النساء ١١٣

وَ لَوْ لاَ فَضْلُ‌ اللَّهِ‌ عَلَيْکَ‌ وَ رَحْمَتُهُ‌ لَهَمَّتْ‌ طَائِفَةٌ مِنْهُمْ‌ أَنْ‌ يُضِلُّوکَ‌ وَ مَا يُضِلُّونَ‌ إِلاَّ أَنْفُسَهُمْ‌ وَ مَا يَضُرُّونَکَ‌ مِنْ‌ شَيْ‌ءٍ وَ أَنْزَلَ‌ اللَّهُ‌ عَلَيْکَ‌ الْکِتَابَ‌ وَ الْحِکْمَةَ وَ عَلَّمَکَ‌ مَا لَمْ‌ تَکُنْ‌ تَعْلَمُ‌ وَ کَانَ‌ فَضْلُ‌ اللَّهِ‌ عَلَيْکَ‌ عَظِيماً

ترجمه

اگر فضل و رحمت خدا شامل حال تو نبود، گروهی از آنان تصمیم داشتند تو را گمراه کنند؛ اما جز خودشان را گمراه نمی‌کنند؛ و هیچ‌گونه زیانی به تو نمی‌رسانند. و خداوند، کتاب و حکمت بر تو نازل کرد؛ و آنچه را نمی‌دانستی، به تو آموخت؛ و فضل خدا بر تو (همواره) بزرگ بوده است.

و اگر فضل و مهر خدا بر تو نبود، گروهى از آنها قصد داشتند تو را [در داورى‌] از راه به در كنند، ولى آنها جز خود را گمراه نكنند و هيچ زيانى به تو نرسانند، و خدا كتاب و حكمت بر تو نازل كرد و آنچه را نمى‌دانستى به تو آموخت، و تفضل خداوند بر تو بزرگ است

و اگر فضل خدا و رحمت او بر تو نبود، طايفه‌اى از ايشان آهنگ آن داشتند كه تو را از راه به در كنند، و[لى‌] جز خودشان [كسى‌] را گمراه نمى‌سازند، و هيچ گونه زيانى به تو نمى‌رسانند. و خدا كتاب و حكمت بر تو نازل كرد و آنچه را نمى‌دانستى به تو آموخت، و تفضل خدا بر تو همواره بزرگ بود.

و اگر فضل و رحمت خدا شامل حال تو نبود گروهی از آنان (دشمنان اسلام) همت بر آن گماشته بودند که تو را از راه صواب دور سازند، حال آنکه آنها خود را از راه حق و صواب دور ساخته و به تو هیچ زیانی نتوانند رسانید و خدا به تو این کتاب (قرآن مجید) و (مقام) حکمت (و نبوت) را عطا کرده و آنچه را که نمی‌دانستی به تو بیاموخت، و خدا را با تو لطف عظیم و عنایت بی‌اندازه است.

و اگر فضل و رحمت خدا بر تو نبود، گروهی از عشیره و قبیله خائنان تصمیم داشتند تو را [از داوری عادلانه] منحرف کنند، [این سبک مغزانِ خیالباف] جز خودشان را منحرف نمی کنند، و هیچ زیانی به تو نمی رسانند. و خدا کتاب و حکمت را بر تو نازل کرد، و آنچه را نمی دانستی به تو آموخت؛ و همواره فضل خدا بر تو بزرگ است.

اگر فضل و رحمت خدا شامل حال تو نبود، گروهى از كافران قصد آن داشتند كه تو را گمراه كنند، ولى آنان جز خود را گمراه نكنند و هيچ زيانى به تو نرسانند. و خدا بر تو كتاب و حكمت نازل كرد و چيزهايى به تو آموخت كه از اين پيش نمى‌دانسته‌اى و خدا لطف بزرگ خود را بر تو ارزانى داشت.

و اگر لطف و رحمت الهی در حق تو نبود، گروهی از ایشان کوشیده بودند که تو را گمراه کنند و در واقع کسی را جز خود را گمراه نکنند و کوچکترین زیانی به تو نرسانند و خداوند بر تو کتاب و حکمت نازل کرد و [به وحی خویش‌] به تو چیزی را که نمی‌دانستی آموخت و لطف الهی بر تو بسیار است‌

و اگر فضل خداى و مهر و بخشايش او بر تو نبود هر آينه گروهى از آنان انديشه و آهنگ آن كرده بودند كه تو را گمراه كنند- كه از خيانت‌پيشگان دفاع كنى- و حال آنكه جز خود را گمراه نكنند و هيچ زيانى به تو نرسانند. و خدا كتاب و حكمت بر تو فروفرستاد و آنچه را نمى‌دانستى به تو آموخت و فضل خدا- لطف و نعمت ويژه او- بر تو بزرگ است.

