الأحزاب ٥٩
ترجمه
| الأحزاب ٥٨ | آیه ٥٩ | الأحزاب ٦٠ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«یُدْنِینَ»: نزدیک کنند. مراد جمع و جور کردن لباس و بر خود افکندن است. «جَلابِیب»: جمع جِلْباب، رداء، مِقنعه و روسری بلند، روپوش. مراد جامه‌ای است که حجاب اسلامی با آن رعایت گردد. حجاب اسلامی هم با لباسی مراعات می‌گردد که: - عورت را بپوشاند - به گونه‌ای چسب بدن نباشد که برجستگیهای بدن را نشان دهد - زنان لباس مردان، و مردان لباس زنان را نپوشند.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
نزول
سبب نزول آیه چنین بوده که زنان مؤمنه را عادت بر این قرار گرفته بود که در اوقات نماز به طرف مسجد مى رفتند و با رسول خدا صلی الله علیه و آله به جماعت نماز می‌گذاردند و نیز در اوقات شب نماز مغرب و عشاء را نیز به جماعت مى گذاردند.
جوانان که این موضوع را فهمیده بودند، سر راه زنان مى ایستادند و متعرض آنها شده و موجبات اذیت و آزار آنها را فراهم می‌ساختند سپس این آیه نازل گردید.[۱] عائشه گوید: سودة یکى از زنان رسول خدا صلی الله علیه و آله براى انجام کار و حاجتى از خانه بیرون آمده بود و چون زن چاق و فربهى بود، باکى نداشت از این که وى را بشناسند.
در بین راه عمر بن الخطاب او را دید و گفت: اى سودة هیچ باکى از بیرون آمدن ندارى براى چه از خانه ات خارج شده اى. سودة بعد از حرف عمر به خانه خود برگشت در حالتى که پیامبر در خانه او مشغول خوردن غذا بود و گوشت با استخوان براى خوردن در دست وى بود. سودة گفت: یا رسول اللّه براى انجام کارى مجبور بودم بیرون بروم عمر در بین راه مرا دید و این سخنان را به من گفت، سودة گوید: در همان حالتى که گوشت در دست پیامبر بود این آیه نازل گردید سپس فرمود: خداوند به شما اجازه داده که براى انجام کارهاى خود بیرون بروید.[۲]
انس گوید: روزى کنیزى در حالتى که خود را با مقنعه پیچانیده بود از مقابل عمر بن الخطاب گذشت. عمر وقتى او را دید با سرزنش به وى گفت: اى کنیز چرا خود را مانند زنان آزاد در مقنعه پیچانده اى، مقنعه خود را کنار بگذار.[۳]
ابومالک گوید: زنان رسول خدا صلی الله علیه و آله اغلب براى انجام کارهاى شخصى و برآوردن حاجات خود شب‌ها بیرون مى آمدند. عده اى از منافقین متعرض آنها گردیده و آزار می‌رسانیدند. زنان پیامبر زبان به شکایت گشودند وقتى که به منافقین گفته می‌شد که چرا به چنین عمل بدى مبادرت مى ورزند. در جواب مى گفتند: ما این اذیت و آزار را نسبت به کنیزان روا مى داریم سپس این آیه نازل گردید چنان که حسن بصرى و محمد بن کعب القرظى روایت نموده اند.[۴]
تفسیر
- آيات ۴۹ - ۶۲ سوره احزاب
- بيان آيات مربوط به نكاح و طلاق كه بعضى مخصوص پيامبر (صلى الله عليه و آله وسلم ) و برخى راجع به همه مسلمانان است
- بيان هفت طائفه از زنان كه خدا در پيامبر(ص )حلال كرده است
- دستور به مسلمانان كه از وراى حجاب با همسران پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم )ملاقات كنند
- معناى صلات خدا و ملائكه و مؤ منين بر پيامبر اكرم (ص )
- معناى اينكه خدا آزاردهندگان پيامبر(صلى الله عليه و آله و سلم ) را در دنيا و آخرت لعنتكرده است
- وجه اينكه آزار مؤ منين را ((بهتان )) و ((اثم مبين )) خواند
- تهديد منافقين و بيماردلان و شايعه پرااكنان به اخراج از شهر و مدور ساختن خونشان ،اگر از فساد دست نكشند
- بحث روايتى
- رواياتى در ذيل آيات مربوط به ازدواج پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) و احكاممربوط به همسران آن جناب (صلى الله عليه و آله و سلم )
- شاءن نزول آيه ((و امراء مؤ منة ان وهبت نفسها للنبى ...))بنقل از كتاب شريف كافى
- شاءن نزول آيه (يا ايها الذين آمنوا لا تدخلوا بيوت النبى ...)
