْزِي الْمُفْتَرِينَ:
و همچنانكه جزا داديم گوساله پرستان را، جزا مى‌دهيم افترا كنندگان و دروغگويان و مبتدعان را و هيچ قريه‌اى اعظم از قريه ايشان نبود كه گوساله را
جلد 4 صفحه 206
معبود قرار دادند. مالك بن انس گويد: هيچ مبتدعى نباشد مگر آنكه بالاى سر خود مذلتى يابد.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
سوره الأعراف «7»: آيات 151 تا 153
قالَ رَبِّ اغْفِرْ لِي وَ لِأَخِي وَ أَدْخِلْنا فِي رَحْمَتِكَ وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ (151) إِنَّ الَّذِينَ اتَّخَذُوا الْعِجْلَ سَيَنالُهُمْ غَضَبٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ ذِلَّةٌ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ كَذلِكَ نَجْزِي الْمُفْتَرِينَ (152) وَ الَّذِينَ عَمِلُوا السَّيِّئاتِ ثُمَّ تابُوا مِنْ بَعْدِها وَ آمَنُوا إِنَّ رَبَّكَ مِنْ بَعْدِها لَغَفُورٌ رَحِيمٌ (153)
ترجمه
گفت پروردگار من بيامرز مرا و برادرم را و داخل فرما ما را در رحمت خود و توئى رحم كننده‌ترين رحم كنندگان
همانا آنانكه گرفتند بخدائى گوساله را زود باشد كه برسد آنها را غضبى از پروردگارشان و ذلّتى در زندگانى دنيا و اين
جلد 2 صفحه 478
چنين جزا دهيم افترا زنندگان را
و آنانكه بجا آوردند كارهاى بد را پس توبه نمودند بعد از آن و گرويدند همانا پروردگار تو پس از آن هر آينه آمرزنده مهربان است.
تفسير
پس از اتمام اعتذار از حضرت هرون حضرت موسى براى خود و او از خداوند طلب مغفرت و رحمت نمود و اين ملازم با گناه نيست چون اقبال و توجّه بحق و سؤال از خداوند در هر حال خوب است علاوه بر آنكه ترك اولى منافى با عصمت انبياء نيست چنانچه سابقا اشاره شد و مقرر گرديد كسانيكه گوساله‌پرست شدند مورد غضب از طرف خدا و ذلّت از قبل خلق شوند و كسانيكه ثابت ماندند بدين حق آنها را بكشند بشرحيكه در سوره بقره در ذيل آيه و اذ قال موسى لقومه گذشت و بعضى گفته‌اند مراد از غضب قتل يا عذاب اخروى است و مراد بذلّت خروج از ديار يا جزيه است و افتراء آنها اين بود كه گفتند گوساله خداى شما و خداى موسى است و در كافى از حضرت باقر (ع) نقل نموده كه اين آيه را تلاوت فرمود و فرمود هر بدعت‌گذار در دين و مفترى بر خدا و پيغمبر (ص) و اهل بيت او بذلّت در دنيا گرفتار خواهد شد و بالاخره گوساله‌پرستان بواسطه توسّل بخاندان نبوّت نجات يافتند و توبه آنها قبول شد چون خداوند بعد از توبه از كفر و عصيان اهل ايمان و عمل از بندگان را مشمول مغفرت و رحمت رحيميه خود خواهد فرمود.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
إِنَّ الَّذِينَ اتَّخَذُوا العِجل‌َ سَيَنالُهُم غَضَبٌ مِن رَبِّهِم وَ ذِلَّةٌ فِي الحَياةِ الدُّنيا وَ كَذلِكَ نَجزِي المُفتَرِين‌َ (152)
محققا كساني که عبادت گوساله را اختيار كردند زود باشد که اصابت كند آنها را غضب پروردگار آنها و خفّت و سبكي در زندگاني دنيا و همين نحو جزاء ميدهيم كساني که افتراء ميزنند.
