النمل ٧٣

وَ إِنَ‌ رَبَّکَ‌ لَذُو فَضْلٍ‌ عَلَى‌ النَّاسِ‌ وَ لَکِنَ‌ أَکْثَرَهُمْ‌ لاَ يَشْکُرُونَ‌

ترجمه

مسلّماً پروردگار تو نسبت به مردم، فضل (و رحمت) دارد؛ ولی بیشترشان شکرگزار نیستند!

|و راستى پروردگارت نسبت به مردم، صاحب كرم است ولى بيشترشان سپاس نمى‌دارند

و راستى پروردگارت بر [اين‌] مردم داراى بخشش است، ولى بيشترشان سپاس نمى‌دارند.

و همانا خدای تو درباره خلق دارای فضل و رحمت بسیار است و لیکن اکثر مردم شکر نعمتش بجا نیاورند.

و یقیناً پروردگارت بر مردم دارای فضلی بزرگ است، ولی بیشترشان سپاس نمی گزارند،

و پروردگار تو فضل خود را بر مردم ارزانى مى‌دارد، ولى بيشترينشان شكر نمى‌گويند.

و بی‌گمان پروردگارت به مردم بخشش و بخشایش دارد ولی بیشترینه آنان سپاس نمی‌گزارند

هر آينه پروردگار تو خداوند افزون‌بخشى بر مردم است ولى بيشترشان سپاس نمى‌گزارند.

پروردگارت نسبت به مردم لطف و کرم دارد (و هر چه زودتر تازیانه‌ی عذاب را بر سرشان فرود نمی‌آورد، و بلکه کیفرشان را به تأخیر می‌اندازد) ولی بیشتر آنان سپاسگزاری نمی‌کنند (و الطاف و مراحم خدا را نادیده می‌گیرند).

و به‌راستی پروردگارت بی‌گمان بر مردمان کانون فضیلت است ولی بیشترشان سپاس نمی‌گزارند.

و همانا پروردگار تو دارای فضلی است بر مردم و لیکن بیشترشان سپاس نگزارند

النمل ٧٢	آیه ٧٣	النمل ٧٤
سوره : سوره النمل نزول : اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٢ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«لَذُو فَضْلٍ ...»: (نگا: بقره / .

تفسیر

• آيات ۵۹ - ۸۱، سوره نمل
• انتقال از داستانهاى انبياء و اقوامشان به زمان خاتم الانبياء و احتجاج با كفار زمان اوصلى اللّه عليه و آله وسلم
• توضيح اينكه دعاى مضطر چون صادقانه است قطعا اجابت مى شود (امن يجيب المضطر اذادعاه و يكشف السوء)
• بيان فساد گفتار برخى مفسرين در ارتباط با آيه شريفه
• مقيد بودن اجابت به مشيت خدا منافاتى با استغراق ندارد
• خليفه بودن انسان در زمين مستلزم كشف سوء او و رفع موانع از پيش پاى اوست
• مقصود از اينكه فرمود: ((يبدء الخلق ثم يعيده ))
• بطور كلى در عالم وجود بطلان و نيستى راه ندارد
• نفى الوهيت آلهه مشركين از طريق نفى ربوبيت آنها و انحصار ربوبيت در خداى سبحان
• برهانى ديگر بر ابطال الوهيت آلهه مشركين با بيان اينكه آنان علمى به غيب و قيامتندارند
• توصيف بى خبرى و استعباد و انكار مشركين نسبت به قيامت
• معناى آيه : ((قل عسى ان يكون ردف لكم بعض الذى تستعجلون )) و مفاد كلمه ((عسى ))و امثال آن در كلام خداى تعالى
• بحث روايتى
• رواياتى در مراد از بندگان در (وسلام على عباد الذين اصطفى )
• روايتى كه در آن از جمله : ((و يجعلكم خلفاء الارض )) وجوب مطلق فرمانبرى از خليفه(حاكم ) استفاده شده و بيان مجعول بودن آن
• نقل و رد روايتى راجع به اينكه پيامبر (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) علم غيب نداشته و...

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - خداوند، داراى فضل و رحمت بى کران بر عموم انسان ها (و إنّ ربّک لذو فضل على الناس) تعبیر «فضل» به صورت نکره، بیانگر عظمت و گستردگى آن است و واژه «ناس» - به قرینه مقام - دربرگیرنده همه انسان ها (مؤمن و کافر) است.

۲ - تأخیر عذاب کافران و اعطاى مهلت به آنان، ناشى از فضل و رحمت الهى (و یقولون متى هذا الوعد ... و إنّ ربّک لذو فضل على الناس) این آیه در ادامه آیات قبل و بیانگر حکمت تأخیر انداخته شدن عذاب کافران و اعطاى مهلت به آنان است.