- چند روايت درباره معناى صلوات خدا و ملائكه و مؤ منين بر پيامبر (صلى الله عليه و آله وسلم ) و كيفيت صلوات فرستادن بر آن حضرت
- دو روايت در ذيل آيه مربوط به حجاب زنان و درذيل آيه متضمن تهديد منافقان و بيمار دلان و شايعه پراكنان
تفسیر نور (محسن قرائتی)
يا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْواجِكَ وَ بَناتِكَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ ذلِكَ أَدْنى أَنْ يُعْرَفْنَ فَلا يُؤْذَيْنَ وَ كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِيماً «59»
اى پيامبر! به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو: روسرى‌هاى بلند بر خود بيفكنند، اين (عمل) مناسب‌تر است، تا (به عفّت و پاكدامنى) شناخته شوند و مورد آزار قرار نگيرند، و خداوند آمرزنده مهربان است.
نکته ها
«جلابيب» جمع «جلباب»، به معناى مقنعه‌اى است كه سر و گردن را بپوشاند، «1» و يا پارچه بلندى كه تمام بدن و سر و گردن را مى‌پوشاند. «2»
در آيات گذشته سخن از اذيّت و آزار مؤمنان به دست منافقان بود. اين آيه مى‌فرمايد: براى آنكه زنان مؤمن مورد آزار افراد هرزه قرار نگيرند، به گونه‌اى خود را بپوشانند كه زمينه‌اى براى بى‌حرمتى آنان فراهم نشود.
بر اساس اين آيه، نوعى روسرى مورد استفاده‌ى زنان آن زمان بوده، ليكن زنان در پوشاندن خود از نامحرم دقّت نمى‌كرده‌اند. لذا سفارش اين آيه، نزديك كردن جِلباب به خود
«1». تفسير مجمع‌البيان.
«2». تفسير الميزان.
جلد 7 - صفحه 399
است، نه اصل جلباب كه امرى مرسوم بوده است.
اين آيه كه فرمان حجاب مى‌دهد، با تهديد مطرح نشده بلكه فلسفه‌ى حجاب را چنين تبين مى‌كند: زنان و دختران، اگر بخواهند از متلك‌ها، تهمت‌ها، تهاجم‌ها و تهديدهاى افراد آلوده و هرزه در امان باشند بايد خود را بپوشانند.
آفات بى‌حجابى
1. رونق گرفتن چشم چرانى و هوسبازى.
2. توسعه‌ى فساد و فحشا.
3. سوء قصد و تجاوز به عنف.
4. باردارى‌هاى نامشروع و سقط جنين.
5. پيدايش امراض روانى و مقاربتى.
6. خودكشى و فرار از خانه در اثر آبروريزى.
7. بى مهرى مردان چشم چران نسبت به همسران خود.
8. بالا رفتن آمار طلاق و تضعيف روابط خانوادگى.
9. رقابت در تجمّلات.
10. ايجاد دلهره براى خانواده‌هاى پاكدامن.
پیام ها
1- در امر به معروف، اوّل از خودى‌ها شروع كنيم سپس ديگران. «قُلْ لِأَزْواجِكَ وَ بَناتِكَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنِينَ»
2- در احكام الهى، تفاوتى ميان همسران و دختران پيامبر با ديگر زنان نيست.
«لِأَزْواجِكَ وَ بَناتِكَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنِينَ»
3- پوشيدن لباسى كه معرّف شخصيّت زن براى تأمين عفّت و آبرو باشد، لازم است. «يُعْرَفْنَ فَلا يُؤْذَيْنَ»
4- بهانه به دست بيماردلان و مزاحمان عفّت عمومى ندهيد. (در آيات قبل
جلد 7 - صفحه 400
هشدار به اذيّت كنندگان بود، در اين آيه تكليف اذيّت شوندگان را مطرح مى‌كند.) «يُعْرَفْنَ فَلا يُؤْذَيْنَ»
5- رفت و آمد زنان در خارج از منزل، با حفظ عفّت عمومى مانعى ندارد. «يُعْرَفْنَ فَلا يُؤْذَيْنَ»
6- در امر به معروف و نهى از منكر، دليل امر و نهى خود را بيان كنيد. «فَلا يُؤْذَيْنَ»
7- نوع لباس مردم در جامعه، مى‌تواند معرّف شخصيّت، مكتب و هدف آنها باشد. «يُعْرَفْنَ فَلا يُؤْذَيْنَ»
8- سرچشمه‌ى بسيارى از مزاحمت‌هاى هوسبازان نسبت به زنان و دختران، نوع لباس خود آنهاست. «يُعْرَفْنَ فَلا يُؤْذَيْنَ»
9- زنان با حجاب بايد با حضور خود در صحنه، جوّ عمومىِ عفاف و پاكدامنى را حفظ كنند و فرصت مانور را از هوسبازان بگيرند. «يُعْرَفْنَ فَلا يُؤْذَيْنَ»
10- بد حجابى‌هاى گذشته قابل عفو است. «غَفُوراً رَحِيماً»
11- مغفرت خداوند همراه با رحمت اوست. «كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِيماً»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
يا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْواجِكَ وَ بَناتِكَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلابِيبِهِنَّ ذلِكَ أَدْنى أَنْ يُعْرَفْنَ فَلا يُؤْذَيْنَ وَ كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِيماً (59)
يا أَيُّهَا النَّبِيُ: اى پيغمبر برگزيده، قُلْ لِأَزْواجِكَ وَ بَناتِكَ: بگو مر زنان
«1» اصول كافى، دار الكتب الاسلاميه، ج 2، كتاب الايمان و الكفر، باب من اذى المسلمين و احتقرهم، ص 351 روايت 2. در بحار ج 75، ص 154 ح 23 نيز اين حديث بنقل از كافى آمده است.
