آل عمران ١٠٢
گسترشکپی متن آیه |
---|
ترجمه
آل عمران ١٠١ | آیه ١٠٢ | آل عمران ١٠٣ | ||||||||||||||
|
معنی کلمات و عبارات
«لا تَمُوتُنَّ إِلا وَ أَنتُم مُّسْلِمُونَ»: مراد این است که انسان باید پیوسته متمسّک به اسلام و مراقب اعمال خود باشد تا به ناگاه چون پیک اجل در رسید، با ایمان استوار دار فانی را وداع گوید.
آیات مرتبط (تعداد ریشههای مشترک)
فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ... (۲) وَ جَاهِدُوا فِي اللَّهِ حَقَ... (۲)
فَاذْکُرُونِي أَذْکُرْکُمْ وَ... (۰) کُلُ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ وَ... (۱) يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لاَ... (۱) إِنَّمَا أَمْوَالُکُمْ وَ... (۰)
نزول
محل نزول:
اين آيه در همچون ديگر آيات سوره آل عمران در مدينه بر پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله نازل گرديده است. [۱]
شأن نزول:[۲]
مقاتل حيان چنين روايت كند كه ميان دو طائفه اوس و خزرج در زمان جاهليت اغلب جنگ و نزاع میبود. وقتى كه مسلمان شدند به نعمت اسلام به صلح و صفا گرائيدند تا اين كه ميان دو نفر آنان تفاخر و مفاخره پيش آمد. آن دو نفر ثعلبة بن غنم از اوس و سعد بن زرارة از خزرج بود.
ثعلبة گفت: خزيمة بن ثابت كه ذوالشهادتين بود از ماست و حنظلة غسيل الملائكة از ما است و سعد بن معاذ كه به خاطر او عرش رحمن به لرزه درآمد نيز از ماست همچنين عاصم بن ثابت سردار لشكر اسلام از ما است.
اسعد بن زرارة در جواب گفت: چهار تن از بزرگان صحابه كه حافظين قرآن بوده و اسامى آنها بدين شرح است: ابى بن كعب، معاذ بن جبل، زيد بن ثابت و ابوزيد از ماست و نيز سعد بن عبادة كه خطيب و رئيس انصار است از ماست. آنگاه سخن به درازا كشيد و درشت گفتارى پديد آمد، نزديك بود كار به نزاع و خصومت كشانيده شود. خبر به رسول خدا دادند. پيامبر سوار بر استرى شد و نزد آنان آمد و اين آيات درباره آنها نازل گرديد.[۳][۴]
تفسیر
- آيات ۱۱۰ - ۱۰۲، سوره آل عمران
- ((حق التقوى )) غرض و مقصد نهايى است و دستور ((فاتقوا اللّه ما استطعم )) راهرسيدن به آن هدف را نشان مى دهد
- مراد از اعتصام همگانى به ((حبل اللّه )) در ((واعتصموابحبل اللّه جميعا...))
- داءب و رسم قرآن بر ذكر علل و اسباب تعليماتش مى باشد و از اطاعت و تقليدكوركورانه وبدون دليل نهى مى كند
- چكيده سخن
- وجه اينكه خداوند اعتصام به حبل اللّه و عدم تفرق را نعمت خوانده است
- امر به معروف و نهى از منكر، از لوازم و واجبات اجتماع معتصم بهحبل اللّه است
- امر به معروف و نهى از منكر اگر واجب باشد واجب كفايى است
- نهى از تفرقه و اختلاف در آراء و عقايد
- علت تاءكيد فراوان قرآن كريم به دعوت به اتحاد و نهى از اختلاف
- مالكيت خداى تعالى دليل است كه او ظالم نيست
- آيه شريفه حال سابقين اولين از مهاجر و انصار مى ستايد
- بحث روايتى (رواياتى درباره : ((حق تقاته ))((حبل اللّه ))، فرقه ناجيه و امت واحده
- رواياتى كه دلالت دارند بر اينكه حبل اللّه همان قرآن است
- حديث ثقلين خبر متواتر مورد اتفاق است
- روايات هفتادودو فرقه
- آنچه در امتهاى گذشته بوده نظيرش در اين امت نيز خواهد بود
- طرد بعضى از اصحاب پيامبر در قيامت از ناحيه خدا
- سه روايت درباره ((كنتم خير امة ...))