۳ - چشاندن بخشى از کیفر دنیایى به کافران، نمودى از رحمت الهى و وسیله اى براى هدایت آنان (ردف لکم بعض الذى تستعجلون . و إنّ ربّک لذو فضل على الناس) همان طور که در آیه پیش گفته شد، مراد از «الذى تستعجلون» مى تواند تنها عذاب دنیوى باشد. بنابراین عبارت «بعض الذى تستعجلون» به معناى گوشه اى از مجازات دنیایى است. با توجه به مطلب یاد شده مى توان گفت که یادآورى بذل و رحمت الهى بر مردم، پس از بیان «ردف لکم بعض الذى تستعجلون» از آن جهت است که مشاهده گوشه اى از مجازات الهى، بیدارگر و هشدار دهنده است; برخلاف نزول تمامى عذاب که در آن مجالى براى توبه و انابه باقى نمى ماند.

۴ - ربوبیت خداوند، مقتضى شمول و فراگیر بودن فضل و رحمتش برتمامى مردمان (و إنّ ربّک لذو فضل على الناس)

۵ - پیامبراکرم(ص)، جلوه اى از فضل و رحمت بى کران خدا بر مردم (و إنّ ربّک لذو فضل على الناس) به کار رفتن واژه «ربّ» - به جاى هر اسم و صفتى دیگر - و اضافه شدن آن به کاف - که خطاب به پیامبر(ص) است - مى تواند از آن جهت باشد که تربیت و پرورش شخصیتى چون پیامبر(ص) از سوى خدا، خود نمود بارزى از فضل گسترده او بر مردم است.

۶ - بیشتر مردم گرفتار ناسپاسى نسبت به خدا، على رغم فضل و رحمت او بر آنان (و إنّ ربّک لذو فضل على الناس و لکنّ أکثرهم لایشکرون)

۷ - جامعه بشرى، داراى اقلیتى شاکر و سپاسگزار خداوند (و لکنّ أکثرهم لایشکرون)

۸ - لزوم شکر و سپاس در برابر رحمت و فضل الهى (و إنّ ربّک لذو فضل ... و لکنّ أکثرهم لایشکرون) ملامت ناسپاسان از سوى خداوند، نشانگر آن است که پروردگار، از انسان ها خواهان شکر و سپاس است.

۹ - بیشتر تبه کاران، غافل از مهلت هاى خداوند و روى گردان از هشدارهاى او (و یقولون متى هذا الوعد ... قل عسى أن یکون ردف لکم ... و لکنّ أکثرهم لایشکرون) با توجه به این که فضل الهى در آیه مورد بحث، ناظر به تأخیر عذاب مجرمان و مهلت دادن به آنان است، جمله «أکثرهم لایشکرون» بدین معنا خواهد بود که: بیشتر آنان از این لطف الهى، عبرت نمى گیرند و به حق روى نمى آورند.

۱۰ - بناى خداوند بر فضل و رحمت نسبت به خلق و ناسپاسى هاى مردم زمینه ساز عذاب (و إنّ ربّک لذو فضل ... و لکنّ أکثرهم لایشکرون) مقدم شدن «فضل و رحمت» بر «شکر و ناسپاسى» مى رساند که فضل الهى، داراى اصالت و خواست خدا است; ولى این ناسپاسى ها است که مردم را از آن محروم مى سازد و سبب نزول عذاب مى شود.

موضوعات مرتبط

• اکثریت: کفران اکثریت ۶
• خدا: آثار ربوبیت خدا ۴; آثار فضل خدا ۲; اهمیت فضل خدا ۸; رحمت خدا ۳، ۶، ۱۰; زمینه فضل خدا ۴; فضل خدا ۶ ، ۱۰; معرضان از هشدارهاى خدا ۹; نشانه هاى فضل خدا ۵; وسعت فضل خدا ۱، ۴
• رحمت: نشانه هاى رحمت ۳، ۵
• شاکران: کمى شاکران ۷
• شکر: اهمیت شکر ۸
• عذاب: زمینه عذاب ۱۰
• غفلت: غفلت از مهلت هاى خدا ۹
• کافران: زمینه هدایت کافران ۳; کیفر دنیوى کافران ۳; منشأ تأخیر عذاب کافران ۲; منشأ مهلت به کافران ۲
• کفران: آثار کفران نعمت ۱۰
• مجرمان: غفلت اکثریت مجرمان ۹
• محمد(ص): رحمت محمد(ص) ۵; فضایل محمد(ص) ۵