«2» تفسير كشاف، چاپ مصر، ج 3، ص 246.
«3» تفسير قمى، چاپ نجف، ج 2، ص 196.
جلد 10 - صفحه 489
خود را و دختران خود را، وَ نِساءِ الْمُؤْمِنِينَ: و زنان مؤمنان را كه به وقت بيرون رفتن از خانه، يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَ: نزديك بياورند و فرو گذارند بر رو و پهلوهاى خود چادرهاى خود را، يعنى صورت و ابدان را بدان بپوشند.
تنبيه: لباس مختصه به زنان مؤمنه كه از جمله آنها جلابيب باشد: 1- درع (پيراهن زن). 2- مقنعه (سرانداز). 3- خمار (سرپوش). 4- ملحفه (چادر).
5- جلباب (چادر روى خمار كه تعبير به ثياب ظاهره كنند، و زنها به آن سر و بدن بلكه اندام تا قدم را به آن پوشند. ابن عباس گفته: جلباب ردائى است كه ستر بدن مى‌كند از فوق تا اسفل «1».
ذلِكَ أَدْنى أَنْ يُعْرَفْنَ: آن پوشيدن سر و صورت، نزديكتر است به آنكه ايشان را بشناسند به صلاح و عفت تا به جهت آن متعرض ايشان نشوند، فَلا يُؤْذَيْنَ:
پس اذيت گرديده نشوند، يعنى جوانان فاسد و مردمان هرزه متعرض آنان نشوند، وَ كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِيماً: و هست خداى تعالى بسيار آمرزنده گناهان گذشته چون توبه كنند، مهربان كه خير و صلاح بندگان را به ايشان اعلام فرمايد. يا آمرزنده گناهان گذشته كسانى است كه در قلوب آنان غرض و مرض بوده در چشم چرانى از مردان، و ميل پرده‌درى و بى‌حجابى از زنان. مهربان است به امر فرمودن به خيرات و نهى از شرور.
تبصره: آيه شريفه اثبات فرمايد وجوب حجاب را، و نكته ديگر كه از جمله اخيره آيه مستفاد مى‌شود آنكه: صرف نظر از آيات قرآنيه و ادله شرعيّه، جزء ارتكازيات بشر و حاكم بقبح بى‌حجابى زنان، عقل سليم فطرى بوده و عقل خالى از شوائب اوهام كه يگانه حجت و رسول باطنى خداوند علّام است، حكم به وجوب حجاب مى‌كند. و اگر زنان استفاده زشتى و قبح تكشف و بى‌حجابى را از عقول خود نمى‌كردند تا زمان نزول قرآن، گناه و عصيانى براى آنان تصور نمى‌شد و حال آنكه غفران حضرت سبحان فرع به داشتن عصيان است.
و از جمله اخيره (كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِيماً) كاملا مى‌فهميم كه قبل از نزول
«1» منهج الصادقين، ج 7، ص 368.
جلد 10 - صفحه 490
آيه حجاب، زنان عفيفه شريفه به حكم عقل و فطرت سليمه خود كشف را حرام و معصيت مى‌دانستند بى‌حجابى در ملأ عام را، و حجت از اين جهت چون بر آنها بوده، پس در رديف گناهكاران و مشمول غفران حضرت رحمان واقع شوند.
تتمه: بطور اجمال شمه‌اى از فوائد حجاب بيان و به ملازمه هر يك فساد كشف حجاب مبين گردد:
1- حجاب زنان مانع فساد جامعه است.
2- حجاب رادع زنا باشد.