نکات آیه
۱ - لزوم رعایت تقواى الهى به شایستگى تمام، براى اهل ایمان (یا ایها الذین امنوا اتقوا اللّه حق تقاته)
۲ - پرهیز از اطاعت کافران و بر حذر بودن از نزاع و تفرقه، نشانه تقواى اهل ایمان (ان تطیعوا فریقاً من الذین اُوتوا الکتاب ... اتقوا اللّه حق تُقاته) پرهیز از تفرقه و نزاع، از شأن نزول آیه «ان تطیعوا ... » استفاده شده است.
۳ - تقواى کامل و شایسته، مرتبه اى برتر از ایمان (یا ایها الذین امنوا اتقوا اللّه حق تقاته)
۴ - رعایت تقواى کامل و شایسته و تسلیم همه جانبه در برابر خداوند، اعتصام و تمسک به اوست. (و من یعتصم باللّه ... اتقوا اللّه حق تقاته و لا تموتنّ الاّ و انتم مسلمون) گویا آیه مورد بحث بیانى است براى شیوه تحقق و عینیّت یافتن اعتصام به خداوند.
۵ - لزوم تداوم تسلیم در برابر خداوند و فرمانبرى از او تا لحظه مرگ (و لا تموتنّ الاّ و انتم مسلمون)
۶ - ترس از خدا و رعایت تقوا، زمینه ساز تسلیم دائمى و همه جانبه در برابر خداوند (اتقوا اللّه حقّ تقاته و لا تموتنّ الاّ و انتم مسلمون) جمله «و لا تموتنّ الاّ و انتم مسلمون»، دالّ بر دوام است و حذف متعلق «مسلمون»، دلالت بر همه جانبه بودن تسلیم دارد.
۷ - لزوم پاسدارى اهل ایمان از اسلام خویش تا لحظه مرگ، در برابر هجوم کفر و ارتداد (ان تطیعوا فریقاً من الذین اوتوا الکتاب یردّوکم ... و لا تموتنّ الاّ و انتم مسلمون)
۸ - رعایت تقواپیشگى به شایستگى تمام، تسلیم دائمى و همه جانبه در برابر خداوند است. (اتّقوا اللّه حقّ تقاته و لا تموتنّ الاّ و انتم مسلمون) بنابراینکه جمله «و لا تموتنّ» که دلالت بر دوام تسلیم همه جانبه دارد، تفسیر «حق تقاته» باشد.
روایات و احادیث
۹ - اطاعت از خدا و یاد و سپاسگزارى از او، تقواى کامل و شایسته (اتّقوا اللّه حقّ تقاته) امام صادق (ع) در معناى آیه فوق چنین فرمود: یطاع فلا یعصى و یذکر فلا ینسى و یشکر فلا یکفر.[۵]
موضوعات مرتبط
- اختلاف: اجتناب از اختلاف ۲
- اطاعت: اطاعت از خدا ۵، ۹ ; اطاعت از کافران ۲
- اعتصام: اعتصام به خدا ۴
- ایمان: زمینه ایمان ۶ ; مراتب ایمان ۳
- ترس: ترس از خدا ۶ ; ترس پسندیده ۶
- تسلیم: اهمیّت تسلیم ۴، ۵ ; زمینه هاى تسلیم ۴، ۶، ۸
- تقوا: ۲ اهمیّت تقوا ۱، ۴، ۸ ; زمینه تقوا ۴، ۹ ; فضیلت تقوا ۳ ; مراتب تقوا ۳ ; نشانههاى تقوا ۲
- دین: پاسدارى دین ۷
- ذکر: ذکر خدا ۹
- شکر: ۹
- کافران: ۲
- مؤمنان: تقواى مؤمنان ۲ ; مسؤولیت مؤمنان ۱، ۷
منابع
- ↑ طبرسي، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ۲، ص ۶۹۳.
- ↑ محمدباقر محقق، نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شيخ طوسي و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص ۱۳۷.
- ↑ تفاسير مجمع البيان و كشف الاسرار و روض الجنان.
- ↑ ابن اسحق و ابوالشيخ موضوع اوس و خزرج مندرج در آيات ۱.۱ و ۱.۲ را از زيد بن اسلم روايت كرده اند.
- ↑ معانى الاخبار، ص ۲۴۰، ح ۱ ; نورالثقلین، ج ۱، ص ۳۷۶، ح ۲۹۹.