الإسراء ٢٤
ترجمه
| الإسراء ٢٣ | آیه ٢٤ | الإسراء ٢٥ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«إِخْفِضْ»: پائین آور. بگستران. «جَنَاحَ»: بال. «جَنَاحَ الذُّلِّ»: بال خواری. یعنی بالی که خواری است، همان گونه که می‌گویند: حاتِمُ الْجَواد، یعنی حاتم بسیار بخشنده. بال خواری، کنایه از تواضع فراوان و فروتنی بسیار است (نگا: حجر / ). «مِنَ الرَّحْمَةِ»: از روی مهربانی و دلسوزی. «صَغِیراً»: در حال کوچکی. در زمان کوچکی.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۲۳ - ۳۹، سوره اسرى
- قضاء تشريعى خداوند به نپرستيدن جز او
- نيكى كردن به والدين ، از مهمترين واجبات بعد از توحيد
- آيه در مقام انحصار حكم به دوران پيرى پدر ومادر نيست !
- امر به تواضع وخضوع در برابر والدين ودعا براى آنها
- اشاره به وجه اينكه فرمود: اسرافكاران برادران شياطين هستند
- نهى از افراط وتفريط در انفاق
- نهى از فرزند كشى (چه دختر وچه پسر) از بيم فقر وگرسنگى كه در عرب رسم بوده
- نهى شديد از زناكارى
- بحثى قرآنى واجتماعى پيرامون حرمت زنا
- معناى جمله : ((فلايسرف فى القتل انه كان منصورا((
- نهى از تصرف در مال يتيم وامر به وفاء به عهد
- امر به مراعات عدالت ووفا در كيل ووزن وبيان ((خير(( و((احسن تاءويلا(( بودن آن
- نهى از متابعت از غير علم (لاتقف ما ليس لك به علم )
- اشاره به حكم فطرت به لزوم پيروى از علم يا پيروى از ظنّ به استناد حجت علمىوعقلى
- رد اشكالاتى به آيه كه مى گويد عمل به اين آيه خود متابعت از ظن است !
- تعليل نهى از پيروى از غير علم به : ((ان السمع والبصر والفوادكل اولئك كان عنه مسؤ ولا((
- كلام مجمع البيان در معناى آيه (ولاتقف ما ليس لك به علم ) ونقد آن
- نهى از تكبر وگردن فرازى كردن
- بحث روايتى
- رواياتى در ذيل جمله : ((وبالوالدين احسانا(( درباره نيكى كردن به پدر ومادر
- چند روايت در معناى ((اوابين ((
- رواياتى درباره اجتناب از افراط وتفريط در انفاق درذيل آيه : ((ولاتجعل يدك مغلولة الى عنقك ...((
- اعمالى كه با ايمان به خدا سازگارى ندارد
- چند روايت در ذيل آيه : ((ومن قتل مظلوما فقد جعلنا لوليه سلطانا...((
- رواياتى درباره پيروى نكردن از غير علم وتقسيم شدن ايمان ، بر اعضاء وجوارح (انالسمع والبصر...)
نکات آیه
۱- فرزندان در برابر والدین خویش باید از سر مهربانى و ترحم، تواضع و فروتنى کامل بکنند. (و اخفض لهما جناح الذلّ من الرحمة) «من» در «من الرحمة» نشویه است; یعنى، خفض جناح و تواضع، باید ناشى از رحمت و مهربانى به آنان باشد.
۲- ضعف و سالخوردگى پدر و مادر، زمینه ابتلاى فرزند به غرور و سرکشى است. (إمّا یبلغنّ عندک الکبر ... و اخفض لهما جناح الذلّ) تذکر خداوند براى رعایت حال پدر و مادر در حال پیرى، احتمال دارد به خاطر وجود زمینه لغزش و تکبر فرزندان در این فصل از زندگى پدر و مادر باشد.
۳- ترّحم و مهربانى به پدر و مادر، از وظایف فرزند است. (و اخفض لهما جناح الذلّ من الرحمة)
۴- تواضع دلسوزانه و از سر مهربانى براى پدر و مادر، داراى ارزش است نه تواضع به انگیزه هاى دیگر. (و اخفض لهما جناح الذلّ من الرحمة)
۵- دعا و طلب رحمت بى دریغ از پروردگار براى پدر و مادر، از وظایف فرزند است. (قل ربّ ارحمهما کما ربّیانى صغیرًا) «کما» مى تواند اشاره به این حقیقت داشته باشد که چون رحمت پدر و مادر به فرزند بى دریغ بوده، پس فرزند نیز متقابلاً باید چنین رحمتى را براى پدر و مادرش درخواست کند.
۶- تربیت اولاد توسط پدر و مادر، بر اساس رحمت و محبت است. (ربّ ارحمهما کما ربّیانى صغیرًا) «کما ربیانى» صفت براى مصدر مقدّر (رحمت) است. بنابراین، عبارت چنین مى شود: «رب ارحمهما مثل رحمتهما و تربیتهما لى» (خداوندا! همان گونه که آنان به من ترحم کردند تو بر آنان ترحم کن).
