الْحِکْمَة
ریشه کلمه
- حکم (۲۱۰ بار)
قاموس قرآن
با مراجعه به اصل معنى كلمة مىتوان بدست آورد كه حكمت يك حالت و خصيصه درك و تشخيص است كه شخص به وسيله آن مىتواند حق و واقعيّت را درك كند و مانع از فساد شود و كار را متقن و محكم انجام دهد على هذا حكمت حالت نفسانى و صفت روحى است نه شىء خارجى بلكه شىء محكم خارجى از نتايج حكمت است راغب گويد: حكمت رسيدن به حق به واسطه علم و عقل است. در مجمع ذيل آيه 32 بقره گويد: حكمت آن است كه تو را بر امر حق كه باطلى در آن نيست واقف كند. [بقره:129]، [بقره:151]، [بقره:269]. اين كلمه بيست بار در قرآن مجيد تكرار شده و در بيشتر موارد توأم با «كتاب» است و تعليم و انزال آن از جانب خداوند و از جانب پيامبران نسبت به مردم است. مراد از كتاب در آن موارد احكام شريعت و كلمات دين و مراد از حكمت همان محكم كارى و تشخيص است. در بعضى از آيات به تكاليف نيز حكمت گفته شده است چنانكه در سوره اسراء بعد از شمردن عدّهاى از واجبات و محرمات فرموده: [اسراء:39] شايد اين اطلاق بجهة آن باشد كه تكاليف سبب حكمت اند. همچنين است آيه [احزاب:34] و شايد در آيه [زخرف:63] مراد تعليمات و احكام عيسى باشد و در آيه [لقمان:12] به شكر حكمت گفته شده بنا بر انكه «ان» تفسيريّه است. و شايد علّت، آن باشد كه شكر از نتائج حكمت است.
