الفرقان ٣٨
ترجمه
| الفرقان ٣٧ | آیه ٣٨ | الفرقان ٣٩ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«أَصْحَابَ الرَّسِّ»: اصحاب الاخدود مذکور در سوره بروج آیه چهار است. چرا که (أُخدود) به معنی شکاف و گودال مستطیل شکل در زمین است، و از جمله معانی (رَسّ) هم معنی چاه و حفره است. مراد کافرانی است که در یمن زندگی می‌کردند و خواستند مسیحیان موحّد و راستین نجران را که در همسایگی آنان می‌زیستند به کفر برگردانند. مسیحیان خداشناس نپذیرفتند و بر دین آسمانی ماندگار شدند. رؤسای کفّار برای وا داشتن ایشان گودالی را کندند و در آن آتش برافروختند و هر که مسیحیّت را ترک نگفت بدان گودالش انداختند. «قُرُوناً»: ملّتها و اقوام (نگا: انعام / یونس / ، مؤمنون / ).
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۳۲ - ۴۰، سوره فرقان
- توضيح و تقرير طعنه و اعتراض به ديگر كفار به قرآن از جهت تدريجى بودن نزول آن
- توضيح اينكه در بيان علت و حكمت تدريجى قرآن فرمود: كذلك لنثبت به فؤ ادك ...))
- بيان اينكه نزول تدريجى آيات به هنگام حاجت به آنها كاملترين راه تعليم معارف الهىاست
- پاسخ به اشكالى در ارتباط با نزول تدريجى آيات
- وجوهى كه مفسرين در توجيه نزول تدريجى قرآن گفته اند و بيان ضعف آن وجوه
- مفاد آيه : ((الذين يحشرون على وجوههم الى جهنم ...))
- و وجوهى كه در معناى حشر بر وجوه گفته شده است
- ياداورى هلاك ساختن اقوام كافر پيشين : قوم موسى عليه السّلام ، قوم نوح عليه السّلام، قوم عاد و ثمود و اصحاب الرّسّ و اقوام بسيار ديگر
- (رواياتى درباره اصحاب رس و عذاب آنان و...)
- بيان حد مسلحقه (جماع زنان با يكديگر)
نکات آیه
۱ - خداوند، قوم عاد، ثمود و اصحاب رسّ را به خاطر تکذیب آیات و رسولان الهى درهم شکست و نابود ساخت. (و عادًا و ثمودا و أصحب الرّسّ و قرونًا بین ذلک کثیرًا) نصب کلمه هاى «عاداً»، «ثمودا» و «أصحاب الرسّ» به وسیله فعلى محذوف «دمّرنا» و «أهلکنا» مى باشد. گفتنى است علت هلاکت اقوام یاد شده، همان تکذیب است که در آیات قبل در باره فرعونیان و قوم نوح آمده بود.
۲ - قوم عاد، ثمود و اصحاب رسّ، مردمانى ظالم و ستمگر و گرفتار عذاب دردناک الهى در قیامت (و أعتدنا للظلمین عذابًا ألیمًا . و عادًا و ثمودا و أصحب الرّسّ)
۳ - اقوام و امت هاى بسیارى از عصر نوح تا زمان اصحاب رسّ به خاطر تکذیب آیات الهى و پیامبران، دچار هلاکت و نابودى شدند. (و قرونًا بین ذلک کثیرًا) «قرن» (مفرد «قرون») به مجموعه افرادى که در یک عصر زندگى مى کنند، گفته مى شود.
۴ - ظهور و سقوط امت هاى فراوان و فراموش شده در تاریخ (از عصر نوح تا زمان اصحاب رسّ) (و قرونًا بین ذلک کثیرًا)
۵ - «عن ابن عباس قال: کان رسول اللّه(ص) إذا انتهى إلى معدبن عدنان أمسک ثمّ یقول: کذب النسّابون قال اللّه تعالى «و قروناً بین ذلک کثیراً»; از ابن عباس روایت شده است که رسول خدا(ص) وقتى به معدبن عدنان (یکى از اجداد خود) مى رسید، توقف مى کرد و سپس مى فرمود: نسّابه ها دروغ مى گویند. خداى تعالى مى فرماید: «و قروناً بین ذلک کثیراً»; یعنى، نسل هاى زیادى در فاصله عاد و ثمود و اصحاب رسّ بودند که به هلاکت رسیدند.» ۱- الدرالمنثور، ج ۶، ص ۲۵۹- ; بحارالأنوار، ج ۱۵، ص ۱۰۵، ح ۴۹.