3- حجاب سبب حفظ انساب باشد.
4- حجاب دافع تنازع و خونريزى است.
5- حجاب رافع زناى خيالى است.
6- حجاب موجب حفظ الصحه زنان و مردان است از امراض مزمنه مهلكه مذمومه.
7- حجاب سبب اطمينان و صميميت زناشوئى است.
8- حجاب محرك روح توالد و تناسل است در پرورش و تربيت اولاد.
9- حجاب موجب عزت زنان و وقر آنان است.
10- حجاب موجب صلاح اجتماعى و ادبى و اقتصادى و عمرانى خواهد بود.
در مخزن شرف گهرى جز حجاب نيست
شمشير ديده را سپرى جز حجاب نيست
اى ملتى كه يكسره در خواب غفلتيد
در كاستن ز فرّ نياكان شتاب چيست
در كتب سماويه قبل، از قبيل تورات و انجيل امر به حجاب بوده بلكه تاريخ چنان نشان مى‌دهد كه حجاب در فرس قديم در كيش «مازديسنى» نامه شت مهاباد، آيه 90 گويد: (نورن جاهيد و سفير فرز بنى را مفرشيد و فاسوله درشيد) يعنى زن خواهيد و جفت گيريد و همجفت و همخوابه ديگرى را نبينيد و بر او منگريد و با او مياميزيد.
جلد 10 - صفحه 491
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
إِنَّ الَّذِينَ يُؤْذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذاباً مُهِيناً (57) وَ الَّذِينَ يُؤْذُونَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ بِغَيْرِ مَا اكْتَسَبُوا فَقَدِ احْتَمَلُوا بُهْتاناً وَ إِثْماً مُبِيناً (58) يا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْواجِكَ وَ بَناتِكَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلابِيبِهِنَّ ذلِكَ أَدْنى أَنْ يُعْرَفْنَ فَلا يُؤْذَيْنَ وَ كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِيماً (59) لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ الْمُنافِقُونَ وَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَ الْمُرْجِفُونَ فِي الْمَدِينَةِ لَنُغْرِيَنَّكَ بِهِمْ ثُمَّ لا يُجاوِرُونَكَ فِيها إِلاَّ قَلِيلاً (60) مَلْعُونِينَ أَيْنَما ثُقِفُوا أُخِذُوا وَ قُتِّلُوا تَقْتِيلاً (61)
سُنَّةَ اللَّهِ فِي الَّذِينَ خَلَوْا مِنْ قَبْلُ وَ لَنْ تَجِدَ لِسُنَّةِ اللَّهِ تَبْدِيلاً (62)
ترجمه
همانا آنها كه آزار ميكنند خدا و پيغمبرش را دور ميگرداند آنها را خدا از رحمت خود در دنيا و آخرت و آماده كرده برايشان عذابى خوار كننده
و آنها كه آزار ميكنند مردان با ايمان و زنان با ايمان را بغير آنچه كسب كردند پس بتحقيق متحمّل شدند نسبت دروغ و گناهى آشكار را
اى پيغمبر بگو بزنانت و دخترانت و زنان گروندگان نزديك كنند بر خودشان از چادرهاشان اين نزديكتر است بآنكه شناخته شوند پس آزار نشوند و بوده است خدا آمرزنده مهربان
هر آينه اگر باز نايستند منافقان و آنها كه در دلهاشان بيمارى است و منتشر كنندگان اخبار دروغ وحشت انگيز در مدينه هر آينه بر انگيزانيم تو را بسوى آنها پس مجاورت نميكنند تو را در آن مگر اندكى
با آنكه دورشدگان از رحمتند هر كجا يافته شوند گرفته ميشوند و كشته ميشوند كشته شدنى سخت
بود اين طريقه خداوند در باره آنانكه گذشتند از پيش و هرگز نمى‌يابى براى طريقه خدا تغييرى.