إِنَّ الَّذِينَ اتَّخَذُوا العِجل‌َ يعني گرفتند او را الها و معبودا خداي خود دانستند و پرستش نمودند سَيَنالُهُم غَضَبٌ مِن رَبِّهِم اگر تاريخ احوال يهود را مراجعه كنيد و از كتب عهد قديم خود آنها از زمان موسي تا زمان حضرت عيسي چه سلاطين از كفار و مشركين بر سر بني اسرائيل مسلط شدند و چه اندازه از آنها را كشتند و چه اندازه آواره شدند و چه اندازه اسير و دست‌گير شدند که ما در كلم الطيب مجلد اول شرح آن را اشاره كرده‌ايم مراجعه فرمائيد که چه اندازه مورد غضب الهي واقع شدند.
جلد 7 - صفحه 468
و ذلّة چنانچه ميفرمايد ضُرِبَت عَلَيهِم‌ُ الذِّلَّةُ وَ المَسكَنَةُ وَ باؤُ بِغَضَب‌ٍ مِن‌َ اللّه‌ِ بقره آيه 58، و نيز ميفرمايد ضُرِبَت عَلَيهِم‌ُ الذِّلَّةُ أَين‌َ ما ثُقِفُوا إِلّا بِحَبل‌ٍ مِن‌َ اللّه‌ِ وَ حَبل‌ٍ مِن‌َ النّاس‌ِ وَ باؤُ بِغَضَب‌ٍ مِن‌َ اللّه‌ِ وَ ضُرِبَت عَلَيهِم‌ُ المَسكَنَةُ آل عمران آيه 108، و شرح اينکه دو آيه در محل خود گذشت.
وَ كَذلِكَ نَجزِي المُفتَرِين‌َ اينکه غضب و ذلت اختصاص بيهود ندارد هر که افتراء در دين بزند چه درباره توحيد يا نبوت يا امامت يا در احكام مورد غضب و ذلّت خواهد شد اگر امروز نشد دو روز دگر شود چنانچه مشاهده كرده‌ايم، و افتراء دروغي است که بغير نسبت دهند بخدا يا برسول يا امام يا علماء يا مؤمنين جمع محلي بالف و لام افاده عموم دارد.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 152)- واکنش شدید موسی (ع) سر انجام کار خود را کرد، و گوساله پرستان بنی اسرائیل که اکثریت قوم را تشکیل می‌دادند از کار خود پشیمان شدند ولی برای این که تصور نشود تنها این ندامت و پشیمانی برای توبه آنها از چنین گناه عظیمی کافی بوده است، قرآن چنین اضافه می‌کند: «کسانی که گوساله را معبود خود
ج2، ص96
انتخاب کردند به زودی خشم پروردگار و ذلت درندگی این جهان به آنها خواهد رسید» (إِنَّ الَّذِینَ اتَّخَذُوا الْعِجْلَ سَیَنالُهُمْ غَضَبٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ ذِلَّةٌ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا).
و نیز برای این که تصور نشود این قانون اختصاصی به آنها دارد، اضافه می‌کند: «همه کسانی را که افترا (بر خدا) می‌بندند این چنین کیفر می‌دهیم» (وَ کَذلِکَ نَجْزِی الْمُفْتَرِینَ).
نکات آیه
۱- خداوند، گوساله پرستان بنى اسرائیل را به غضبى شدید و قریب الوقوع تهید کرد. (إن الذین اتخذوا العجل سینالهم غضب من ربهم و ذلة فى الحیوة الدنیا) «فى الحیوة الدنیا» علاوه بر اینکه قید براى «ذلة» است، مى تواند «قید» براى غضب نیز باشد. در این صورت مراد از غضب الهى گرفتار ساختن به عذابهاى دنیوى است. نکرده آوردن «غضب» دلالت بر شدت غضب و عظمت آن دارد.
