ریشه يمن
تکرار در قرآن: ۷۱(بار)
قاموس قرآن
(به ضم و فتح اول) مبارك بودن با بركت بودن.فيومى در مصباح فرموده:«اَلْيُمْنُ: اَلْبَرَكَةُ» عبارت صحاح و قاموس نيز چنين است. ميمون به معنى مبارك است [واقعة:8]. ميمنه را راغب و جوهرى طرف راست معنى كردهاند مثل مسيره كه به معنى طرف چپ است. قاموس آن را مثل يُمن به معنى بركت گفته است در اقرب الموارد آن را بركت و طرف راست معنى كرده طبرسى اصحاب اليمين فرموده و يمن و بركت را از ديگران نقل مىكند. ناگفته نماند: اگر آن در آيه به معنى يمين و طرف راست باشد مطابق آيه ديگر همين سوره است كه فرموده: [واقعة:27]. ولى ظاهرا آن به معنى بركت باشد كه در مقابل «وَ اَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ ما أَصْحابُ الْمَشْئِمةِ» آمده و يمن مقابل شومى است. يعنى: اهل بركت و مباركى كه در اثر اطاعت حق نسبت به خودشان يكپارچه بركت شدندنه شقاوت و شومى. مىشود اين آيه را به آيه «لِاَصْحابِ الْيَمينِ ثُلَّةٌ مِنَ الْاَوَّلينَ» قرينه گرفت و گفت مراد از يمين در آيه سعادت و بركت است راغب اصحاب اليمين را اصحاب سعادات معنى كرده و گويد: يمين استعاره از تيمن و سعادت است. *** يمين: دست راست و طرف راست. [صافات:93]. پس رو كرد به طرف خدايان و آنها را با دست راست ميزد و مىشكست به قولى مراد از يمين قوه است [طه:17]. اى موسى آن چيست كه بدست راست تو است. [كهف:18]. آنها را به طرف راست و چپ مىگردانديم. يمين به معنى قسم و پيمان نيز آيد مثل [مائده:89]. آن است كفاره سوگندهاى شما آنگاه كه قسم خورديد. [توبه:12]. و اگر پيمانهايشان را پس از بستن شكستند و در دينتان عيبجويى كردند با پيشوايان كفر بجنگيد. در مصباح گويد: به قولى سوگند را از آن يمين گفتهاند كه عرب چون با هم پيمان مىبستند و هم سوگند مىشدند دست راست يكديگر را مىفشردند. لذا به طور مجاز سوگند را يمين گفتند: راغب نيز به آن تصريح كرده است. ايمن: نظير يمين است و در قرآن مجيد به معنى طرف راست بكار رفته است [مريم:52]. موسى را از جانب راست طور ندا كرديم و با طرف مناجات بودن مقربش نموديم. در اينجا لازم است چند مطلب بررسى شود: 1 يمين و سوگند شرعى آن است كه انسان بقصد ايجاد تكليف، به عمل راجحى و يا به ترك مرجوعى سوگند يادكند. مثلا بگويد: والله هر شب با وضو خواهم خوابيد يا والله سيگار نخواهم كشيد. در اين صورت كه با توجه و قصد قسم ياد كرده نمىتواند آن را بشكند، با وضو خوابيدن بر او واجب و سيگار كشيدن بر وى حرام مىشود و اگر عمدا سوگند خود را شكست بر وى كفاره واجب مى شود و آن در نوبت اول يكى از سه چيز است: يك بنده آزاد كردن. ده مسكين را طعام دادن و ده مسكين را لباس دادن و در نوبت دوم كه به هيچ يك از آنها قادر نشد بايد سه روز روزه بگيرد [مائده:89]. اين مطلب در «حلف» نيز مختصرا ذكر شده است. 2 در عدهاى از آيات مذكور است كه روز قيامت نامه عمل به دست راست يا چپ داده مىشود و در بعضى آمده كه آن را از پشت سر تحويل انسان مى دهند. 1- [اسراء:71-72]. روزى كه هر گروه را با امامشان مىخوانيم هر كه كتاب او بدست راستش داده شود آنها كتابشان را مىخوانند و اصلا مظلوم نمىشوند و آنكه در دنيا از ديدن آيات حق كور است در آخرت نيز كور مىباشد. 2- [حاقة:19-25]. 3- [انشقاق:7-11]. آيا مراد از دادن كتاب به دست راست و چپ معناى ظاهرى آن است؟ از جمله «يَقْرِؤُنَ كِتابَهَمْ - هاؤُمُ اقْرَؤا كِتابِيَهْ» معلوم مىشود كتاب هر چه باشد خواندنى است . ناگفته نماند: اصحاب يمين و آنانكه كتاب به دست راستشان داده مىشود اهل بهشت و مقابل آنها اهل عذابند آيا يمين و شمال به حساب عرف ما انسانهاست يا غرض چيز ديگرى در آن است؟ العلم عندالله. 3 * [صافات:28-29]. اين دو آيه گفتگوى فريفتگان و فريبندگان در روز قيامت است كه گمراهان به گمراه كنندگان مىگويند شما از طرف راست نزد ما مىآمديد گفتهاند: يعنى در ظاهر از راه نصيحت و خيرخواهى پيش ما آمده و وانمود مىكرديد كه به سعادت ما مىكوشيد حال آنكه ما را گمراه مىكرديد.
کلمات مشتق شده در قرآن
| کلمه | تعداد تکرار در قرآن |
|---|---|
| لِأَيْمَانِکُمْ | ۱ |
| أَيْمَانِکُمْ | ۴ |
| أَيْمَانِهِمْ | ۸ |
| أَيْمَانُکُمْ | ۸ |
| الْأَيْمَانَ | ۲ |
| أَيْمَانَکُمْ | ۳ |
| أَيْمَانٌ | ۲ |
| أَيْمَانَهُمْ | ۴ |
| أَيْمَانَ | ۱ |
| الْيَمِينِ | ۱۲ |
| أَيْمَانُهُمْ | ۴ |
| بِيَمِينِهِ | ۴ |
| الْأَيْمَنِ | ۲ |
| بِيَمِينِکَ | ۲ |
| يَمِينِکَ | ۱ |
| الْأَيْمَنَ | ۱ |
| أَيْمَانُهُنَ | ۲ |
| يَمِينُکَ | ۲ |
| يَمِينٍ | ۱ |
| بِالْيَمِينِ | ۲ |
| الْمَيْمَنَةِ | ۳ |
| بِأَيْمَانِهِمْ | ۲ |