تفسير
خداوند متعال بعد از حكم بوجوب درود و ثنا و دعاء بر پيغمبر صلى اللّه عليه و اله و انقياد و اطاعت احكام او نهى فرموده است از آزار و ايذاء او باين بيان كه كسانى كه اذيّت ميكنند خدا و پيغمبر او را چون اذيّت پيغمبر خدا اذيّت خدا است بزبان درازى و تجاوز از حدّ و مقام و مخالفت و عناد و كفر و الحاد خداوند آنها را از رحمت خود دور ميفرمايد در دنيا و آخرت و آماده فرموده است براى آنان عذاب اليم خوار كننده‌ئى قمّى ره فرموده نازل شده در حقّ كسانيكه غصب نمودند حقّ امير المؤمنين عليه السّلام را و گرفتند حقّ فاطمه عليها سلام را و اذيّت نمودند او را با آنكه پيغمبر صلى اللّه عليه و اله فرمود كسيكه اذيّت كند فاطمه را در حيات من مانند كسى است كه اذيّت كند او را بعد از موت من و كسيكه اذيّت كند او را بعد از موت من مانند كسى است كه اذيّت كند او را در حيات من و كسيكه اذيّت كند او را مرا اذيّت كرده و كسيكه مرا
جلد 4 صفحه 340
اذيّت كند خدا را اذيّت كرده و اينمعناى قول خدا الَّذِينَ يُؤْذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ است و در شفاء الصدور بعد از اثبات آنكه اوّلى و دوّمى اذيّت نمودند حضرت زهرا عليها سلام را و اثبات اين حديث شريف از طرق معتبره اهل سنّت فرموده بقياس شكل اوّل كه بديهى است نتيجه دادنش ثابت ميشود استحقاق اوّلى و دوّمى براى لعن باين آيه شريفه و در تهذيب از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه يكشب پيغمبر صلى اللّه عليه و اله نماز عشا را تأخير انداخت عمر آمد در خانه پيغمبر صلى اللّه عليه و اله را كوبيد و گفت يا رسول اللّه زنها و بچه‌ها خوابيدند آنحضرت بيرون آمد و فرمود شما حق نداريد مرا اذيّت كنيد و بمن امر نمائيد بر شما است كه گوش دهيد و اطاعت كنيد و نيز نهى فرموده از ايذاء و آزار اهل ايمان باين تقريب كه كسانيكه آزار ميكنند مردان مؤمن و زنان مؤمنه را بدون جهتى كه مستحقّ آن شوند از معاصى پس بتحقيق بدوش كشيدند اگر تهمت و افترا زده باشند بآنها و دروغ گفته باشند از قولشان بهتان را كه دروغ بزرگ بهت آور است و اگر غير از اين باشد از ساير آزارهاى زبانى و غير زبانى بگردن گرفتند گناه آشكارى را و در هر حال مرتكب گناه آشكارى شدند چون قبح تهمت و افترا و بهتان واضح و گناهش آشكار است و قمّى ره فرموده مراد امير المؤمنين و حضرت زهرا عليهما السلامند ولى جارى است در تمام مردم و ظاهرا مقصود بيان اكمل افراد مؤمنين و اظهر اشخاص مؤمنات باشد و اتمّ انواع اذيت و آزار كه منافقان نسبت بآن دو وجود مبارك روا دانستند و بجا آوردند در كافى از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه چون روز قيامت شود منادى ندا كند كجايند اذيّت كنندگان اولياء من پس بر ميخيزند قوميكه گوشت در صورتهاشان نيست و گفته ميشود اينانند كه اذيّت مينمودند اهل ايمانرا و قيام ميكردند بعداوت و عناد در برابر ايشان و بمشقّت مى‌انداختند آنانرا در دينشان پس امر ميشود كه بجهنم برند آنها را و در خصال از امام باقر عليه السّلام نقل نموده كه مردم دو صنفند مؤمن و جاهل پس اذيّت مكن مؤمن را و جهالت منما بر جاهل تا مانند او باشى و قمّى ره در شأن نزول آيه سوّم فرمود كه زنها براى نماز مغرب و عشاء و صبح كه بمسجد ميآمدند مبتلا بتعرّض و آزار جوانهائى كه در سر راه آنها مى‌نشستند ميشدند پس اين آيه نازل شد و مفادش آنستكه اى پيغمبر بگو بزنانت
جلد 4 صفحه 341