(ای پیغمبر!) اگر فضل و رحمت خدا نبود (و پیام آسمانی و رحمت صمدانی تو را در بر نمی‌گرفت)، دسته‌ای از آنان می‌خواستند که تو را گمراه سازند، ولی جز خویشتن را نمی‌توانند گمراه سازند (چون خدا تو را از کید و مکر آنان باخبر می‌گرداند و بینش تو حق را تشخیص می‌دهد). آنان نمی‌توانند کمترین زیانی به تو برسانند، چرا که خداوند کتاب (قرآن را که ترازوی جداسازی حق از باطل است) بر تو نازل کرده است و حکمت را (به دل تو القاء نموده است) و چیزی (از شرائع و احکام) را به تو آموخته است که نمی‌توانستی (جز در پرتوِ وحی) آن را بیاموزی و بدانی. فضل خدا در حق تو و رحمت او بر تو بزرگ و فراوان بوده است.

و اگر فضل و رحمت خدا بر (سر و سامان) تو نبود، گروهی از آنان همت می‌گماردند تا گمراهت کنند و بجز خودشان را گمراه نمی‌کنند و به تو هیچ زیانی نمی‌رسانند. و خدا بر تو کتاب و حکمت فرو فرستاد و آنچه نمی‌توانسته‌ای بدانی به تو آموخت و فزون‌بخشی خدا بر تو، با عظمت (و بزرگوارانه‌) بوده است.

و اگر نبود فضل خدا و رحمتش بر تو همانا آهنگ کردند گروهی از ایشان که گمراهت کنند و گمراه نکنند جز خویشتن را و زیانت نرسانند به چیزی و فرستاد خدا بر تو کتاب و حکمت را و بیاموخت آنچه را ندانستی و همانا فضل خدا است بر تو بزرگ‌

النساء ١١٢	آیه ١١٣	النساء ١١٤
سوره : سوره النساء نزول : ٨ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٤٢ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«لَهَمَّتْ»: قصد کرد. اراده نمود.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ مَا کُنْتَ‌ تَرْجُو أَنْ‌ يُلْقَى‌... (۴) وَ کَذٰلِکَ‌ أَوْحَيْنَا إِلَيْکَ‌... (۴)

صِرَاطِ اللَّهِ‌ الَّذِي‌ لَهُ‌ مَا فِي‌... (۰)

تفسیر

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- پیامبر (ص)، معصوم از گناه و مصون از خطا و لغزش (و لولا فضل اللّه علیک و رحمته لهمت طائفة منهم ان یضلوک)

۲- فضل و رحمت خاص الهى بر پیامبر (ص)، موجب مصونیت وى از خطا و لغزش (و لولا فضل اللّه علیک و رحمته لهمت طائفة منهم ان یضلوک)

۳- تلاش گروهى از خائنان براى به اشتباه انداختن پیامبر (ص)، در قضاوت (هانتم هؤلاء جدلتم عنهم فى الحیوة الدنیا ... لهمت طائفة منهم ان یضلوک) اگر چه ظاهر جمله شرطیه «لولا ... لهمت»، نفى تلاش است، ولى مراد از آن نفى تأثیر تلاش مى باشد. یعنى تلاش آنان براى لغزاندن پیامبر (ص)، هیچگونه اثرى نداشت و گویا اصلا تلاشى در این جهت نکردند، این معنا با آیات قبل تأیید مى شود.

۴- دسیسه ها و صحنه سازیهاى خائنان، خطرى در جهت به انحراف کشیدن دستگاه قضایى (لتحکم بین الناس بما اریک اللّه ... لهمت طائفة منهم ان یضلوک) آیه شریفه در حقیقت توصیه اى است به قاضیان که همواره مراقب توطئه گران و دسیسه بازان باشند تا مبادا آنان را به انحراف و خلاف حق بکشانند; چنانچه نسبت به پیامبر (ص) در قصه طعمة بن ابى ابیرق چنین پندارى را داشتند.

۵- تلاش بى ثمر برخى از مشرکان براى متقاعد کردن پیامبر(ص)، در جهت تجویز ادامه بت پرستى به مدت یک سال (و لولا فضل اللّه ... لهمت طائفة منهم ان یضلوک) برخى از مفسران با توجه به شأن نزول گفته اند مراد از «طائفة»، مشرکانى بودند که از پیامبر (ص) تقاضاى تجویز بت پرستى تا یک سال را داشتند.

