البقرة ١٢٣
| کپی متن آیه |
|---|
| وَ اتَّقُوا يَوْماً لاَ تَجْزِي نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَيْئاً وَ لاَ يُقْبَلُ مِنْهَا عَدْلٌ وَ لاَ تَنْفَعُهَا شَفَاعَةٌ وَ لاَ هُمْ يُنْصَرُونَ |
ترجمه
| البقرة ١٢٢ | آیه ١٢٣ | البقرة ١٢٤ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«لا تَجْزِی»: برآورده نمی‌کند. دفع نمی‌کند. «لا تَجْزِی نَفْسٌ عَن نَّفْسٍ شَیْئاً»: کسی از کسی چیزی را به دور نمی‌دارد. کسی به جای کسی چیزی را نمی‌پردازد. «عَدْلٌ»: همتا. فدیه. بلاگردان. «شَفَاعَةٌ»: میانجیگری.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«123» وَ اتَّقُوا يَوْماً لا تَجْزِي نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَيْئاً وَ لا يُقْبَلُ مِنْها عَدْلٌ وَ لا تَنْفَعُها شَفاعَةٌ وَ لا هُمْ يُنْصَرُونَ
«1». كافى، ج 1 ص 215.
جلد 1 - صفحه 195
وبترسيد از روزى كه هيچ‌كس چيزى (از عذاب خدا) را از ديگرى دفع نمى‌كند و هيچ‌گونه عوضى از او قبول نمى‌گردد و هيچ شفاعتى، او را سود ندهد و (از جانب هيچ‌كسى) يارى نمى‌شود.
نکته ها
اين دو آيه مشابه آيات 47 و 48 گذشته همين سوره است كه مطالبى در آنجا ذكر كرده‌ايم.
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ اتَّقُوا يَوْماً لا تَجْزِي نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَيْئاً وَ لا يُقْبَلُ مِنْها عَدْلٌ وَ لا تَنْفَعُها شَفاعَةٌ وَ لا هُمْ يُنْصَرُونَ (123)
وَ اتَّقُوا يَوْماً: و بترسيد عذاب روزى را كه، لا تَجْزِي نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَيْئاً: از هيبت آن كفايت نكند و دور ننمايد هيچ كسى از كسى چيزى را از عذاب، وَ لا يُقْبَلُ مِنْها عَدْلٌ: و قبول كرده نشود از هيچ نفسى فدائى براى او، يعنى بدلى كه به عوض او معذب شود، و يا فديه دهد و او را از عذاب برهاند.
وَ لا تَنْفَعُها شَفاعَةٌ: و فايده ندهد شفاعت هيچ شافعى بر تقدير وجود شفيع، وَ لا هُمْ يُنْصَرُونَ: و نه ايشان يارى كرده شوند در دفع عذاب، يعنى ايشان را سود ندهد نصرت هيچ ناصرى. (تفسير اين آيات قبلا بيان شد.) تبصره: در مجمع- تكرار آيه شريفه را وجوهى است: 1- چون اصول هر نعمتى از حق تعالى باشد، پس به اين دو آيه تكرير و تذكر آن فرمود به جهت مبالغه در شكر گزارى تا اقبال كنند به طاعت الهى كه نعيم او بر ايشان ظاهر است. 2- چون فاصله كلامين واقع شده، پس تنبيه و اعاده آن بر وجه حسن به جهت ابلاغ در حجت و تأكيد تذكر است. 3- چون ذكر تورات نموده كه
تفسير اثنا عشرى، ج1، ص: 247
متضمن شأن حضرت عيسى عليه السلام و بشارت حضرت خاتم صلّى اللّه عليه و آله و سلم است، پس به اين دو آيه تنبيه نمود به آنچه تفضيل داده ايشان را به سبب آن نه تذكّر نعمتهاى سابقه.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ اتَّقُوا يَوْماً لا تَجْزِي نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَيْئاً وَ لا يُقْبَلُ مِنْها عَدْلٌ وَ لا تَنْفَعُها شَفاعَةٌ وَ لا هُمْ يُنْصَرُونَ (123)