و دخترانت و زنان اهل ايمان كه نزديك كنند و بپوشانند بر خود ساترى از قبيل چادرهاشان كه تمام بدن و سر و صورت آنها را بپوشاند اين نزديكتر است بآنكه شناخته شوند بنجابت و عفّت پس آزار كرده نشوند و خداوند آمرزنده و مهربان است لذا بى‌چادرى سابقشان را مى‌بخشد و اين احكام را كه موجب حفظ عفّت و نجابت و موافق با عزّت و جلالت آنان است فرموده و در واقع آيه حجاب اين است نه آيه سابق اين سوره كه در آداب خانه پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلم بود و نه آيه غضّ در سوره نور كه دلالتش بر ستر وجه و كفّين واضح نبود و دلالت اين آيه بحمد اللّه تعالى واضح و آشكار است و قمّى ره در شأن نزول آيه چهارم فرموده كه نازل شد در باره قومى از منافقين كه اخبار دروغ وحشت آورى راجع به پيغمبر صلى اللّه عليه و اله شهرت ميدادند وقتى كه آنحضرت ببعضى از جنگها تشريف ميبرد از قبيل آنكه كشته شد و اسير شد و مسلمانان غمگين ميشدند و شكايت به پيغمبر صلى اللّه عليه و اله و سلم مينمودند تا اين آيه نازل شد و آنحضرت تهديد باخراجشان از مدينه فرمود و مفادش آنستكه اگر منافقين و كسانيكه در دلهاشان مرض شكّ است و كسانيكه اراجيف و اخبار دروغ وحشت انگيز را منتشر مينمايند در مدينه طيّبه منتهى نشوند و دست از اين عمل زشت خود بر ندارند هر آينه تو را امر نمائيم بجنگ با آنها و خراجشان پس درنگ نخواهند نمود در جوار تو مگر زمان كمى كه فاصله بين فرمان جنگ و كشته شدن يا فرار نمودن باشد و دور شدگانند از رحمت حق و در صورت فرار مسلمانان هر جا آنها را بيابند خواهند كشت بذلّت و خوارى و بوده است اين طريقه و دستور الهى در امم ماضيه كه ميكشتند منافقين و شكّاكين و سعى كنندگان در متزلزل نمودن اهل ايمان بانبياء عليهم السلام را و در طريقه الهيّه تغيير و تبديلى روى نميدهد چون كسى در مقابل اراده او عرض اندامى ندارد و اراجيف مأخوذ از رجفه بمعناى زلزله است و در اخبار بى‌اصل كه موجب تشويش است استعمال ميشود و ارجاف مردم بامرى اضطراب آنها است بآن و اغراء خواندن شخصى است بگرفتن چيزى و تحريص او بآن.
جلد 4 صفحه 342
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
يا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُل لِأَزواجِك‌َ وَ بَناتِكَ وَ نِساءِ المُؤمِنِين‌َ يُدنِين‌َ عَلَيهِن‌َّ مِن جَلابِيبِهِنَّ ذلِكَ أَدني أَن يُعرَفن‌َ فَلا يُؤذَين‌َ وَ كانَ اللّه‌ُ غَفُوراً رَحِيماً (59)
جلد 14 - صفحه 527
پيغمبر اكرم بفرما براي زوجات خود و دختران خود و زنهاي مؤمنين بپوشانند بر خود از چادرها اينکه نزديكتر است که آنها را به ستر و عفاف بشناسند پس متعرض آنها نشوند فساق و اراذل و اذيت بآنها نكنند و هست خداوند آمرزنده مهربان.
يا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُل لِأَزواجِك‌َ وَ بَناتِكَ پيغمبر (ص) يك دختر بيشتر نداشت و آن فاطمه بود و تعبير بناتك براي دختران خديجه که از شوهر قبلي داشت و بنات ازواج بودند تعبير به بنات فرموده و ممكن است مراد فاطميات باشند تا دامنه قيامت که زنهاي سيده بلكه بسياري از زنها که از طرف مادرها و جدات به پيغمبر ميرسند چون اينکه حكم اختصاص به زنان پيغمبر (ص) ندارد بلكه تا دامنه قيامت است.
وَ نِساءِ المُؤمِنِين‌َ زنهاي مؤمنه چه مزوجه باشند يا غير مزوجه.
يُدنِين‌َ عَلَيهِن‌َّ مِن جَلَابِيبِهِنَّ جمع جلباب است و آن چادر و خمار و روبند است و معناي يدنين يعني به سر و صورت بيندازند که مستورات باشند و مكشوفات نباشند مثل نصاري و كفار نميدانم آيا امروزه اينکه آيه شريفه را نميدانند يا اعتناء بآن نميكنند.
ذلِكَ أَدني أَن يُعرَفن‌َ نزديكتر است که آنها را به ستر و عفت بشناسند و فساق و، فجار و اراذل در تعقيب آنها بر نيايند.
فَلا يُؤذَين‌َ پس بآنها اذيت و بي احترامي نكنند و نگاه شهوت و ريبه بآنها نكنند زيرا آنها در تعقيب امثال خود از مكشفات و فاسقات و فاجرات و و و ميروند.
وَ كانَ اللّه‌ُ غَفُوراً نسبت به گذشته‌ها که در جاهليت رواج داشت.
رَحِيماً مشمول رحمت خود قرار ميدهد.
برگزیده تفسیر نمونه
]
اشاره
(آیه 59)
شأن نزول:
آن ایام زنان مسلمان به مسجد می‌رفتند و پشت سر پیامبر صلّی اللّه علیه و آله نماز می‌گذاردند، هنگام شب موقعی که برای نماز مغرب و عشاء می‌رفتند بعضی از جوانان هرزه و اوباش بر سر راه آنها می‌نشستند و با مزاح و سخنان ناروا آنها را آزار می‌دادند و مزاحم آنان می‌شدند.