۷- فرزندان باید همواره به زحمات تربیتى پدر و مادر خویش، توجه داشته باشند. (و قل ربّ ارحمهما کما ربّیانى صغیرًا) دستور خداوند به یادآورى زحمات تربیتى پدر و مادر به وقت دعا، مى تواند آموزنده حقیقت فوق باشد.
۸- توجه انسان به ضعفها و نیازهاى دوران کودکى و خدمات و زحمات پدر و مادر، برانگیزنده عواطف وى نسبت به آنان است. (و قل ربّ ارحمهما کما ربّیانى صغیرًا)
۹- درخواست رحمت از پروردگار براى پدر و مادر، اداى گوشه اى از زحمتهاى بى دریغ آنان است. (و قل ربّ ارحمهما کما ربّیانى صغیرًا) «کما» حرف تشبیه مجازى و به معناى «لما» است; یعنى، خداوندا به آنان ترحم کن به خاطر آنکه آنان مرا با زحمتهاى خود پرورش داده اند.
۱۰- انسان باید از مربى خویش قدردانى و براى او از خداوند طلب رحمت کند. (ربّ ارحمهما کما ربّیانى صغیرًا)
۱۱- تمسک به ربوبیت الهى در مقام دعا و نیایش، امرى پسندیده و نیکوست. (قل ربّ ارحمهما کما ربّیانى صغیرًا)
۱۲- دعاى فرزند براى پدر و مادر، داراى تأثیر و موجب توجه ویژه خداوند و در مظان استجابت است. (و قل ربّ ارحمهما) از اینکه خداوند دستور به دعا براى والدین با کیفیت و الفاظ خاص داده است به دست مى آید که خداوند به این دعا عنایت ویژه داشته و احتمال اجابت آن زیاد است.
۱۳- تربیت فرزندان در دامان پر مهر پدر و مادر، نعمتى بس بزرگ و شایسته قدردانى و موجب استحقاق هرگونه احسان و احترام از سوى فرزند به آنان (و بالولدین إحسنًا.... و اخفض لهما جناح الذلّ من الرحمة و قل ربّ ارحمهما کما ربّیانى صغیرًا) برداشت فوق با توجه به این نکته است که خداوند در تعلیم شیوه دعا کردن فرزندان براى پدر و مادرشان، مسأله تربیت والدین آنان را یادآور شد (کما ربّیانى صغیراً).
روایات و احادیث
۱۴- «عن أبى ولادالحناط قال: سألت أباعبدالله(ع) عن قول الله عزّوجلّ: ... «و اخفض لهما جناح الذلّ من الرحمة» قال: لاتملأعینیک من النظر إلیهما إلاّ برحمة و رقة و لاترفع صوتک فوق أصواتهما و لایدک فوق أیدیهماو لاتقدم قدامهما;[۱] ابى ولاد حناط گوید: از امام صادق(ع) در باره سخن خداوند عزّوجلّ ... «و اخفض لهما جناح الذلّ من الرحمة» سؤال کردم، حضرت فرمود: به پدر و مادر نگاه مکن مگر با رأفت و مهربانى و صدایت را بیش از صداى آنان بالا مبر و دست خودت را بالاى دست آنان قرار مده و [در راه رفتن و...]از آنان پیشى مگیر».
موضوعات مرتبط
- ارزشها ۴:
- انگیزش: عوامل انگیزش ۸
- تربیت: روش تربیت ۶
- توسل: توسل به ربوبیت خدا ۱۱
- دعا: آداب دعا ۱۱; زمینه اجابت دعا ۱۲
- ذکر: ذکر زحمات والدین ۷، ۸; ذکر نیازهاى کودکى ۸
- روانشناسى: روانشناسى تربیتى ۶
- شکر: شکر نعمت ۱۳
- عمل: عمل پسندیده ۱۱
- عواطف: عواطف خانوادگى ۸
- فرزند: آثار تربیت فرزند ۱۳; آثار دعاى فرزند ۱۲; زمینه تکبر فرزند ۲; زمینه عصیان فرزند ۲; مسؤولیت فرزند ۱، ۳، ۵، ۷، ۱۳; مهربانى در تربیت فرزند ۶
- مربّى: تشکّر از مربّى ۱۰; درخواست رحمت براى مربّى ۱۰; دعا براى مربّى ۱۰
- معاشرت: آداب معاشرت ۱۰
- نعمت: موارد نعمت ۱۳
- والدین: آثار پیرى والدین ۲; احترام به والدین ۱، ۳، ۱۴; ارزش احترام به والدین ۴; ارزش تواضع براى والدین ۴; ارزش مهربانى با والدین ۴; اهمیت احترام به والدین ۱، ۱۳; اهمیت احسان به والدین ۱۳; تشکر از زحمات والدین ۹; تشکر از والدین ۷; تواضع براى والدین ۱; درخواست رحمت براى والدین ۵، ۹; دعا براى والدین ۵، ۹، ۱۲; روش برخورد با والدین ۱۴; زمینه عواطف به والدین ۸; مهربانى با والدین ۱، ۳، ۱۴; مهربانى والدین ۶
منابع
- ↑ کافى، ج ۲، ص ۱۵۸، ح ۱; نورالثقلین، ج ۳، ص ۱۴۸- ، ح ۱۲۹.