۲- خداوند، گوساله پرستان بنى اسرائیل را به پدید آوردن ذلتى شدید در زندگى دنیوى آنان تهدید کرد. (إن الذین اتخذوا العجل سینالهم ... ذلة فى الحیوة الدنیا)
۳- عقوبتها و کیفرهاى خداوند پرتویى از غضب اوست. (سینالهم غضب من ربهم) مراد از غضب به دلیل «سینالهم» (به آنان اصابت مى کند) کیفر و عقوبت است. زیرا غضب یک حالت و صفت است و از کسى به دیگرى منتقل نمى شود.
۴- کیفرهاى خداوند برخاسته از ربوبیت اوست. (سینالهم غضب من ربهم)
۵- گرفتار شدن به غضب الهى و عجین شدن زندگانى دنیا به ذلت و خوارى، فرجام پرستشگران غیر خدا (إن الذین اتخذوا العجل سینالهم غضب من ربهم و ذلة فى الحیوة الدنیا)
۶- ابتلاى افترازنندگان بر خدا، به خشم او و آمیخته شدن زندگانى آنان به ذلت و خوارى، از سنتهاى خداوند در جوامع انسانى است. (و کذلک نجزى المفترین)
۷- قوم موسى با گرایش به گوساله پرستى بر خداوند افترا بستند. (و کذلک نجزى المفترین) مصداق مورد نظر براى «المفترین» مشرکان و گوساله پرستان بنى اسرائیل هستند. بنابراین شرکورزى آنان افترا بر خدا بود. «افتراء»، از «فریه»، به معناى دورغ بافتن است. و مراد از «مفترین»، به مناسبت مورد، کسانى هستند که بر خدا دروغ مى بندند ; یعنى به دروغ چیزى را به خدا نسبت مى دهند.
۸- پرستش غیر خدا و گرایشهاى شرک آلود، افترا بستن به خداوند است. (إن الذین اتخذوا العجل ... و کذلک نجزى المفترین)
روایات و احادیث
۹- عن ابى جعفر(ع): ... «إن الذین اتخذوا العجل سینالهم غضب من ربهم و ذلة فى الحیوة الدنیا و کذلک نجزى المفترین» فلاترى صاحب بدعة إلا ذلیلا و مفتریا على اللّه عز و جل و على رسوله(ص) و على أهل بیته صلوات اللّه علیهم إلا ذلیلا.[۱] از امام باقر(ع) (در برداشت و کشف ملاک) از آیه «إن الذین اتخذوا العجل ... و کذلک نجزى المفترین» روایت شده است: (نه تنها گوساله پرستان) بلکه سرانجام هر بدعتگزار و افترازننده بر خدا و رسول(ص) و اهل بیت (علیهم السلام)، ذلت و خوارى است.
موضوعات مرتبط
- بت‌پرستان: فرجام بت‌پرستان ۵ ; کیفر بت‌پرستان ۵
- بنى اسرائیل: تاریخ بنى اسرائیل ۷ ; تهدید گوساله پرستان بنى اسرائیل ۱، ۲ ; ذلت گوساله پرستان بنى اسرائیل ۲ ; کیفر دنیوى بنى اسرائیل ۲ ; گوساله پرستى بنى اسرائیل ۷ ; مغضوبیت گوساله پرستان بنى اسرائیل ۱
- خدا: آثار افترا به خدا ۶ ; افترا به خدا ۷، ۸ ; تهدیدهاى خدا ۱، ۲ ; ربوبیت خدا ۴ ; سنتهاى خدا ۶ ; غضب خدا ۱، ۳ ; کیفرهاى خدا ۳ ; منشأ کیفرهاى خدا ۴ ; موجبات غضب خدا ۵، ۶
- ذلت: عوامل ذلت اخروى ۵ ; عوامل ذلت دنیوى ۵
- شرک: آثار شرک ۸
- گوساله پرستان: ذلت دنیوى گوساله پرستان ۲
- مغضوبان خدا: ذلت مغضوبان خدا ۶
- مفتریان بر خدا: مغضوبیت مفتریان بر خدا ۶
منابع
- ↑ کافى، ج ۲، ص ۱۶، ح ۶ ; نورالثقلین، ج ۲، ص ۷۴- ، ح ۲۷۸.