بيان
اين دو آيه شريفه آيه چهل و پنجم و چهل و ششم اين سوره مباركه بود كه ترجمه و تفسيرش گذشت گفته‌اند نكته تكرار آنستكه در ابتداء و انتهاى قصه بنى اسرائيل ذكر نعمت و قيام بحقوق آن و حذر از تضييع آن و اخافه از روز قيامت و اهوال آن شده است كه مبالغه و موقعيت تأثير حكايت در قلوب زياد شود و نتيجه مطلوبه بدست آيد و معلوم شود كه غرض از ذكر قصه آنست.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ اتَّقُوا يَوماً لا تَجزِي نَفس‌ٌ عَن نَفس‌ٍ شَيئاً وَ لا يُقبَل‌ُ مِنها عَدل‌ٌ وَ لا تَنفَعُها شَفاعَةٌ وَ لا هُم يُنصَرُون‌َ (123)
نظير اينکه آيه شريفه نيز با اندك اختلافي در الفاظ آن گذشت مثل اينكه در آيه شريفه وَ لا يُقبَل‌ُ مِنها شَفاعَةٌ بود و در اينجا وَ لا تَنفَعُها شَفاعَةٌ و در آنجا وَ لا يُؤخَذُ مِنها عَدل‌ٌ بود و در اينجا وَ لا يُقبَل‌ُ مِنها عَدل‌ٌ ميباشد و مثل تأخير
جلد 2 - صفحه 178
عدل بر شفاعت در آيه سابقه و تقديم عدل بر شفاعت در اينکه آيه و گرنه مطلب يكي است و تفسير آن همان است که بيان شد.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 123)- ولی از آنجا که هیچ نعمتی بدون مسؤولیّت نخواهد بود، بلکه خداوند در برابر بخشیدن هر موهبتی تکلیف و تعهّدی بر دوش انسان می‌گذارد در این آیه به آنها هشدار می‌دهد و می‌گوید: «از آن روز بترسید که هیچ کس از دیگری دفاع نمی‌کند» (وَ اتَّقُوا یَوْماً لا تَجْزِی نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَیْئاً).
«و چیزی به عنوان غرامت و یا فدیه که بلاگردان آنها باشد پذیرفته نمی‌شود» (وَ لا یُقْبَلُ مِنْها عَدْلٌ).
«و هیچ شفاعتی (جز به اذن پروردگار) او را سود ندهد» (وَ لا تَنْفَعُها شَفاعَةٌ).
و اگر فکر می‌کنید کسی در آنجا- جز خدا- می‌تواند انسان را کمک کند اشتباه است چرا که «هیچ کس در آنجا یاری نمی‌شود» (وَ لا هُمْ یُنْصَرُونَ).
نکات آیه
۱ - قیامت، روزى با عظمت که همگان با آن مواجه خواهند شد. (و اتقوا یوماً) مراد از «یوماً» روز قیامت است. نکره آوردن آن، حکایت از عظمت آن دارد.
۲ - قیامت، روزى پر مخاطره که باید براى مصونیت ازآن، سببى کارساز تدارک دید. (و اتقوا یوماً) «اتقاء» (مصدر إتقوا); یعنى، برگرفتن و تدارک دیدن وسیله اى براى محافظت از چیزى هولناک و خطرساز. بنابراین «إتقوا یوماً» دلالت مى کند که: روز قیامت حاوى مخاطرات هولناک است و آدمى باید براى مصون ماندن از آنها، وقایه (وسیله اى براى محافظت) فراهم آورد.
۳ - ایمان به قرآن و پیامبر(ص) و پرهیز از کفر ورزى به آنها، وسیله محافظت در برابر مخاطرات و عذابهاى روز قیامت است. (أولئک یؤمنون به و من یکفر به ... و اتقوا یوماً) فرمان به گرفتن وقایه (وسیله محافظت)، پس از ترغیب به ایمان (أولئک یؤمنون به) و هشدار از کفرورزى (و من یکفر ...) مى رساند که: وقایه انسان در روز قیامت، ایمان به قرآن و پیامبر(ص) و پرهیز از کفرورزى به آن دو است.