آیه نازل شد و به آنها دستور داد حجاب خود را بطور کامل رعایت کنند تا به خوبی شناخته شوند و کسی بهانه مزاحمت پیدا نکند.
تفسیر:
اخطار شدید به مزاحمان و شایعه پراکنان! به دنبال نهی از ایذاء رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله و مؤمنان در آیات گذشته، در اینجا روی یکی از موارد ایذاء تکیه کرده و برای پیشگیری از آن از دو طریق اقدام می‌کند.
در قسمت اول می‌گوید: «ای پیامبر! به همسران و دخترانت و زنان مؤمنین
ج3، ص631
بگو: جلبابها [روسریهای بلند] خود را بر خویش فرو افکنند این کار برای این که شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند بهتر است» و اگر تاکنون خطا و کوتاهی از آنها سر زده توبه کنند (یا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْواجِکَ وَ بَناتِکَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلَابِیبِهِنَّ ذلِکَ أَدْنی أَنْ یُعْرَفْنَ فَلا یُؤْذَیْنَ).
هدف این است که زنان مسلمان در پوشیدن حجاب سهل‌انگار و بی‌اعتنا نباشند مثل بعضی از زنان بی‌بندوبار که در عین داشتن حجاب آن چنان بی‌پروا و لاابالی هستند که غالبا قسمتهایی از بدنهای آنان نمایان است و همین معنی توجه افراد هرزه را به آنها جلب می‌کند.
و از آنجا که نزول این حکم، جمعی از زنان با ایمان را نسبت به گذشته پریشان می‌ساخت، در پایان آیه می‌افزاید: «خداوند همواره آمرزنده و مهربان است» (وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِیماً).
هر گاه از شما تاکنون در این امر کوتاهی شده چون بر اثر جهل و نادانی بوده است خداوند شما را خواهد بخشید، توبه کنید و به سوی او باز گردید، و وظیفه عفت و پوشش را به خوبی انجام دهید.
نکات آیه
۱ - پیامبر(ص)، موظف است به همسران و دختران خود و همسران مؤمنان، آموزش دهد که خود را بپوشانند. (یأیّها النبىّ قل لأزوجک و بناتک و نساء المؤمنین یدنین علیهنّ من جلبیبهنّ) «یدنین» از ریشه «دنا» به معناى «قرب و نزدیکى» است. «جلابیب» جمع «جلباب» به معناى پیراهن و یا روسرى است (مفردات راغب). متعدى شدن «یدنین» به «على» چه بسا، متضمن معناى فروانداختن و به گونه اى از بالا به سمت پایین انداختن و پوشاندن باشد.
۲ - پیامبر(ص)، مأمور ابلاغ پیام هاى خداوند است. (یأیّها النبىّ قل)
۳ - بر زنان آزاده مؤمن، لازم است که تمام اندام خود را، از سر تا پا، از نامحرمان بپوشانند. (قل لأزوجک و بناتک و نساء المؤمنین یدنین علیهنّ من جلبیبهنّ) تعبیر «علیهنّ» شامل تمامى اندام مى شود و نکته یاد شده را مى رساند.
۴ - کنیزان، در پوشش و حجاب، حکم زنان آزاده را ندارند. (قل لأزوجک ... نساء المؤمنین یدنین علیهنّ من جلبیبهنّ) «نساء المؤمنین» انصراف به زنان آزاده مؤمن دارد. شأن نزول نقل شده درباره این آیه و این که زنان آزاده و کنیزان، داراى پوشش یک نواختى بودند و از این رو، مورد تعرض مزاحمان قرار مى گرفتند، گویاى این است که حکم مزبور، مربوط به زنان آزاده است.
۵ - نوعى حجاب و پوشش، پیش از فرمان به رعایت کامل حجاب، براى زنان وجود داشته است. (یدنین علیهنّ من جلبیبهنّ) شناخته بودن «جلباب» و اضافه آن به ضمیر «هنّ» اشعار به وجود آن مى کند.
۶ - وابستگان نزدیک رهبران دینى، در عمل به تکالیف و وظایف شان، باید بر دیگران سبقت داشته باشند. (قل لأزوجک و بناتک ... یدنین علیهنّ من جلبیبهنّ)
۷ - همسران و دختران رسول خدا، در حفظ حجاب و پوشش خود، بر دیگران برتر و مقدم بودند. (قل لأزوجک و بناتک و ... یدنین علیهنّ من جلبیبهنّ) ذکر «أزواجک و بناتک» در بیان حکم حجاب و نیز مقدم آوردن آنها بر «نساء المؤمنین» مى تواند اشعار به تقدم آنها در رعایت حکم حجاب داشته باشد.