۶- فضل و رحمت الهى، مانع تأثیر دسیسه و زمینه سازیهاى خائنان در قضاوت پیامبر (ص) (لتحکم بین الناس ... و لولا فضل اللّه علیک و رحمته لهمت طائفة منهم)

۷- رهبران الهى در معرض توطئه و دسیسه هاى اغوا کننده از سوى خائنان (و لا تجدل عن الذین یختانون أنفسهم ... و لولا فضل اللّه علیک و رحمته)

۸- کسانى که در صدد گمراه ساختن و به اشتباه انداختن پیامبر (ص) بودند، تنها خود را به گمراهى و اشتباه افکندند. (لهمت طائفة منهم ان یضلوک و ما یضلون الا أنفسهم و ما یضرونک من شىء)

۹- خداوند، تضمین کننده مصونیت جانى پیامبر (ص) از دسیسه توطئه گران* (لهمت طائفة منهم ان یضلوک و ما یضلون الا أنفسهم و ما یضرونک من شىء) «ان یضلّوک»، دلالت بر تلاش خیانتکاران در گمراه ساختن پیامبر (ص) دارد و جمله «و ما یضرونک»، مى تواند بیانگر تلاش آنان در جهت نابودى آن حضرت باشد.

۱۰- قرآن و حکمت فرو فرستاده شده بر رسول خدا (ص) و الهامات مستقیم به او، رحمت و فضل عظیم الهى بر آن حضرت (و لولا فضل اللّه علیک و رحمته ... و کان فضل اللّه علیک عظیماً) ظاهراً کتاب و حکمت و علوم پیامبر (ص) که در جمله «و انزل اللّه علیک ...» آمده، مصداقى از فضل و رحمت خاص خداوند است که در جمله «لولا فضل اللّه ...» بیان شده است.

۱۱- برخوردارى پیامبر (ص) از وحى، حکمت و علم لدنى، زمینه مصونیت آن حضرت از خطا و مایه عصمت وى از گناه (و لولا فضل اللّه ... أنزل اللّه علیک الکتب و الحکمة و علمک ما لم تکن تعلم) جمله «و انزل اللّه» بیانگر علت جمله پیشین است. یعنى چون قرآن و حکمت را بر تو نازل کردیم، تلاش آنان براى انحراف تو بى اثر است.

۱۲- برخى از تعالیم دین، تنها از رهگذر الهامات الهى قابل دستیابى است. (و علمک ما لم تکن تعلم) جمله «علمک ...» به این معناست: خداوند معارفى را به تو آموخت که هیچگاه آنرا با وسائط عادى همچون تجربه، علم و ... نمى توانستى فراگیرى.

۱۳- فضل و نعمت الهى بر بندگان، داراى درجات متفاوت (و کان فضل اللّه علیک عظیماً)

۱۴- دانایى به حقیقت اعمال و واقعیت گناه، بازدانده آدمى از خطا و گناه* (و لولا فضل اللّه علیک و رحمته لهمت طائفة ... و علمک ما لم تکن تعلم)

۱۵- پیامبر (ص) برخوردار از فضل عظیم الهى (و کان فضل اللّه علیک عظیماً)

موضوعات مرتبط

• اسلام: تاریخ صدر اسلام ۵، ۶، ۸
• انحراف: عوامل انحراف ۴
• حکمت: نزول حکمت ۱۰
• خائنان: اغواگرى خائنان ۷ ; توطئه خائنان ۴، ۶، ۷ ; خائنان و محمّد (ص) ۳، ۶، ۸ ; صحنه سازى خائنان ۴
• خدا: افعال خدا ۹ ; الهام خدا ۱۲ ; رحمت خدا ۲، ۶، ۱۰ ; فضل خدا ۲، ۶، ۱۰، ۱۵ ; مراتب فضل خدا ۱۳ ; مراتب نعمتهاى خدا ۱۳
• خطا: عصمت از خطا ۱، ۲
• دین: تعالیم دین ۱۲
• رهبران دینى: هشدار به رهبران دینى ۷
• علم: آثار علم ۱۴
• عمل: حقیقت عمل ۱۴
• قاضى: هشدار به قاضى ۴
• قرآن: نزول قرآن ۱۰
• گمراهان: گمراهى گمراهان ۸
• گمراهى: عوامل گمراهى ۳ ; موانع گمراهى ۱۴
• گناه: حقیقت گناه ۱۴ ; عصمت از گناه ۱ ; موانع گناه ۱۴
• محمّد (ص): الهام به محمّد (ص) ۱۰ ; حکمت محمّد (ص) ۱۱ ; عصمت محمّد (ص) ۱، ۲، ۱۱ ; علم لدنى محمّد (ص) ۱۱ ; فضایل محمّد (ص) ۲، ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۵ ; قضاوت محمّد (ص) ۳، ۶ ; محافظت از محمّد (ص) ۹ ; محمّد (ص) و خطا ۳، ۸ ; وحى به محمّد (ص) ۱۱
• مشرکان: و بت‌پرستى ۵ ; مشرکان و محمّد (ص) ۵