۴ - هیچ کس در روز قیامت، ذره اى از عذاب دیگرى را بر عهد نمى گیرد و متحمل آن نمى شود. (و اتقوا یوماً لاتجزى نفس عن نفس شیئاً)
۵ - در روز قیامت، از هیچ کس فدیه و عوضى که خویشتن را با آن باز خرد، پذیرفته نمى شود. (و لایقبل منها عدل) «عدل» به معناى فدیه و عوضى است که شخص براى آزادى خود یا دیگرى مى پردازد تا از اسارت و مانند آن آزاد شود.
۶ - در روز قیامت شفاعت هیچ کس از دیگرى، سودبخش نخواهد بود. (و لاتنفعها شفعة) ضمیر «ها» در «تنفعها» به «نفس» دوم در «لاتجزى نفس عن نفس» بر مى گردد.
۷ - در روز قیامت، هیچ کس از دفاع و یارى دیگرى بهره مند نخواهد شد. (و لاهم ینصرون)
۸ - در قیامت، هیچ راه نجاتى براى کافرانِ به قرآن و پیامبر(ص) وجود نخواهد داشت. (أولئک یؤمنون به و من یکفر به ... و اتقوا یوماً لاتجزى نفس عن نفس شیئاً) هدف از توصیف قیامت، به اینکه فدیه اى گرفته نمى شود و ...; مأیوس کردن مستحقان عذاب است از اینکه راه نجاتى - جز ایمان به قرآن و پیامبر(ص) - براى خویش توهم کرده و به اعتبار آن دل خوش کنند.
۹ - توهم سودبخشى شفاعت از گنهکاران و یا پذیرفته شدن عوض و بدل براى رهایى از عذاب قیامت، از پندارهاى بنى اسرائیل است. (یبنى إسرءیل ... و لایقبل منها عدل و لاتنفعها شفعة) فعل «اتقوا» به قرینه آیات پیشین، خطاب به بنى اسرئیل است. این خطاب خود قرینه وجود چنین افکارى در بین آنان است.
۱۰ - توهم وجود مدافعانى در قیامت که آدمى را از عذاب نجات دهند یا گناه او را بر عهده بگیرند، از پندارهاى بنى اسرائیل است. (یبنى إسرءیل ... و اتقوا یوماً لاتجزى نفس عن نفس شیئاً ... و لاهم ینصرون)
۱۱ - توجّه به قیامت و رخدادهاى مخاطره آمیز آن، زمینه ساز ایمان به پیامبر(ص) و قرآن (من یکفر به فأولئک هم الخسرون ... و اتقوا یوماً لاتجزى نفس عن نفس شیئاً)
موضوعات مرتبط
- ایمان: آثار ایمان به قرآن ۳; آثار ایمان به محمّد(ص) ۳; زمینه ایمان به قرآن ۱۱; زمینه ایمان به محمّد (ص) ۱۱
- بنى اسرائیل: عقیده بنى اسرائیل ۹، ۱۰
- ذکر: آثار ذکر قیامت ۱۱; ذکر اهوال قیامت ۱۱
- عذاب: اهل عذاب ۸; تحمل عذاب دیگران ۴; نجات از عذاب اخروى ۳، ۹، ۱۰
- عقیده: عقیده باطل ۹، ۱۰
- قرآن: عذاب مکذبان قرآن ۸
- قیامت: امداد در قیامت ۷; اهوال قیامت ۲، ۳; شفاعت در قیامت ۶، ۷، ۹; عظمت قیامت ۱; فدیه در قیامت ۵، ۹; مصونیت در قیامت ۲، ۳; معامله در قیامت ۵، ۹; ویژگیهاى قیامت ۱، ۲، ۴، ۵، ۶، ۷، ۸
- کافران: عذاب اخروى کافران ۸; گرفتارى کافران در قیامت ۸
- کفر: آثار اجتناب از کفر ۳
- گناه: تحمل گناه دیگران ۱۰
- محمّد(ص): عذاب مکذبان محمّد(ص) ۸
منابع