۸ - فلسفه فرمان به زنان مؤمن براى حفظ حجاب خود، مصون ماندن شان از آزار و اذیت است. (قل ... و نساء المؤمنین یدنین علیهنّ من جلبیبهنّ ذلک أدنى أن یعرفن فلایؤذین)
۹ - حجاب و پوشش مناسب، دژ مستحکمى براى حفظ زنان مؤمن است. (قل ... یدنین علیهنّ من جلبیبهنّ ذلک أدنى أن یعرفن فلایؤذین)
۱۰ - خداوند، براى پاسداشت حریم زنان مؤمن از تعرّض مزاحمان، عنایت ویژه اى دارد. قل لأزوجک و بناتک و نساء المؤمنین یدنین علیهنّ من جلبیبهنّ ذلک أدنى أن یعرفن فلایؤذین
۱۱ - در عصر پیامبر افرادى بودند که مزاحم زنان مسلمان مدینه مى شدند. (ذلک أدنى أن یعرفن فلایؤذین)
۱۲ - بر زنان مؤمن آزاده، لازم است با پوشش مناسب، خود را از بردگان کنیز متمایز سازند. (یدنین علیهنّ من جلبیبهنّ ذلک أدنى أن یعرفن فلایؤذین) متعلق «یعرفن» مى تواند «من الإماء» باشد و مى تواند چیزى شبیه «إنّهنّ حرائر» باشد. برداشت بالا، بنابر احتمال نخست است.
۱۳ - موقعیت و جایگاه افراد، مى تواند براى آنها هویتى خاص، در پوشش و امثال آن، ببخشد. (قل لأزوجک و بناتک و نساء المؤمنین یدنین علیهنّ من جلبیبهنّ ذلک أدنى أن یعرفن فلایؤذین)
۱۴ - همان گونه که کسى حق آزار مؤمنان را ندارد، بر مؤمنان نیز لازم است خود را از عوامل و مقتضیات اذیت، دور نگه دارند. (و الذین یؤذون المؤمنین و المؤمنت ... فقد احتملوا ...إثمًا ... قل ... و نساء المؤمنین یدنین علیهنّ من جلبیبهنّ ذلک أدنى أن یعرفن)
۱۵ - بى حجابى، از جمله عوامل ناهنجارى در محیط دینى است. (یدنین علیهنّ من جلبیبهنّ ذلک أدنى أن یعرفن فلایؤذین)
۱۶ - زنان مؤمن، باید هویتى مستقل و شناخته داشته باشند. (ذلک أدنى أن یعرفن فلایؤذین)
۱۷ - آمرزگارى خداوند، با رحمت و شفقت همراه است. (و کان اللّه غفورًا رحیمًا)
۱۸ - خداوند، همواره «غفور» (بسیار آمرزنده) و «رحیم» (بسیار مهربان) است. (و کان اللّه غفورًا رحیمًا)
موضوعات مرتبط
- اسلام: تاریخ صدراسلام ۱۱
- اسماء و صفات: رحیم ۱۸; غفور ۱۸
- تکلیف: زمینه تکلیف ۱۳
- جامعه: آسیب شناسى اجتماعى ۱۵
- حجاب: آثار بى حجابى ۱۵; احکام حجاب ۳، ۴، ۱۲; تاریخ حجاب ۵; حجاب قبل از اسلام ۵; فلسفه حجاب ۸، ۹; محدوده حجاب ۳; وجوب حجاب ۳
- حر: حجاب حر ۱۲
- خدا: رحمت خدا ۱۷; ویژگى آمرزشهاى خدا ۱۷
- خود: محافظت از خود ۸، ۱۴
- رهبران دینى: مسؤولیت خویشاوندان رهبران دینى ۶
- زنان: احترام زنان مؤمن ۹; اذیت زنان مؤمن در مدینه ۱۱; حجاب زنان مؤمن ۳، ۱۲; حفظ حرمت زنان مؤمن ۱۰; شخصیت زنان مؤمن ۱۶
- کنیز: احکام کنیز ۴; حجاب کنیز ۴، ۱۲
- مؤمنان: اذیت مؤمنان ۱۴
- محمد(ص): تبلیغ محمد(ص) ۲; تکلیف دختران محمد(ص) ۱، ۷; تکلیف همسران محمد(ص) ۱، ۷; حجاب دختران محمد(ص) ۱، ۷; حجاب همسران محمد(ص) ۱، ۷; مسؤولیت محمد(ص) ۱، ۲
- موقعیت اجتماعى: نقش موقعیت اجتماعى ۱۳