۶ - «عن یعقوب بن ابراهیم ... قال سمعت أباالحسن موسى بن جعفر(ع) و سأله رجل عن أصحاب الرسّ ... فقال کانا رسّین أمّا أحدهما فلیس الذى ذکره اللّه فى کتابه ... و أمّا الذین ذکرهم اللّه فى کتابه فهم قوم کان لهم نهر یدعى الرسّ ... هو نهر بمنقطع آذربایجان و هو بین حدّ أرمنیة و آذربایجان ... فبعثت اللّه إلیهم ثلاثین نبیّاً فقتلوهم جمیعاً...; یعقوب بن ابراهیم ... گوید: شنیدم که مردى از امام موسى بن جعفر(ع) درباره اصحاب رسّ پرسید؟ امام فرمود: اصحاب رسّ دو گروه بودند: یکى از آن دو گروه را خداوند در کتاب خود یاد نکرده است ... اما آنان را که خدا در کتاب خود، یاد فرموده، قومى بودند که نهرى داشتند که «رسّ» خوانده مى شد و آن نهرى بود در مرز آذربایجان و آن مرز بین ارمنستان و آذربایجان بود... خداوند سى پیغمبر براى آنان فرستاد و همه را کشتند...». ۱- قصص الأنبیاء راوندى، ص ۹۶، ح ۸۹; بحارالأنوار، ج ۱۴، ص ۱۵۳، ح ۱۴.
۷ - «عن جمیل عن أبى عبداللّه(ع) قال: دخلت إمرأة مع مولاة لها على أبى عبداللّه(ع) فقالت: ما تقول فى اللّواتى مع اللّواتى قال: هن فى النار ... فقالت ألیس هذا فى کتاب اللّه؟ قال بلى . قالت أین هو؟ قال قوله «و عاداً و ثمود و أصحاب الرسّ» فهنّ الرسّیات; از امام صادق(ع) روایت شده است که زنى همراه کنیزش بر آن حضرت وارد شد و آن زن از حکم هم جنس بازى زنان (مساحقه) سؤال نمود. حضرت فرمود: آنان در آتش خواهند بود ... آن زن پرسید: این حکم در قرآن یافت مى شود؟ حضرت فرمود: آرى. پرسید در کجاى قرآن؟ فرمود: سخن خداوند که مى فرماید: «و عاداً و ثمود و أصحاب الرسّ» و عمل این زنان [همان عمل ]اصحاب رسّ است.» ۱- تفسیرقمى، ج ۲، ص ۱۱۳; نورالثقلین، ج ۴، ص ۱۹- ، ح ۶۱.
۸ - «عن الحسین بن على(ع): أتى على بن أبى طالب رجل ... فقال یا أمیرالمؤمنین أخبرنى عن أصحاب الرسّ ... فقال له على(ع) ... انّهم کانوا قوماً یعبدون شجرة صنوبرة یقال لها شاه درخت ... و إنّما سمّوا أصحاب الرسّ لأنّهم رسوا نبیّهم فى الأرض ...فلمّا طال کفرهم باللّه عزّوجلّ ... بعث اللّه عزّوجلّ إلیهم نبیّاً من بنى اسرائیل ... و أجمع رأیهم على قتله ... فقال اللّه عزّوجلّ ... لأجعلنّهم عبرة و نکالاً للعالمین فلم یرعهم ... إلاّ بریح عاصف شدیدة الحمرة و أظلتهم سحابة سوداء فألقت علیهم کالقبة جمراً تلتهب فذابت أبدانهم فى النار; از حضرت حسین بن على(ع) روایت شده است: مردى خدمت حضرت على بن ابى طالب(ع) رسید ... و گفت: اى امیرمؤمنان! مرا از اصحاب «رسّ» خبر ده ... حضرت على(ع) به او فرمود: ... آنان قومى بودند که درخت صنوبرى را - که به آن شاه درخت مى گفتند - پرستش مى کردند ... و آنان را بدان سبب اصحاب «رسّ» نامیده اند که پیامبر خود را در زمینى دفن کردند ... و چون کفر آنان به خدا طول کشید ... خداى - عزّوجل - پیغمبرى از بنى اسرائیل را به سوى آنان فرستاد ... و آنان بالاتفاق بر کشتن آن پیغمبر نظر دادند ... پس خداى - عزّوجل - فرمود: آنان را مایه عبرت و تنبه عالمیان قرار مى دهم ... پس آنان را به وسیله تندبادى به شدت قرمز رنگ ترسانید ... و ابرى سیاه بر سر آنان سایه افکند و سنگى را که آتش از آن شعله مى کشید، مانند خیمه اى بر سر آنان افکند و بدن هاى آنان در آتش ذوب گردید». ۱- عیون أخبار الرضا، ج ۱، ص ۲۰۵، تا ۲۰۸، ح۱; نورالثقلین، ج ۴، ص ۱۶، ح ۵۸.
موضوعات مرتبط
- آیات خدا: کیفر تکذیب آیات خدا ۱
- اصحاب رس: ظلم اصحاب رس ۲; مراد از اصحاب رس ۶، ۸; مساحقه در اصحاب رس ۷; هلاکت اصحاب رس ۱
- اقوام پیشین: تاریخ اقوام پیشین ۱; هلاکت اقوام پیشین ۳، ۴، ۵
- امتها: تاریخ امتها ۳، ۴، ۵
- انبیا: کیفر تکذیب انبیا ۱
- ظالمان ۲:
- عذاب: اهل عذاب ۲; مراتب عذاب اخروى ۲
- قوم ثمود: ظلم قوم ثمود ۲; هلاکت قوم ثمود ۱
- قوم عاد: ظلم قوم عاد ۲; هلاکت قوم عاد ۱
- محمد(ص): نسب محمد(ص) ۵
